33
3
Getdik, getdik. O biri maĢın da gəldi.
Ġkinci maĢın toz qaldıra-qaldıra vıyıltıyla tindən çıxdı. Maklendon maĢını iĢə saldı, o,
sürətlə yerindən götürüldü. Toz dumanı küçəni bürüdü. Haləyə bürünmüĢ küçə fənərləri, sanki,
su altından iĢıq saçırdılar. MaĢınlar Ģəhərdən çıxdılar. Çala-çuxur, ensiz yol tez-tez sağa-sola
dönürdü. Hər yerdə olduğu kimi, bu yolun da üzərində qatı toz dumanı asılıb qalmıĢdı. Süni buz
zavodunun qara silueti,
zənci Meys burada gözətçi iĢləyirdi,
qarĢıda göyə ucalmıĢdı.
Bəlkə, burada saxlayaq,
müharibə iĢtirakçısı dedi. Maklendon dinmədi. MaĢını bir az
da irəli sıçradıb saxladı; onun fənərlərinin iĢığı birbaĢa enli, hündür divarların üstünə düĢdü.
Qulaq asın, uĢaqlar,
bərbər dedi,
əgər o burdadırsa, bu, onun günahsız olduğunu
sübut etmirmi? Elə deyil? Əgər o bunu eləmiĢ olsaydı, qaçıb aradan çıxardı. Bunu baĢa düĢməyə
nə var?
Ġkinci maĢın da gəlib onlara çatdı. Maklendon ondan düĢdü. Batç da yerə sıçrayıb,
onun yanında dayandı.
Qulaq asın, uĢaqlar,
bərbər bir də dedi.
– ĠĢıqları söndürün!
Maklendon əmr etdi. Ətrafı zülmət qaranlıq bürüdü. Ġki aydır
içində yaĢadıqları tozlu-torpaqlı havanı udarkən ciyərlərinin çıxardığı səslər nəzərə alınmazsa,
heç kəsin cınqırı belə çıxmırdı. Sonra Maklendonla Batçın uzaqlaĢan addımlarının xıĢıltısı, bir
dəqiqə sonra isə Maklendonun səsi eĢidildi:
Uill!.. Uill!..
Səmanın Ģərq qurtaracağında ayın xəstəhal qançırı getdikcə daha çox ĢiĢirdi. O, dağların
arasından qalxaraq havanı və havadakı tozu elə parlaq, elə gümüĢü rəngə bürümüĢdü ki, bu gecə
buraya gələn adamlar, sanki, ərimiĢ qurğuĢuna bələnmiĢdilər, onunla nəfəs alırdılar.
GecəquĢular
da, böcəklər də susmuĢdu; öz nəfəslərindən və bir də motorlarda soyumaqda olan metaldan çıxan
tıqqıltıdan savayı heç nə eĢidilmirdi. Onların bədənləri bir-birinə toxunanda həmin yerləri,
sanki, quru tər basırdı: heç bir nəmlik hiss olunmurdu.
Aman Allah!
kiminsə səsi eĢidildi.
Gəlin burdan çıxıb gedək.
Ancaq qaranlıqda bir az irəlidə getdikcə güclənən zəif səs-küy eĢidilməyənəcən heç kəs
yerindən tərpənmədi; onlar maĢından düĢdülər və zülmət qaranlıqda gərgin intizar içində durub
gözləməyə baĢladılar. Daha bir səs eĢidildi: kimsə nəyəsə bir zərbə vurdu, kimsə fısıltıyla ağır
nəfəs aldı; Maklendon dodağının altında kimisə söydü. Onlar bir qədər də gözləyib, sonra irəli
qaçdılar. Bir-birinə dolaĢa-dolaĢa, bir-birini itələyə-itələyə elə hövlnak qaçırdılar ki, sanki,
nədənsə qurtulmaq istəyirdilər.
Öldürmək lazımdır, öldürmək lazımdı bu alçağı,
kimsə pıçıldadı. Maklendon onları
geriyə itələdi.
Burda olmaz,
dedi.
Mindirin maĢına.
Öldürmək lazımdı, öldürmək lazımdı bu qara əclafı,
bayaqkı səs yenə pıçıldadı.
33
4
Zəncini maĢının yanına sürüdülər. Bərbər onları burada gözləyirdi. Hiss elədi ki, onu
tamam tər basıb, bir az da keçsə, qusacaq.
Nə olub, ağalar,
zənci dedi.
Mən heç nə eləməmiĢəm. Allaha and olsun, mister
Con!
Kimsə qandal çıxardı. Hamısı birdən zəncinin üstünə cumdu, sanki, o, dirək kimi
hissiyyatsız, cansız əĢya idi; lal-dinməz, bir-birinə mane ola-ola onu qandallamağa çalıĢdılar.
Zənci qandallanmağına müqavimət göstərmədi, ancaq əndiĢəli, ürkək baxıĢları sürətlə bir-bir
onların sifətlərində dolaĢdı.
Axı siz kimsiniz, ağalar?
dedi. Əyilib onların sifətlərinə baxdı; o qədər yaxın
əyləĢmiĢdi ki, onlar onun necə nəfəs aldığını, bədənindəki tərin kəskin iyini aydın duydular. O,
bir-iki ad da çəkdi.
Axı, sizcə, mən neyləmiĢəm, mister Con?
Maklendon maĢının qapısını açdı:
Min!
dedi.
Zənci yerindən tərpənmədi.
Siz neyləmək istəyirsiniz, mister Con? Mən heç nə eləməmiĢəm. Ay ağ adamlar, ay
ağalar, Allaha and olsun ki, heç nə eləməmiĢəm.
Daha bir nəfərin adını çəkdi.
Min maĢına!
Maklendon dedi. Onu vurdu. O biriləri də quru fısıltıyla nəfəs ala-ala
zəncinin harasına gəldi vurmağa baĢladılar. O isə yerində fırlana-fırlana, onlara söyüĢ yağdırır,
qandallı əllərini hara gəldi qolaylayırdı. Zərbələrindən biri bərbərin ağzından tutdu, bərbər də
qayıdıb onu vurdu.
Gətirin onu bura,
Maklendon dedi. Zəncinin üstünə cumdular. O daha müqavimət
göstərmədi, maĢına mindi, sakitcə oturub, qalanlarının da maĢında yerbəyer olmasını gözlədi. O,
bərbərlə müharibə iĢtirakçısının arasında oturmuĢdu, dirsəklərini, dizlərini qarnına sıxıb elə
qısılmıĢdı ki, heç kəsə toxunmurdu; əndiĢəli, ürkək baxıĢları sürətlə bir-bir onların sifətlərində
dolaĢırdı. MaĢın tərpəndi. Bərbər dəsmalını əzilən ağzının üstünə qoydu.
Nə olub, Hok?
müharibə iĢtirakçısı soruĢdu.
Heç nə,
bərbər dedi. Onlar təzədən böyük yola çıxdılar və Ģəhərdən əks istiqamətə üz
tutdular. Toza batmamaq üçün ikinci maĢın bir az geridə qaldı. Getdikcə sürəti artırdılar, Ģəhər
ətrafının son evləri xeyli geridə qaldı.
Lənətə gəlmiĢ, gör nə pis iy verir,
müharibə iĢtirakçısı dedi.
Bunu ləğv edərik,
qabaqda, Maklendonun yanında oturan kommivoyajör dedi.
Pilləkəndə dayanan Batç üzünü isti hava axınına tutub söyüĢ söydü. Bərbər birdən qabağa
əyilib, Maklendonun qoluna toxundu.
Saxla, mən düĢüm, Con,
dedi.