77
monositoz, plazmatik hüceyrələr, yüksək EÇS müşahidə olunur. Bəlğəmdə vərəm
mikobakteriyaları aşkar olunmur. Rentgenoloji müayinə zamanı interstisial iltihabi dəyişikliklər
fonunda bronxolobulyar fokus müəyyənləşdirilir. Bəzən lobar sətəlcəm və ağciyər köklərinin
nəzərə çarpacaq dərəcədə genişlənməsi müşahidə olunur. Proses adətən, aşağı paylarda müşahidə
olunur, lakin yuxarı payda da ola bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, infiltrativ vərəm xəstələrdə
qrip keçirdikdən sonra da başlaya bilər. Belə hallarda xəstənin dinamik müşahidəsi etiologiyanı
müəyyənləşdirməyə kömək edir.
Kliniki əlamətlərin qısa bir zamanda qeyri-spesifik müalicə fonunda geriyə çəkilməsi və
rentgenoloji dəyişikliklərin ağciyərlərdə sorulması
daha çox sətəlcəm üçün, prosesin
stabil olaraq
qalması, yaxud da şiddətlənməsi və bəlğəmdə vərəm mikobakteriyalarının aşkar edilməsi isə
vərəm üçün xarakterikdir.
İnfiltrativ vərəm stafilokokk sətəlcəminə də bənzəyir. Sətəlcəmin bu növü kəskin başlayır,
hərarət sutka ərzində qalxıb düşür. Xəstələr titrəmə, tərləmə, döş qəfəsində ağrılar, təngnəfəslik
və sianoz, irinli və bəzən qanlı bəlğəmli öskürəkdən şikayət edirlər. Fiziki əlamətlər bir qədər
zəif olur. Qanda neytrofil leykositoz və EÇS-in sürətlə artması müşahidə olunur. Rentgenoloji
müayinə zamanı stafilokokk sətəlcəmində tək-tək və yaxud çoxsaylı, adətən dairəvi, yaxud
üçbucaq formasında kölgəli fokuslar görünür. Bəzən proses seqmentar və yaxud pay formasında
olur. Ağciyər toxumasının dağılması hesabına işıqlı kölgələr görünür. Belə hallarda plevranın
reaktiv dəyişiklikləri aşkar olunur. Geniş spektrli antibiotiklərin qəbulu ilə vərəmli infiltratdan
fərqli olaraq tezliklə müsbət dəyişiklik müşahidə olunur.
Qəflətən və kəskin şiddətli titrəmə və kəskin təngnəfəslik, döş qəfəsində ağrılar, yuxarı
tənəffüs yollarının katarı, kəskin başlayan herpes labializ-krupoz sətəlcəmdir. Xəstələrin üzündə
hərarətdən qızartı yaranır, dil quru və ərplidir, nəzərə çarpacaq dərəcədə sianoz, taxikardiya,
yuxunun pozulması müşahidə olunur, xəstənin huşu bir qədər qarışıq olur. Öskürək irinli pas
rəngində bəlğəmlə müşahidə olunur və bəlğəmdə vərəm mikobakteriyaları aşkar olunmur.
Bəlğəmdə qarışıq, əksər hallarda pnevmodiplokokk mikroflorası aşkar olunur. Hemoqrammada
leykositoz, neytrofillərin sola meylli metomieləsitlərə qədər, limfopeniya aşkar olunur. Perkutor
səsin kütləşməsi, bronxial tənəffüs, inkişaf etmiş krepitasiya eşidilir. Krupoz sətəlcəm, adətən,
quru və yaş plevritlə ağırlaşır. Rentgen müayinə zamanı ən çox 1 və 2-ci seqmentlərdə intensiv
homogen kölgə görünür, nadir hallarda bütöv bir payda ağciyərin, az və ya çox dərəcədə
plevranın reaksiyası müşahidə olunur. Uğurlu müalicə nəticəsində patoloji dəyişikliklər tezliklə
involyusiyaya uğrayır və yerində qalıq ocaqların kölgəsi olmur. Belə dinamika ağciyərlərin
infiltrativ vərəmi üçün, xüsusilə də kəsmikvari sətəlcəm üçün xarakterik deyil. Hətta müasir
tuberkulostatik preparatların və patogenetik müalicələrin fonunda belə dinamika müşahidə
olunmur.
Ağciyərlərin infiltrativ vərəmini kliniki-rentgenoloji əlamətlərinə görə ötəri eozinofil
ağciyər infiltratı ilə də differensiasiya etmək lazım gəlir. Bu sətəlcəmi ilk dəfə olaraq 1932-ci
ildə Loffler şərh etmişdir. Bu xəstəliyin etiologiyası müxtəlifdir. Onun səbəbləri bağırsaq
qurdlarının invaziyası, virus infeksiyası, gül tozcuqları və orqanizmdə allergiya törədən digər
maddələrdir. Deyilənlər sensibilizəedici təsirlər ilə eozinofil infiltratlar törədir ki, bunlar da
“allerqozlar” qrupuna aiddirlər.
Ağciyərlərin ötəri eozinofil infiltratlarının patoloji anatomik substratları alveollarda,
interstisial toxumada, ağciyərlərin və qan damarları divarında həddən artıq çoxlu eozinofillərin
toplaşdığı seroz iltihabdır. Buna bənzər dəyişikliklər plevrada, qaraciyərdə, sümük iliyində və
başqa orqanlarda da yaranır.
78
Bəzi müəlliflər belə prosesi orqanizmin ümumi eozinofil xəstəliyi hesab edirlər. Bu xəstəlik
kliniki cəhətdən kəskin, yarımkəskin və yaxud gizli başlayır. Yüksək kliniki gedişə malikdir.
Gizli kliniki gedişi zamanı xəstəliyi, adətən, təsadüfi rentgen müayinəsi apararkən, yaz və yay
aylarında aşkar etmək olur. Xəstələr əksər halda ümumi zəiflikdən, iştahanın kəsilməsindən,
təngnəfəslikdən, döş qəfəsində ağrılardan, subfebril və yaxud febril temperaturdan şikayət
edirlər. Eyni zamanda quru və yaxud da eozinofillərin parçalanması nəticəsində əmələ gələn
Şarko-Leyden kristallarının əmələ gəlməsi ilə bağlı selikli və yapışqan, sarı rəngli bəlğəm, bəzən
bir qədər qanhayxırma da olur. Stetoakustika zamanı perkutor səsin zəifləməsi, məhdud
nahiyələrdə az miqdarda quru və yaxud kiçik qabarcıqlı yaş xırıltılar və plevranın sürtünmə küyü
eşidilir. Rentgenoloji müayinə zamanı müxtəlif nahiyələrdə və əsas etibarilə ağciyərlərin kökünə
yaxın nahiyələrdə müxtəlif formalı və ölçülü, yarığın, çevrəsi aydın olmayan qeyri-bərabər
intensivli kölgələr, interstisial dəyişikliklər və ağciyərlərin köklərinin genişlənməsi müşahidə
olunur. Belə hallarda bəzən payarası və yaxud kostal diafraqmal plevrit müşahidə olunur.
Periferik qanda eozinofillər bəzən 30-50-90%-ə qədər qalxır. Kliniki əlamətlər çox dinamik olur.
Adətən bir neçə gün ərzində, hətta müalicə tətbiq etmədikdə belə, temperatur normallaşır,
intoksikasiya simptomları yox olur, ağciyərlərdə infiltrat sorulur. İnterstisial dəyişikliklər və
eozinofiliya bir qədər uzun qalır. Deyilənlərin hamısı vərəm etiologiyasının olmamasına dəlalət
edir. Lakin bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, eozinofil sətəlcəm sensibilizasiya nəticəsində
vərəmli xəstələrdə də ola bilər və yaxud da batsil ifraz edən xəstələrlə kontaktda olanlarda da
müşahidə oluna bilər. Bəzən eozinofil infiltratlar vərəmli xəstələrin müayinəsi zamanı meydana
gələ bilər. Bu, bəzi vərəm əleyhinə olan preparatların allergik xüsusiyyətləri ilə bağlıdır.
Bununla
belə, bütün hallarda eozinofil sətəlcəm öz xüsusiyyətlərini saxlayır, qısa bir müddətdə onu
yarada bilən faktor aradan götürüldükdən sonra yox ola bilir.
Vərəm və qeyri-spesifik sətəlcəm mənşəli iltihabi prosesin orta payda (dilçəkvari
seqmentlərdə) təsadüf etməsi differensial diaqnostikada bir sıra çətinliklər meydana gətirir. Hələ
1948-ci ildə amerikalı alimlər Qrexem, Burfort və Meyerin ilk dəfə şərh etdikləri “orta pay
sindromu” bu günə qədər bronx-ağciyər xəstəlikləri klinikasında istər differensial diaqnostikada,
istərsə də müalicədə bir sıra çətinliklər törətməkdədir.Orta pay və dilçəkvari payın bronxlarının
mürəkkəb quruluşu bu bronxların müxtəlif patologiyaları zamanı tezliklə stenoza uğraması və
həmin nahiyədə atelektazın yaranması ilə iltihabi prosesin xroniki formaya keçməsi, yaxud da
xərçəng və sarkoidoz nəticəsində orta pay və dilçəkvari pay bronxlarının tutulması, müvafiq
olaraq bu payların ağciyər toxumalarında geridönməz proseslərin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu
halda ən çox “orta pay sindromu”nun özünü belə bəzən payarası plevritlə də müqayisə etmək
lazımdır, çünki düz və yandan çəkilmiş rentgen şəkillərdə payarası plevritlə “orta pay
sindrom”unu bir-birindən fərqləndirmək olduqca çətin olur. Bunları müqayisəli fərqləndirmək
üçün rentgenoqrammanı Fleyşner pozasında, yəni lordoz-kifoz pozasında çəkmək lazımdır və о
zaman “orta pay sindrom”unu payarası plevritdən fərqləndirmək olur.
Beləliklə, Moskvada apardığımız elmi araşdırmalar göstərdi ki, illərlə poliklinikada
ümumiləşdirilmiş “orta pay sindromu” diaqnozu ilə müşahidə olunan bu proses heç də qeyri-
spesifik genezli atelektatik indurativ dəyişiklik deyil, müxtəlif xəstəliklərin (vərəm, sətəlcəm,
xərçəng, sarkoidoz) törətdiyi bir prosesdir. İxtisaslaşmış mərkəzlərdə bu xəstələr geniş müayinə
olunmalı və hər bir halda xəstəliyin diaqnozu dəqiqləşdirilərək müvafiq terapevtik və cərrahi
müalicə tədbirləri görülməlidir.
Ağciyər infiltratı ilə sətəlcəmlə ağırlaşmış ağciyər infarktını da müqayisə etmək lazımdır.
Ağciyər infarktı əgər qeyri-spesifik sətəlcəmlə ağırlaşırsa, proses kəskin başlayır, temperatur,