Umumhind davlatining vujudga kelishi. Klassik davr tarixi Reja

 XULOSA 
Guptalar davlati - qadimgi hind imperiyasi (IV VI asrlar). Taxminan 320 -yil 
Chandragupta asos solgan (oʻsha yildan boshlab Hindistonda Guptalar erasi hisobi 
boshlangan). Poytaxti — Pataliputra. Eng gullab rivojlangan davri (Chandragupta II 
davri taxminan 380 — 414)da deyarli butun Shimoliy Hindiston va boshqa bir 
qancha hududlarni oʻz ichiga olgan. Skandagupta davri (455 — 467) da 
boʻysundirilgan xalqlarning qoʻzgʻolonlari va saltanatning shimoli-gʻarbiy 
chegaralariga eftaliylarniig hujumlari boshlangan. V asr oxiridan parchalana 
boshlagan. VI asr boshida eftaliylar Guptalar davlatining gʻarbiy qismini bosib olib, 
uni katta tovon toʻlashga majbur etishgan. Guptalar davlati Markaziy Hindistondagi 
Mandasor davlati bilan ittifoq tuzib eftaliylarni magʻlubiyatga uchratgan boʻlsada, 
bu urushlar natijasida nihoyatda zaiflashgan va natijada VIasr oxirida barham topgan. 
Guptalar davlatining qulashi va Xarsha davlatining vujudga kelishi. Guptalar davlati 
VI asming boshlariga kelib qulagan. U V asrdayoq tushkunlikka uchray boshlagan 
bo'lib, buning asosiy sababi, mehnatkash omma ahvolining og'irligida bo'lgan. 
Hukmronlar haddan tashqari zeb-ziynat ichida yashaganlar, dehqonlarga og'ir
soliqlar solingan, ular o'zlari yetishtirgan hosilning ko‘p qismini soliq uchun 
to'lashga majbur bo'lgan. Aholi davlat foydasiga uzluksiz ravishda turli ishlarni 
bajarishga majbur qilingan. Mana shu kabi omillar hind dehqonlarining ahvolini 
og‘irlashtirgan. Mehnatkashlar o'rtasida norozilik tug'ilganligi alomatlari Guptalar 
zamonidan qolgan adabiy yodgorliklarda ko‘p uchraydi. Guptalar podsholigiga uzil-
kesil zarba bergan narsa ko'chmanchi eftaliylar, ya’ni oq xunnlarning bostirib kirishi 
bo'lgan. Ular V asr oxiri — VI asr boshlarida Shimoliy chegarani buzib o'tib, 

---

26 
Shimoliy Hindistonning ko'pgina shahar va qishloqlarini vayron qilganlar. 530-
yilda oq xunnlar Guptalarning vassali roja Yasodharma tomonidan mag'lub qilingan. 
Xunnlarni mag'lubiyatga uchratganidan so'ng Yasodxarma guptalar sulolasiga itoat 
qilishdan bosh tortib, o'zi maxaroja unvonini olgan. Lekin, unga Guptalar davlati 
hududining faqat bir qismigina bo'ysungan. VII asming boshlarida Xarsha (606-647) 
davlati birmuncha vaqtgacha yuksalib borgan. Xarsha Kanauja viloyatining rojasi 
bo'lib, keyinchalik u butun Shimoliy Hindistonni o'ziga bo'ysundirgan. Xarsha 
davlati Gang daryosi vodiysi bo'ylab Sharqiy Panjobdan to Bengaliya qo'ltig'igacha 
bo'lgan hududni o ‘z ichiga olgan. Markaziy Hindistonning 40 tacha rojasi Xarshaga 
vassal bo'lgan. 
Qisman Mauriya imperiyasining muvaffaqiyati uning tarqalishiga olib keldi. Aryan 
madaniyati Mauriya tinchlik va hamjihatlik davrida ko'pgina subkontinentlarda 
gullab-yashnagan. Shaharlar va shaharlar Mauryan ma'muriy markazlari sifatida 
tsivilizatsiyaning 
tarixiy 
markazlaridan 
uzoqda 
o'sgan. 
Ilk 
Mauryan 
hukmdorlarining qat'iy tushunchasi yo'qolishi bilan, boshqa avtonom davlatlar tezda 
shakllandi 
Tayanch iboralar 
Buddizm, Sidxartxa, hinduizm, Vishna, Shiva, Maxabxorat, Ramayana, Shakun 
Kalidasi, «Panchatatra», «Kalila va Dimna», Sangi monastiri, Ashoki ustunlari, 
Gandxara Ashoki ibodatxonasi, oqsoqollar, mantiq. 

---

27