Umumiy doc

Termojuft erkin uchlarining haroratini avtomatik kompensasiyalash sxemasi
Termojuft kompensasion ko‘prikkacha termoelektrod simlar bilan ulanadi, 
ko‘prikdan o‘lchash asbobigacha esa mis simlar ulanadi. 
Termojuft 2 erkin uchlarining darajalanish haroratida ko‘prik 1 muvozanat 
xolatda bo‘lib, ko‘prikning ab uchlaridagi potensiallar ayirmasi nolga teng bo‘ladi. 
Erkin uchlarining harorati o‘zgarishi bilan birga R4 qarshilikning qiymati ham 
o‘zgaradi, natijada ko‘prik muvozanati buziladi va uning ab uchlaridagi potensiallar 
ayirmasi o‘zga-radi. Bu ayirmaning qiymati erkin uchlaridagi haroratning o‘zgarishi 
sababli paydo bo‘lgan TEYUK ning teskari ishorali qiymatiga teng bo‘ladi. 
Millivoltmetrlar 
Termoelektr termometrlar (termojuftlarni)dagi TEYUKni o‘lchash uchun 
magnitoelektr millivoltmetrlar, potensiometrlar va me’yorlovchi o‘zgartkichlar keng 
qo‘llanilmoqda. 
Millivoltmetr
— magnitoelektr o‘lchash asbobi bo‘lib, uning ishlash prinsipi 
qo‘zg‘aluvchan ramkadan o‘tayotgan tokning o‘zgarmas magnit maydoni bilan 
R
3
R
4
R
2
R
1
a 
в
 
R
q
1 
- 
+ 
+ 
- 
2 
4
в
+ 
- 
4 
+ 
- 
3 
mV 
~127/220B 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

60
o‘zaro ta’siriga asoslangan. 
Millivoltmetrning tuzilishi 2.8 - rasmda ko‘rsatilgan. 
Doimiy magnitning qutb uchlari 2 va 
tayanch tovonostlari 8 da aylanadigan o‘qlarda 
joylashgan o‘zak 3 orasidagi (havo oralig‘ida) 
ramka 5 bor. Ramkaning uchlari o‘qlar 7 ga 
ulangan Ramkaga kronshteyn 9, strelka 10 
ulangan. 
Strelkaning uchi shkala 11 bo‘ylab siljiydi. 
Ramka termojuft zajiriga ulanganda spiral-
prujina 6 dan keladigan tok ramkadan o‘tadi. 
Ramkaning chulg‘ami orqali tok o‘tganda hosil 
bo‘lgan magnit maydoni bilan doimiy maydon o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir natijasida 
aylantiruvchi moment hosil bo‘ladi, shu sababli ramka strelka 10 bilan birga aylanadi. 
Spiral 6 bu aylanishga teskari ta’sir qiladi. TEYUK iga strelkaning muayyan bir 
vaziyati to‘g‘ri keladi.Tok o‘tmagan paytda elastik prujinalar 6 ramkani boshlang‘ich 
vaziyatga qaytaradi, strelkaning shkala 11 bo‘yicha ko‘rsatishi esa nolga teng bo‘ladi. 
Kronshteyn 9 strelkani muvozanat holatida saqlashi uchun posangi 4 bilan 
ta’minlangan. Asbob shkalasi °S da darajalangan. Ramkadan o‘tayotgan tok bilan 
doimiy magnit maydon orasidagi o‘zaro ta’sir tufayli paydo bo‘lgan aylantiruvchi
moment quyidagi ifoda orqali aniqlanadi. 
M
(ayl)
=S
1
V
1
I (2.29) 
bu erda, M
ayl
 — aylantiruvchi moment; S
1
 — ramkaning geometrik o‘lchami va chulg‘amlari soni bilan 
aniqlanadigan doimiy koeffisient; V — oralikdagi magnit induksiyasi; I — ramkadagi tok. 
Aylanishga teskari ta’sir etuvchi moment: 
M
tes
=S
2
E
φ
(2.30) 
bu erda, S
2
 — elastik element (spiral — prujina yoki cho‘zilgan tolalar) o‘lchamidan eniqlanadigan doimiy 
koeffisient; E — spiral prujinalarining elastik moduli yoki cho‘zilgan tolalarning siljish moduli; 
φ
 — elastik 
elementning burilish burchagi. 
Agar M
ayl
= M
tes
ya’ni muvozanat holati bo‘lsa, 
8
7
6
5
1
2
3
4
6
7
8
9
10
11
100
2.8 – 
расм
.