Ingliz filosofi Dj. B erkli (1689—1753) va uning izdoshlari Lokkning
ikkilam chi sifatlar haqidagi ta ’lim otini haddan oshirib yubordilar. U lar
ning ta ’lim otiga binoan, bizning ham m a sezgilarim iz sub’ektiv bo‘lib,
ongim iz tom onidan yaratilgandir.
Tajriba psixologiyasining paydo bo‘lishi bilan avvalgi ratsionalis
tik psixologiya darhol o ‘z kuchni y o ‘qotm adi. Ratsionalistik psixolo
giya 0 ‘rta asr ideyalari ham da ratsionalistik m etod haqidagi Dekart
ta ’lim otining ta ’sirida ruh haqidagi ta ’lim ot
sifatida, em pirik psixo
logiya bilan birgalikda yashashni davom ettirdi. Shuning uchun ham
nem is filosofi X ristian Volf (1679—1754-y.) ikki psixologiya fanining —
«ratsionalistik» va «em pirik» psixologiyaning
birgalikda yashashi qo-
nuniyligi haqidagi fikm i ilgari surdi. U o ‘zining «R atsionalistik psixo
logiya» va «Em pirik psixologiya» degan ikkita katta asarida bu ikki
oqimni asoslab beradi.
R atsionalistik psixologiyaning predm eti
ruh va uning m ohiyatidan
iborat. Uning m etodi esa aqliy ratsionalistik metodidir. Ratsionalistik
psixologiya filosofiya fanlari sistem asiga kirishi kerak. Em pirik psixo
logiyaning predm eti ruh hodisalarini, y a’ni ichki tajriba faktlarini kuza
tish va tajribaga suyanib o ‘rganishdan iborat. X .V olf ta ’lim otiga k o ‘ra,
em pirik psixologiya tabiat fanlari sistem asiga taalluqlidir. Umuman,
shuni aytish kerak-ki, XVIII asrda Yevropaning barcha m am lakatlarida,
ayniqsa,, A ngliyada em pirik psixologiya
yagona hukm ron psixologiya
sistem asi bo‘lib qoldi.
Amaliy mashg‘ulotlarda muhokama uchun savollar.
1. Antik davr mutafakkirlarinnig psixologik qarashlari haqida ma’lumot
bering.
2. Aristotelning asarlaridagi psixologik qarashlarining mazmunini izohlang.
3. Gippokratni temperament haqidagi ta’limotini asoslang. Ocrta asr
mutafakkirlarining psixologik qarashlari haqida fikr bildiring.
4. Determinizm va indeterminizm oqimi tarafdorlarining fikrlaridagi
farqlari
haqida ma’lumot bering.
5. Rasionalistik psixologiya haqida ma’lumot bering.
3 - M a v z u : XVIII-XX asrlarda psixologiyaning
rivojlanishi
Reja:
1. XVIII asr psixologiyasiga umumiy tavsif.
2. Fransuz va nemis psixologiyasining rivojlanishi.
3. Assotsiativ psixologiyaning yuzaga kelishi va rivojlanishi.
4. Eksperimental psixologiyaning shakllanishi.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: