49
Dahi Azərbaycan mütəfəkkiri, dramaturq, nasir Hüseyn
Cavidin yaradıcılığını oxuculara tanıtmaq məqsədilə Hüseyn
Caviddən bəhs edən xatirə gecəsi də təşkil edilir. Gecə “Gəldin
də neçin pəmbə buludlar kibi akdın...” başlığı altındadır. Ədibin
xatirəsinə həsr olunmuş gecədə cavidşünaslar, yazarlar, maarifçi
və dramaturqlar, eləcə də incəsənət və elm xadimləri və müxtəlif
ixtisas sahibləri ilə yanaşı oxucularla ali məktəb tələbələri də
dəvət olunurlar. Qonaqlar görkəmli dramaturq H.Cavidin
şəkilləri, müxtəlif adda əsər başlıqları və hikmətli sözlərinin
çərçivərələrlə bəzədilmiş zalda əyləşirlər. Gecənin qonaqlarına
öncə onun haqqında hazırlanmış slayt təqdim edilir. Gecəni açıq
elan etmək üçün aparıcılar səhnəyə yaxınlaşırlar.
I aparıcı: Salam, dəyərli qonaqlar, xalqın böyük oğlu, misilsiz
istedada sahib dahi şəxsiyyət, bəşəri faciə və humanizmin banisi
Hüseyn Cavidin qaranlığa nur parlayan gecəsində sizləri xoş
gördük, dəyərli qonaqlar, cavidsevərlər!..“Məhəbbətdir ən
böyük din” misrası Hüseyn Cavidin şah misralarından biridir.
Məhəbbət ədəbiyyatın əsas mövzularından olmaq etibarilə
Hüseyn Cavid sənətində də mühüm yer tutur. Cavid sənəti
ölməzdir. Cavid sənəti ölməz olduğu üçün Cavidşünaslıq da
əbədidir. Bu zəngin iş barəsində deyilmiş, deyilən və deyiləcək
fikirləri toplayıb gələcək nəslə çatdırmaq işində Cavid ocağının
işığına pərvanə olanlara yeni uğurlar diləyirik.
II aparıcı: Haqq da, həqiqət də göz önündədir,
Yer altında deyil, yer üstündədir.
Bəxtiyarsan, əgər, çəkdiyin əmək
Cahan sərgisinə versə bir çiçək.
Romantik-fəlsəfi poeziyası ilə klassik və müasir ədəbiyyat
arasında etibarlı mənəvi körpü salan, ilk Azərbaycan mənzum
faciələrini, fəlsəfi dramlarını yaradan, dramaturgiyamıza və
səhnəmizə ümümbəşəri problemlər dolğun xarakterlər, qüdrətli
50
şeiriyyət gətirən Hüseyn Cavidin əsərləri, doğrudan da, “cahan
sərgisinin” “çiçək” ləridir.
Məqsədi vətəninə, millətinə fədakarlıqla xidmət etməkdən
ibarət olan görkəmli şair və dramaturq Hüseyn Cavid öz dəst-
xətti ilə Azərbaycan ədəbiyyatında yeni mərhələnin əsasını,
eləcə də mənzum dramın bünövrəsini qoymuşdur. Sələf və
xələflərinə bənzəməyən Hüseyn Cavid ürəyi susdurulana qədər
vicdanının dediklərini yazan və ömrü boyu həqiqətən əsiri olan,
gözəlliyə tapınan bir mütəfəkkir idi. Hüseyn Cavid elə bir
həqiqətin əsiri idi ki, o altun saraylara, daş zindanlara, vəhşi
pəncərələrə, tikanlı məftillərə, dəmir qəfəslərə meydan
oxuyurdu. Hüseyn Cavid elə bir həqiqətin aşiqi idi ki, qumral
gözəllərə, sevdalı könüllər, parlaq sevgilərə, gülümsəyən günəşə
öz misraları ilə ağ yelkənlər kimi qanad açırdı.
I aparıcı: Ulu sələflərindən xeyli cavan olmasına, 135 yaşının
hələ
təzə-təzə
tamam olmasına baxmayaraq, böyük
sənətkarımız, babalarının layiqli xələfi, istedadlı şair və
dramaturq Hüseyn Cavid də əsərlərində yaratdığı ölməz
hikmətlərə görə Azərbaycan ədəbiyyatında və ədəbi-fəlsəfi
fikrində həkim adını daşımağa layiq olan azyaşlı şəxsiyyətlərdən
biri kimi nəzərə çarpmaqdadır. Hüseyn Cavid də xalqımızın
yetirdiyi böyük söz sənətkarı və mütəfəkkirlər kimi, özündən
əvvəki mədəni-mənəvi xəzinəni mənimsəmiş və ölməz fikir və
obrazları ilə daha da zənginləşdirilmişdir. Bütün bunlar, nəhəng
bir sənətkar kimi Cavidin bilik və məlumat dairəsinin
heyrətamiz dərəcədə genişliyindən, onun xalq müdrikliyi
xəzinəsinə olduqca yaxınlığından xəbər verir. Elə bu
səbəbdəndir
ki,
Cavid
aforizmləri
Azərbaycan
xalq
müdrikliyinin ayrılmaz əlaməti olan dərin humanizmi,
ümumbəşəri xarakter və məna yükü daşıması ilə seçilir. Hüseyn
Cavidin yaradıcılığı o qədər dərin, o qədər mənalı hikmətlərlə
doludur ki, bəlkə də beşcildliyin hamısını “Cavid hikməti” adı
51
altında çap etmək mümkündür. Gəlin, Cavid hikmətindən bir
neçə yarpaq qoparaq:
Bir
neçə oxucu səhnəyə yaxınlaşıb sırayla Cavid
aforizmlərindən sitatlar deməyə başlayırlar.
İdrakı sönük başçıların qəfləti ancaq
Etmiş, edəcək milləti həp əldə oyuncaq.
Kəssə hər kim dökülən qan izini,
Qurtaran dahi odur yer üzünü.
Turana qılıncdan kəskin ulu qüvvət,
Yalnız mədəniyyət,
mədəniyyət, mədəniyyət!
Çalış, öyrən, ara, bul, haqqını al!
Ədəbiyyat bir millətdəki əhval-ruhiyyənin ifadəsidir.
Mən sənətdən aldığım zövqü heç bir şeydən almıram.
Hər qaranlıqda çırpınır bir nur,
Hər həqiqətdə bir xəyal uyuyur.
Qadın! Ey möhtərəm ənisi-bəşər!
Sənsiz öksüz qalırdı hissi-bəşər!
Yüksəl ki, yerin bu yer deyildir,
Dünyayə gəliş hünər deyildir.