Uot 82-91 geyim və BƏZƏk adlarinin bayatilarda əks olunmasi

 

52 

 

and  technology  journal, ISSN:  0254-0223,  Impact  Factor:  0.278,  5-Year  Impact  Factor:  0.479, 

Vol. 31 (n. 2, 2016), pp.457-467. 

6. Марданов И.И., Агаев Т.Д., Абдулов К.Ш., Мамедов Дж.Г. Изучение природных условий 

высокогорий Большого Кавказа (в пределах Азербайджана) // Sumqayıt Dövlət Universitetinin 

Elmi Xəbərləri, Sosial və humanitar elmlər bölməsi, XII c., №2. Sumqayıt, 2016, s.66-69. 

 

РЕЗЮМЕ 

ИССЛЕДОВАНИЕ ГЕОЛОГО-ГЕОМОРФОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ  

 БАССЕЙНА РЕКИ ПИРСААТ  

Марданов И.И., Агаев Т.Д., Сулейманлы Д.Г., Алиева Н.Ф. 

 

Ключевые слова: бассейн, оползень, эрозия, модель, порода, почва, отложения, слои  

Рассматриваемая  территория  расположена  на  юго-восточном  склоне  Главного  Кавказского 

хребта,  активно  вовлекаемом  в  хозяйственную  деятельность.  По  геоморфологическому  строению 

территория  состоит,  в  основном,  из  среднегорья  и  плоскогорья,  а  высокогорья  проявляют  себя  в 

слабой  степени.  Восточное  погружение  Главного  Кавказского  хребта,  охватывающего  территорию 

исследования,  по  геологическому  строению  характеризуется  чередованием  более  древних 

складчатых  слоев  с  молодыми  складчатыми  слоями.  Наиболее  широко  распространенными 

почвообразующими породами являются отложения верхнего мела и третичного периода. В сильной 

подверженности почвенного покрова эрозии и развитии оползней решающую роль играют не рельеф 

и атмосферные осадки, а как указывают многие исследователи, подстилающие породы. 

 

SUMMARY 

GEOLOGICAL AND GEOMORPHOLOGICAL CONDITIONS OF THE 

PIRSAAT RIVER BASIN 

Mardanov I.I., Aghayev T.D., Suleymanli D.G., Aliyeva N.F. 

 

Keywords: basin, landslide, erosion, model, rock, soil, sediments, layers  

 

The territory in question is located on the south-eastern slope of the Main Caucasian Range, which is 

actively involved in economic activities. According to the geomorphological structure, the territory consists 

mainly of the middle mountains and plateaus, and the highlands manifest themselves to a weak degree. The 

eastern  immersion  of  the  Main  Caucasian  Range,  encompassing  the  exploration  area,  is  characterized  by 

geological structure alternating with older folded layers with young folded layers. The most widespread soil-

forming rocks are the deposits of the Upper Cretaceous and the Tertiary period. In a strong susceptibility to 

soil cover of erosion and the development of landslides, decisive role is played not by relief and atmospheric 

precipitation, but by underlying rocks as many researches point out. 

 

 

Daxilolma tarixi: 

İlkin variant 

06.04.2017 

 

Son variant 

 

Pirsааt çаyının hövzəsinin geoloji və geomorfoloji şərаiti 

 

---

 

53 

 

 

UOT 334.341                     

 

QLOBAL İQTİSADİ PROBLEMLƏR VƏ ONLARIN HƏLLİ YOLLARI 

 

1

FƏRZƏLİYEV MEHRƏLİ MƏMMƏD oğlu  

2

ƏZİZOVA KƏMALƏ VAQİF qızı 

Sumqayıt Dövlət Universiteti, 1-professor, 2-baş müəllim 

e-mail: ilqarosmanov1975@ mail.ru  

 

Açar sözlər:  qlobal iqtisadi porblemlər, ərzaq təhlükəsizliyi, müharibə, sülh, ekologiya, demoqrafiya, 

maliyyə, əhali, dünya, elmi-texniki tərəqqi 

 

Məlum  olduğu  kimi,  qlobal  iqtisadi  problemlər  bu  və  ya  digər  mənada  daha  geniş  miqyasa 

malik olduğu və qrup dövlətləri, regionları, eləcə də bütün dünyanı əhatə etdiyi  üçün bu problemlərin 

həlli bütün beynəlxalq aləmi maraqlandırır. Bu mənada həmin problemlərin həllində beynəlxalq ictimai-

iqtisadi  münasibətlərin  səviyyəsi  böyük  rol  oynamalıdır.  Qlobal  problemlər  bütün  bəşəriyyətin, 

ölkələrin, xalqların mənafeyinə toxunur, sivilləşməni məhv etmək təhlükəsini doğurur. Hazırki dövrdə 

qlobal problemlərin bir neçə fərziyyələri mövcuddur. Bunlardan ikisi əsasdır

:  

1.  Bədbin  fərziyyəyə  əsasən  qlobal  ərzaq  ehtiyatı  problemi  və  ekoloji  problemlər  XXI  əsrin 

ortalarında baş verə bilər.  

2. Nikbin fərziyəyə əsasən isə insan cəmiyyətinin sülh və elmi-texniki tərəqqi şəraitində artıq 

əhali sıxlığından yaranan ehtiyat və ətraf mühitin çirklənməsi problemləri və s. insanların məhvinə 

səbəb ola bilməz [1].   

Qlobal  problemlər,  həqiqətən  də,  ümumplanetar,  dünyəvi  mahiyyət  kəsb  etməklə,  Yer 

üzərindəki  bütün  insanların  həyat  fəaliyyətinə  toxunur.  İctimai  elmlər  özləri  isə  ümumbəşəri, 

planetar  proseslərin  möhkəm  təsiri  altında  gedir.  Birlik  haqqındakı  qədim  ideya  bu  halda  yeni 

qüvvətli impuls alır. Qlobal problemlər, əgər onların həlli tapılmasa, bəşəriyyəti çox qorxudur, hətta 

həyatın və sivilizasiyanın məhvinə səbəb ola bilər [4]. 

Əsas  qlobal  problemlərə  aşağıdakıları  aid  etmək  olar:  müharibə  və  sülh  problemi,  ekoloji, 

demoqrafik,  enerji,  xammal,  ərzaq,  Dünya  okeanının  ehtiyatlarının  istifadəsi  və  kosmik  məkanın 

kəşfi  problemləri.  Qlobal  problemlərin  müasir  təsnifatı  1980-ci  illərdə  təşəkkül  tapmışdı.  Qlobal 

problemlər bir-biri ilə qarşılıqlı təsirdədir, məsələn, enerji və xammal problemləri ekoloji problemlə, 

ekoloji  problem  demoqrafik  problemlə,  demoqrafik  isə  ərzaq  problemi  ilə  sıx  əlaqədədir.  İlk  əvvəl 

qlobal  problemlərin  meydana  çıxması  kapitalizmin  ziddiyyətlərinin  nəticəsi  kimi  qiymətləndirilirdi. 

İndi  bu  proseslər  sivilizasiya  yanaşmasından  izah  edilir.  Sivilizasiya  yanaşması  vahid  dünya 

sivilizasiyası  ilə  yanaşı,  ayrı-ayrı  regional  və  subregional  sivilizasiyaların  mövcudluğuna  əsaslanır. 

Buna  görə  də  1990-cı  illərdə  qlobal  problemlərin  təsnifləndirilməsində  yeni  məqamlar  meydana 

çıxmışdı. Hal-hazırda tədqiqatçılar aşağıdakı ən ümumi problemləri qeyd edirlər: 

- siyasi və sosial-iqtisadi problemlər (nüvə müharibəsinin qarşısının alınması, dünya birliyinin 

davamlı inkişaf problemi); 

- təbii-iqtisadi  inkişafla  bağlı olan problemlər  (ekoloji,  enerji, xammal,  ərzaq, Dünya okeanı 

problemlər); 

- sosial problemlər (demoqrafik, millətlərarası, mədəni, səhiyyə problemləri); 

-  insanların  kütləvi  məhvinə  gətirib  çıxaran  qarışıq  problemlər  (hərbi,  regional  münaqişələr, 

cinayətkarlıq, texnoloji qəzalar, təbii fəlakətlər); 

-  elmi  problemlər  (kosmik  məkanın  kəşfi,  müxtəlif  sahələrdə  uzunmüddətli  proqnozlaşdırma 

problemləri). 

Beləliklə,  əsas  qlobal  problemlərin  təsnifləndirilməsində  müəyyən  irəliləyişlər  müşahidə 

olunur. Bəzi müəlliflər belə hesab edirlər ki, qlobal problemlərin arasında birinci yerdə əvvəllər də 

olduğu kimi, nüvə müharibəsinin qarşısının  alınması durur. Digərləri birinciliyi  ekoloji  problemə, 

Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi 

Cild 13                       № 2                   2017 

  

---