V. V. Bartold rahbarligida Turkiston havaskor-arxeologlar to‘garagi 1895-1917 yillarda faoliyat ko‘rsatgan

Xo‘jamazgiI qarorgohi - Samarqand shahridan 35 km g'arbiysharq tomonda Turkiston tog‘ tizmasining g‘arbiy etaklarida joylashgan Xo‘jamazgil degan joydan topilgan. Yodgorlikni 1969 yilda arxeologlar A.Asqarov va N.X.Toshkentboevlar topib, tadqiq qilishgan. Tadqiqot davomida makondan 200 dan ortiq tosh buyumlar yig‘ib olingan.
Topilmalar ichida gardishsimon tosh o‘zaklar, paraqadan yasalgan pichoqsimon qurollar, qirg‘ichlar, randalar, tosh siniqlari topilgan. U erda oxra qoldiqlari va gulxan izlari ham topilgan. Qarorgoh topilmalari Samarqand makoni topilmalariga o‘xshaydi. Ikkala makonda ham qurollami ishlash uslubida muste davri uslubi izlari saqlangan.
Ko‘lbuloq makoni - qadimgi tosh davriga oid ko‘p qatlamli yodgorlik bo’lib, uning yuqori 1,2,3 qatlamlaridan so‘nggi paleolit davriga oid materiallar topilgan. U erdan gulxan, ko'mir qoldiqlari, tosh buyumlardan - nukleuslar. qirg'ichlar. sixchalar, tosh pichoqlar, tosh siniqlari va hayvon suyaklari topildi. Makondan eng ko'p miqdorda
nukleuslar topilgan, chunki ibtidoiy odamlar nukleuslarni ajratib olishning yangi texnikasini kashf etganlar. llgaridagidek, paraqalami tosh bolg‘a bilan emas, balki tosh pona bilan ajratib olganlar. Bu bilan ular xohlagan shakldagi paraqani toshdan ajratib olish imkoniyatiga ega bo'lganlar. Qo'lbuloqdan topilgan tosh qurollar o'zining ishlanishi
jihatidan Samarqand, Bo‘zsuv va Tuyabo'g'iz makonlaridan topilgan so'nggi tosh davri qurollariga o'xshaydi. Arxeolog M.R.Qosimovning ta’kidlashicha, Toshkent vohasida ilmiy ahamiyati jihatidan Ko'lbuloqqa teng keladigan yodgorlik topilganicha yo‘q.
Yodda tuting! So‘nggi paleolit davrida
■ kromanon odam yashagan.
■ urug‘chilik va matriarxat tuzumi boshlangan.
■ diniy tasavvurlar, irqlar vujudga kelgan.
■ qoya tosh suratlari, haykaltaroshlik paydo bo'lgan.
■ Mehnat qurollarini ishlashda retushlash qoMlanilgan.
■ Pichoqlar paydo boMgan.
■ Suyakdan garpun, igna, bigiz ishlaganlar.
■ 0 ‘rta Osiyoda 30dan ortiq joydan makonlar topilgan.