Verbal hiss ə Analogiyalar
Yüklə 294,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oxunmuş mətnin düşünülməsi
15
M əntiq Bu cür tapşırıqlar göstəricilər və çıxarılası nəticələr baxımından bir-birindən fərqlənir. Buna görə d ə hər tapşırığı müşayiət edən suala xüsusi diqqət yetirin və verilən variantlardan müvafiq cavabı seçin. Göst əricilərin çertyoj formasında əks etdirilməsi bəzi suala cavab verilməsini asanlaşdırır.
“Balıq kimi ağzıma su alıb susaram”, - deyimi ehtimala görə balıqların səs ioqasının olmaması ilə əlaqədardır. Bəzi tədqiqatçıların ehtimalına görə onların səs çıxarma qabiliyyəti olmamalıdır. Aşağıda sadalananlardan hansı fakt bu ehtimala ziddir? (a) Professor Diana Reys delfinl ərə cüzi dil öyrədə bilmiş və onu simvol halında təqdim etmişdir. (b) Balıqlar qəlsəmələrini açıb-örtür və nəticədə müxtəlif səslər – boğuq yaxud alqış səslərinə bənzər s əslər çıxarırlar. (c) Balıqların yaxşı eşıtmə qabiliyyəti vardır. Onların bir çox növləri bədəninin hər iki tərəfinin ortasında, uzunluq zolağı boyunca yerləşmiş hüceyrələri vasitəsilə səs dalğaları yaymaqla yaranmış t əzyiqi tanıya bilirlər. (ç) Okeanoloq Robert Bercesin fikrinc ə, quruda yaşayan heyvanlar kimi, əks cinsin nümayəndələrinin diqq ətini cəlb etmək üçün balıqlar da müxtəlif siqnallardan, məsələn, qanadlarının hərəkətlərindən istifad ə edirlər. (d) Sualtı gəmilərin heyəti öz səslərini ört-basdır etmək üçün su heyvanlarının səslərindən istifadə edirl
ər.
32.
İki müddəa verilir: •
Heç bir şahmatçı iradəsiz deyildir. •
B əzi şahmatçılar yaxşı siyasətçidirlər.
(a) B
əzi siyasətçi iradəsizdir (b) B
əzi siyasətçi iradəsiz deyildir (c) B
əzi iradəsiz adam siyasətçi deyildir (ç) B
əzi şahmatçılar nə siyasətçi, nə də iradəsizdirlər (d) B
əzi adamlar siyasətçi, həm də iradəsizdirlər, lakin onların arasında şahmatçılar yoxdur.
16
33.
Dostların – Datonun, Natianın, Ketinin və Giorginin müxtəlif markalı avtomobilləri vardır: Porşe, Hiunday, Toyota v ə Mersedes. Aşağıda verilən dörd sübutdan ancaq biri düzgündür: •
•
Natianın Porşesi yoxdur •
Ketinin Mersedesi yoxdur •
Giorginin Porşesi yoxdur Aşağıda sadalananlardan avtomobillərin dostlar arasında bölüşdürülməsini hansı sətir düzgün əks etdir ə bilər? Dato Natia Keti
(a) Porşe
Hiunday Mersedes Toyota (b)
Mersedes Hiunday
Toyota Porşe
(c) Porşe
Mersedes Hiunday
Toyota (ç)
Toyota Mersedes Hiunday Porşe
(d) Toyota
Porşe Mersedes Hiunday
34. Cüml
ələrin altında verilmiş cütlüklərdən hansı eyni məzmunlu cümlələrdən ibarətdir?
(a) İşıqforda qırmızı işıq yananda küçəni keçmək olmaz. İşıqforda qırmızı işıq yananda küçəni keçmək olar. (b) Bu şəhərdə bu qüllə bütün binalardan ucadır.
Bu şəhərdə heç bir bina bu qüllədən uca deyildir. (c) S
ənə məxsus olmayan şeyi almağa heç vaxt cəhd göstərmə. S
ənə məxsus olan şeyi almaqdan heç vaxt imtina etmə. (ç) Sabah hava yaxşı olsa, şəhərdən kənarda gəzəcəyəm.
Hava yaxşı olmasa, sabah şəhərdən kənarda gəzməyəcəyəm. (d) Sabah havanın yaxşı olacağı doğru deyildir.
Kim sabah havanın yaxşı olacağını düşünürsə, səhv edir.
17
Oxunmuş mətnin düşünülməsi M ətni diqqətlə oxuyun və düşünün. Hər sualın ehtimal olunan cavabından verilən mətn üzrə düzgün olan variantı seçin.
T əqlid yaxud yamsılama heyvanların qrup halında davranışının ən maraqlı və bioloji baxımdan mühüm növüdür. Yamsılama hərəkəti heyvanlar aləmində geniş yayılmışdır və ayrı-ayrı fərdlərin və ümumiyy ətlə, növlərin ətraf mühitin dəyişkən şəraitinə uyğunlaşmasında mühüm rol oynayır. Ancaq əsl yamsılama hərəkəti barədə o zaman danışmaq olar ki, fərd davranışın onun növü üçün anadangəlmə davranışın repertuarına daxil olmayan formalarını təqlid etsin. Yüksək inkişaf etmiş orqanizmlərdə - qrup halında həyatın müxtəlif yamsılama ilə davranış tələb etdiyi primatlarda və balinakimilərdə əsl t əqlid davranışı xüsusilə geniş yayılmışdır. Delfinl ərin bəzi növləri, əsasən afalinlər insanın bu və ya digər hərəkətlərini yamsılaya bilirlər. M əsələn, delfinlərin tədqiqatçıları C. Tayler və C. Sayman bir hovuza salınmış afalinlərin “instrumental davranış”ının xüsusiyyətlərini öyrənirdilər. Afalinlər onların hovuzu təmizləmə prosesinə böyük maraqla baxırdılar. Hovuzun xidmətçilərinin istifadə etdikləri alətlər kürəkcikdən və rezin borudan ibar ət idi. Bir dəfə bu alətləri gecə hovuzda qaldı. Onlara afalinlərdən biri sahib oldu və xeyli müdd ət onlarla manipulyasiya etdi. İnsanı yamsılamaqla o borunu qanadları ilə tutdu, ağzını kürəkciyə sürt ərək onu hovuzun dibində gəzdirməyə başladı. Bu aləti delfinlərdən gizlətdikdən sonra onlar hovuzu “yığışdırmaq üçün” kaşı qırıntılarından istifadə etməyə başladılar. Afalinlər dişləri ilə tutduqları kaşı qırıntıları ilə qida üçün istifadə etdikləri su bitkilərini toplayırdılar. Al ətlərdən həm oynamaq (hovuzun təmizlənməsinin yamsılanması), həm də qida toplamaq üçün istifad ə etmək nümunələri göstərir ki, delfinlər insanın müəyyən tipli davranışını əxz etməklə yanaşı, h əm də öz tələblərinə müvafiq olaraq onların şəklini dəyişdirə bilirlər. Delfinl ərlə aparılmış digər tədqiqatlar əsasında müəyyən edilmişdir ki, istər akvalanqların buraxdıqları hava kürəciklərinin uğultusuna bənzər səslər, istərsə də adamların dedikləri sözlər və sadə ifad
ələr olsun, onların müxtəlif səsləri təqlid etmək qabiliyyəti də vardır. Həmçinin müəyyən edilmişdir ki, delfinl ərin səsləri təkrar etmələri üçün onlara yad olan səs siqnallarını 1-3 dəfə eşitmələri kifayətdir. Ehtimala gör ə delfinlərin təbii mühitində onların arasında əlaqə yaradılmasında yüksək səviyyədə inkişaf etmiş “vokal” yamsılama qabiliyyəti mühüm rol oynayır. Məlum olduğu kimi, afalinlər özl ərinin fərdi “fit-avtoqrafları” ilə - delfinlərin bir-birini tanımalarına kömək edən bir növ səs siqnalları ilə səciyyəvidir. Ehtimala görə bu “fit-avtoqrafları” qrupun üzvlərinin bir-birini təqlid etməsi n əticəsində elə ümumi xüsusiyyətlər qazanmışdır ki, onları başqa qrupun üzvlərinin “fit- avtoqrafları”ndan fərqləndirir. Delfinlər bu siqnallarla qardaşlarını digər qrupun üzvlərindən seçə və öz qruplarını tapa bilirlər. Delfinl ərin qrup halında müxtəlif fəallığında “vokal” və motorsayağı yamsılama rolu barədə t ədqiqatçıların ehtimallarının çox maraqlı və inandırıcı olmasına baxmayaraq, tənqidçilərin fikrincə, onlara yen ə də eksperiment halında sübut lazımdır.
Yüklə 294,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|