Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
101
Hava ayınlıq idi. Ayın süd aydınlığında kəndin ətəyindən
başlayaraq yovşanlı düzənlərin içərilərinə doğru uzanan yollar
ağappaq ağarırdı. Ancaq indi qoca ağaran yollara baxmadı.
Qocanın gözləri ayın süd aydınlığında tələsə-tələsə kəhəri
gəzdi, tapdı. Kəhər xımır-xımır ot yeyirdi. Ürəyi üstünə gəldi,
birdən-birə uşaq kimi sevindi. Bəlkə uzun ömrü boyu bu sayaq
sevinməmişdi. Yuxusunun həqiqət olmadığına sevinirdi. Sevi-
nirdi ki, nə yaxşı kəhəri aparmayıblar, kəhər həyətdədir.
Yalın tuman-köynəkdə həyətə düşüb axura sarı getdi.
Kəhərin isti boynunu qucaqlayıb uşaq kimi ağladı, sonra atın
üzündən-gözündən öpdü, belini tumarladı, yalını sığalladı.
Qoca düşündü ki, kəhər xoşbəxtdir, qayğısızdır, dünyanın
işlərinə qarışmır, başını aşağı salıb fikirsiz, xəyalsız ömür sürür.
Aləm dağıla vecinə deyil. Və atın yalını sığıllaya-sığallaya ay-
dınlıq gecədən ağaran yollara sarı baxdı. Elə bil ağ yolun tü-
kənəcəyindən qorxurdu. Bu qorxu birdər-birə necə peyda ol-
muşdu, iliyinə-qanına işləmişdi, baş aça bilmirdi. Yollar uzanıb-
uzanıb qaranlıqlarda əriyirdi. Qoca hər dəfə bu yollara baxanda
uşaqlığını xatırlayırdı, cavanlığını xatırlayırdı. Ona elə gəlirdi
ki, yol insan ömrünə bənzəyir. Dünyada çox şeylər var ki, sonu
yoxdur. Sonu olmayan yollar da var. Qoca belə yol görmə-
mişdisə də, ağlına sığışdırırdı. Ancaq dünyada sonlu yolları çox
tanıyırdı. Bax elə bu saat qaranlıqda ağaran bu yolun sonuna
yaxşı bələdiydi. Bilirdi ki, bu yol gedib-gedib kəndin ətəyindəki
qəbiristanlıqda tükənir. Və gecələr yuxularında ağ yolun beləcə
tükənəcəyindən qorxurdu.
O gecənin səhəri Nəzir kişi yatağından qalxa bilmədi və o
yatan düz üç gün bir üzü üstə yatdı. Düz üç gün qocanın bədəni
qızdırmadan od tutub yandı. Elə bil köksünü yarıb içərisində
tonqal çatmışdılar. Qarışıq yuxular üzürdü onu. Ayılanda Zərişi
başının üstə görürdü. Və hər dəfə qocanın baxışları Zərişin çöh-
rəsindən başlayırdı, saçlarında gəzirdi, gözlərində ilişib qalırdı.
Zərişin gözləri qəmginiydi, dərd çəkməkdən daralmışdı, yol
çəkməkdən yorulmuşdu. Hər dəfə Zərişin gözlərinə baxanda,
onun qüssəli baxşlarıyla üz-üzə gələndə günahkar özünü bilirdi,
nədənsə.
Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
102
O axşam qonum-qonşu da tökülüb gəlmişdi. Qonaqlar
yerdə palazın üstündəcə dövrələmə oturmuşdular. Çay içilirdi,
armudu stəkanlar tez-tez dolub boşalırdı. Çay içə-içə söhbət
eləyirdilər. Kamal usta dil boğaza qoymurdu; təzəlikcə kənddə
baş verən əhvalatlardan, uydurma söz-söhbətlərdən, daha nə bi-
lim nələrdən, nələrdən danışırdı. Danışa-danışa hərdənbir üzünü
Nəzir kişiyə çevirib qocanın qulaq asıb-asmadığını yoxlayırdı.
Ə
slində Kamal usta üçün söhbətinə kimin qulaq asmağının fərqi
yox idi. Təki, qulaq asan olsun. Bura yığılanların hamısı bilirdi
ki, beləcə danışmaq Kamalın xislətidi, üz versən, lap sübhə kimi
oturub danışar, yoruldum deməz.
Qonaqlar dağılışından sonra Zəriş asta-asta süfrəni yığış-
dırdı, stəkan-nəlbəkiləri yuyub rəfə düzdü, yaş əskiylə stolun
üstünü sildi. Bütün bunları eləyəndən sonra işığı keçirib ərinin
yanına uzandı. Zərişin adətiydi, evləndikləri uzaq gənclik illə-
rindən bəri hər gecə əri yatağına uzanandan sonra yır-yığış edər,
işığı keçirib yerinə girəndə yavaşca onu səsləyər, Nəzirin səsi
gəlincə qucağına qısılardı. İndi də bu sayaq ərini səslədi:
– Nəzir yatmısan?
Ancaq Nəzirdən səs çıxmadı.
Ə
lini Nəzirin tüklü, sümükləri çıxmış sinəsi üstə qoydu.
Və Zərişə elə gəldi ki, uzaq, şirin gənclik illərinin istisi axdı
bədəninə. Nəzirin sinəsindən axıb gələn bu isti barmaqlarına,
biləklərinə, qollarına yayıldı. Ancaq bu isti Zərişin köksünə çat-
madı, ürəyinə çatmadı, köksünə, ürəyinə çatanacan tükəndi,
ə
zasının hansı nöqtəsindəsə qırıldı.
Axtarıb ərinin əllərini tapdı. Qocanın əlləri buz kimiydi.
Zəriş birdən-birə diksindi, başına gələn fikirdən saçları qabardı.
Çırağın tutqun işığında qalxıb titrəyə-titrəyə ərinin gözlərinə
baxdı. Qocanın göz qapaqları aralıydı, gözlərinin qarası axıb
gizlənmişdi. Sonra qulağını ərinin köksünə dayadı. Və Zəriş
birdən dəli kimi qiyyə çəkdi.
Bayırda kəhər kişnəyir, ayaqları ilə torpağı eşim-eşim
eləyirdi. Sonra başının sərt hərəkəti ilə axurun dirəyinə bağ-
lanmış kəndiri qırıb boynunu azad elədi. Başıyla hörmə çər-
bəndi itələyib yola çıxdı, çapa-çapa uzaqlaşdı.
Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
103
Sonra ay doğdu. Kəndin ətəyindən başlayaraq yovşanlı
düzənlərin içərilərinə doğru uzanıb gedən ağ yol ayın süd
aydınlığına qərq oldu.
1980, Arxangelsk-Bakı
Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
104
BAĞLI QAPI
Ancaq elə bil hər gün gəlib-getdiyi yol deyildi. Soyuq
səkilər, daş binalar, elektrik dirəkləri sanki yaddaşının uzaq
dumanlıqlarında çoxdan, lap çoxdan unudulmuş bir nağılın
pərakəndə lövhələriydi. Bu ona bənzəyirdi ki, ömrün boyu
gəlib-getdiyin yolu zülmət içərisində ötüb keçəsən və bu
zülmətin görünməzliyində gözlərinə qara toranlıqdan savayı heç
nə toxunmaya. Ancaq bir gün qolundan tutub günün işıqlığında
səni bu yoldan keçirələr...
Hər şey ilk dəfə görürmüş kimi gözlərinə dəyirdi.
Qəfil boğanaq küçənin toz-torpağını sovurub evlərin
divarlarına, məhəccərlərinə çırpdı. Elə bil bircə anda asfalt
səkilər boyu görünməz əllə süpürgə çəkdilər. Küçələr büsbütün
süpürülüb təmizləndi.
Dilxor oldu, şose yolunun o biri tərəfindəki səkiyə keç-
mək istədi. Ağır addımlarla sola buruldu. Və birdən... kəskin,
zil siqnal səsinə diksinib başını qaldırdı. Hava rəngli bir «Mosk-
viç» sürünə-sürünə düz böyründə dayandı. Maşının arxa out-
racağından qadınların qışqırıq səsi eşidildi və o saatca da sürücü
başını pəncərədən çıxarıb ağzının zəhərini tökdü:
– Ə, zalım oğlu, zalım, yoldan keçirsən, bir sağına-soluna
bax da... Axşam-axşam qanını gərək bizim üstümüzə tökəsən?
Hirs beyninə vurdu, dişlərini xırçıldayana kimi biri-birinə
sıxdı, ancaq dillənmədi, dinə bilmədi, içəridən kəsilə-kəsilə qal-
dı. İrəli yeritmək istədi, ayaqları yerdən aralanmadı. Özünü ta-
mam itirdi.
– Ə, səninlə döyüləm... niyə cavab vermirsən?
Heç nə görmürdü, heç nə eşitmirdi, elə bil fırlanıb-fır-
lanıb dünyanın çəkisizlik nöqtəsinə düşmüşdü və bu nöqtənin
cazibəsindən çıxa bilmirdi.
– Ə, bu kardı ki...
Maşın sağa burulub sürətlə uzaqlaşı. Vücudunu bir
andaca soyuq tər basdı. Qeyri-iradi barmaqları düyümləndi,
açıldı. Əllərini cibinə qoydu, çıxardı, yenə cibinə qoydu. Və ona
elə gəldi ki, əlləri bədəninə artıqlıq eləyir, əllərini qoymağa yer
Dostları ilə paylaş: |