Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi

 
 
50
Soma’ya, Agni’ya veya İndra’ya yazılmış ilahilerden oluşur.
112
 Sama Veda’nın 
manzum kısmı (mantra) edebiyat ve dinsel tarih bakımından pek değerli görülmese 
de bu manzum metinlerin tefsiri mahiyetindeki brahmana’ların  verdikleri zengin 
bilgiler Hindu dini tarihi açısından oldukça önemlidir.
113
 
ad) Atharva Veda   
 
 
 
 
 
 
 
Atharva Veda’nın  diğer Vedalar’dan kronolojik bakımdan oldukça sonra 
kompoze edildiği kabul edilir. Ancak metinlerinde işlenen konular nazarı itibara 
alındığında insan düşüncesinin ilk devirlerine ait fikirleri içerdiği görülür. Bu 
Veda’nın da içerik bakımından yaklaşık altıda biri Rig Veda ilahileri ile benzerdir.
114
 
Atharva Veda’nın içeriği metnin adı olan “Atharva” kelimesinden hareketle 
açıklanır. Buna göre Atharvan; ateş rahibi, büyücü demektir. Atharvanlar, hastalıkları 
iyi eden, felaketlere karşı büyüler yapan iyi rahipleri tanımlar. Bu bilgilerden 
hareketle Atharva Veda’nın büyüye ait düsturlardan ve bilgilerden müteşekkil olduğu 
ve toplam 731 kadar ilahiyi içerdiği belirtilir.
115
 Bu koleksiyonda özellikle dönemin 
halk inançları, hekimlik, büyücülük gibi konular bahis mevzu edildiğinden taşıdığı 
değer fevkalade önemlidir. İçeriği dikkate alınarak Atharva Veda’ya “ev kitabı” 
anlamında grhyasutra adı da verilir.
116
  
 
 
 
 
Hastalıklara karşı korunarak uzun ve sağlıklı bir hayat yaşamak, kötülüklere 
karşı korunmak, iyi bir eş bulmak, erkek çocuk sahibi olmak, toplumda kin ve öfkeyi 
yok ederek birlik ve düzeni sağlamak, günah ve pisliklerden korunmak için okunacak 
dualar Atharva Veda’da yer alır.
117
   
 
  
 
 
 
                                                 
112
 Bloomfield, The Religion of the Veda, s. 37. 
113
 Yitik, age, s. 21-22. 
114
 John Dowson Hindu Myth and Religion, s. 349-350. 
115
 Budda, Dinler Tarihi, s. 14. 
116
 Demirci, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, s. 44. 
117
 Geniş bilgi için bkz., Yitik, Hint Dinleri, 22-23. 

---

 
 
51
Sruti sınıfı içerisinde değerlendirilen Vedalar’a bu şekilde temas ettikten 
sonra aynı kategori içerisinde yer alan ve diğer bir kutsal metin grubu olan 
Brahmanalar’ı ele almak yerinde olacaktır. 
b) 
BRAHMANALAR       
 
Brahmanalar’ın MÖ. 1000- 500 yılları arasında ortaya çıktığı kabul edilse de, 
Vedalar gibi yazıldığı tarihin kesin olmadığı ifade edilir. Hindu Talmud’u da denilen 
Brahmanalar, Vedalar’ın bildirdiği kurbanlar bilgisini, kurban törenlerini izah ve 
tefsir eden nesir tarzındaki kutsal kitaplardır. Söz konusu metinler, kurban icra 
edilirken ayin idare etmekle yükümlü Brahmana’lar ve diğer rahiplerin okudukları 
düsturlar ile ilahilerin işaretleri arasındaki münasebetleri izah etmek için yazılmıştır. 
Buradan hareketle Veda âlimlerinin yazmış oldukları bu risalelere “şerhler, izahlar” 
anlamında “Brahmana” adı verilmiştir. Bu yüzden Brahmana, bu tür ifadelerin ya da 
yorumların derlemesine verilen genel bir isim haline gelmiştir.
118
 Yine bu eserlere 
Brahmana denilmesi ile ilgili olarak, onların Tanrı Brahmâ adına icra edilen törenler 
ve dualarla ilgili olmasından veya bu dini törenlerin icrasında ‘Brahminler’ adı 
verilen din adamlarına yol göstermesi gayesi ile kaleme alınmış olmasından ötürü bu 
ismi aldığı ileri sürülür.
119
 
Brahmanalar’da verilen bilgilere göre, kurban töreninin ilk anlamı; “eklemleri 
ayrılmış” döngüsel Zaman’ın (Yıl) etkisiyle “tükenmiş” evreni yeniden yaratmaktır. 
Bu anlamda kurban töreni aracılığı ve rahiplerin yüce etkinliği sayesinde dünyanın 
bütünlüğü ve bereketi korunmuş olmaktadır. Bu uygulamanın temelinde, 
kozmogoninin her yıl yenilenmesi düşüncesi ve arzusu vardır. Aynı zamanda 
Brahmanlar’ın gururu ve otoritesi kurbana yüklenen bu anlamla doğrudan ilişkilidir. 
                                                 
118
 ER, XV/148; Budda, Dinler Tarihi, s. 17. 
119
 Geniş bilgi için bkz. Yitik, Hint Dinleri, s. 23. 

---

 
 
52
Kutsal metinlerde yer alan “Şafakta rahip ateş adağını sunmasa, güneş doğmazdı”
120
 
ifadesi Brahmanlar’ın ne derece etkin ve önemli olduklarını açıkça göstermektedir.  
Brahmanalar’da her şey kurban odaklıdır. Öyle ki bu metinlerde Veda 
tanrıları kurban töreninin büyülü ve yaratıcı güçlerinin gerisinde kalmıştır. Söz 
konusu metinlerde başlangıçta tanrıların ölümlü oldukları iddia edilir. Daha sonra 
onlar kurban törenleri aracılığıyla tanrılaştırılır ve ölümsüzleştirilir. O andan itibaren 
her şey tanrıların kökeni ve özü halini alır. Kısacası metinlerde her kurban töreni ilk 
yaratılış eylemini yineler ve dünyanın ertesi yıl da sürmesini güvence altına alır. 
Kurban töreni doğru bir biçimde ve inanarak yapılmalıdır. Zira etkisi konusundaki en 
ufak bir şüphe felaketlere yol açabilir. 
 
 
 
Hem kozmogoni hem ölüm sonrası koruyuculuk bilgisine ilişkin bir anlayış 
olan ritüel öğretisi, Brahmanalar’ın yazarları olan brahmin rahiplerinin mitleri veya 
mit parçalarını abartmasıyla ön plana çıkmıştır. Yazarlar yeni yorumlarla, etimolojik 
analizlerle bilmeceleri de kullanarak yeni mitler üretmişlerdir.
121
 Bu şerh ve tefsir 
edebiyatı büyüdükçe, aynı meselelere dair yeni izahlar yazıldıkça her Veda’nın bir, 
bazen birden çok Brahmanalar’ı ortaya çıkmıştır.   
 
 
 
 
Bu metinler incelendiğinde kurban ve diğer dinsel törenlerle ilgili 
açıklamaların yanısıra Hindistan’ın geçmişi, eski adetleri ve felsefi sisteminin 
kuruluşu hakkında da malumat içerdiği görülür. Bu itibarla sözü edilen kutsal 
metinlerin, Hint dini anlayışının muhtevası yanında Hint tarihi bakımından da önemli 
bir coğrafi ve tarihi kaynak olduğu kabul edilir. Bu önemli bilgilerin yanında, ilgisiz 
konuların veya olayların birbiriyle özdeşleştirilmesi, aşırı sembolik anlatımlar, 
yaratılışı monist çerçevede açıklama çabası ve tam oturmamış felsefi görüşler de 
                                                 
120
 Satapatha Brahmana, II,13. 
121
 Mircea Eliade, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, I/282. 

---