Vii. Uluslararasi

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

15

 

 

 

Resim.16 

O  dönem  Tebriz  ve  İsfahan'da  inşa  edilen  sarayların  duvar  resimlerinde 

Papye  Maşeden  hazırlanan  kalem  kabı,  sandıqcalar,  güldanlar,  camdan  yapılmış 

badeler,  kadın  Zinyet  eşyalarında  bu  motif  geniş  uygulanıyordu.  Sonuç  olarak 

belirtmek  gerekir  ki,  Şuşa'da  altın  gül  resimleri  ile  siyah,  rastgele  durumlarda  ise 

kırmızı fonda değinen "Bahçede güller" ve "Dipçəkdə güller" adlı kazık halılar kendi 

ilk çeşnisini nereden götrüldüyündən aslı olsun yüzlerce, binlerce bu çeşnidə olan 

halılar Rusya, Türkiye , Romanya ve İran'da üretilerek kendisinin farklı özelliklerine 

göre  seçilir.  Öyle  ki,  bu  xalçalarda  sadece  kompozisyon  veya  çiçek  köçrülməmiş 

Tüm hallerde onu dokuyan ustanın yaratıcı yaklaşımı onları yüzlerce diğer ülkelerin 

aynı  kompozisyonlu  halılarından  farklandırır.  Ayrıca  burada  dokumacı  kadının 

asırlık  milli  rəngverme  yeteneğinden  ileri  gelerek  halılardakı  rengarenklik,  zıt 

renklerin  güzel  bulunmuş  harmonisi  kendini  yansıtarak  hangi  halka  mensup 

olduğunu da öğrenmeye olanak tanır. 

 

Resim.17                Resim.18               Resim. 19 

 

Resim. 20                             Resim.21 

 

Resim. 22 

---

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

16

 

 

 

Resim.23 

 

 

                  Resim. 24                                 Reism. 25 

 

Son  olarak  böyle  bir fikre  gelmek  olur  ki,  dünya  sanatında  yaşanan  çeşitli 

stilleri  (Barok-Rokkoko)  ister  Avrupa'da  gerekse  Doğu  ülkelerinde,  Şuşa'da  da 

yaygınlaşması  gül motivlərinin  sanatın  tüm farklı  alanlarında  esasen  siyah,  bazen 

de  yeşil  ve  sarı  renkli  fonlarda  bazen  realistik,  bazen  de  soyut  biçimde  beyaz, 

kırmızı ve sarı renkli kızılgüllerin yayılmasına neden olmuştur. Bu üslup bugün de 

Karabağda en çok üretilen duvar halıları arasında yerini almıştır. 

 

KAYNAKCA 

1.  Л. Керимов «Азербайджанский ковер» III том. Bakı 1983 

2.  Соболев Н.Н. Набойка в России. История способ работы. М.1912.  

3.  Макаровская Г.А. «Русские шали» Москва Советская Россия 1986. 

4.  Ковры РСФСР. Москва Центропромсовет 1952 г.  

5.  T.Parlak, A.Aslıhan Ergüder.  “Bardız Kilimləri”. Erzurum, 2010-cu il.  

6.  A.  Aytaç,  “Makedonya  Devlet  Müzesi’nde  Sergilenen  Kilimlerin  Teknik  ve  Desen 

Özellikleri”, S. Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi 

Bildirileri, (Editör: Ahmet Aytaç), Konya, 01-02 Kasım 2007, s. 51-58. 

7.  Tahir Sabahi. Tappeti Doreiente  (arte e tradizione). Novara 1986, Stampato in İtalia. 

Resimlerin listesi 

1-3. Rusya'nın yün kadın örtüleri, Qorkinin siyah zeminli kızıl güllü tepsileri. 

4-6. Rusya'nın (Kurski, Tümen) havlı halıları. 

7-9. 7.Bardız kilimi, 8. Sarıkamış-Yeniköy Camii’si kilimi, 9. Sarıkamış Bardız kilimi. 

10. Kaçar dönemi Güney Azerbaycan Papye maşeden yapılmış kalem kabı. 

11-12. Kaçar dönemi Güney Azerbaycan Papye maşeden yapılmış tablolar. 

13. XVII yüzyılın sonu Güney Azerbaycan Kur'an-ı Kerim kitabının yüz kabuğunun sanatsal 

tertibatında çiçek desenleri 

14-15. İranın Türk Kaşkayi ve Bextiyari boylarının halıları 

16. Karabağ'ın ünlü şairi, ressamı ve müzisyeni Mir Mövsüm Nevvab'ın tabloları. 

17-19. Karabağ'ın "Bahçede güller" ve "Dipçekdə güller" adlı havlı halıları. 

20-21. Karabağ'ın "Vazoda güller" ve  "Bahçede güller" adlı havlı halıları. 

22. Karabağ'ın "Vazoda güller" adlı havlı halısı. 

23. Karabağ'ın "Bulut" adlı havlı halısı. 

24. Fransa'nın Aubusson firmasının altın güllü tablosu. 

25. Fransa'nın Aubusson firmasında dokunmuş tapestry-qobilen. 

---

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

17

 

 

MUĞLA YATAĞAN EVLERİNDEKİ DIRBIZAN ÖRNEKLERİ 

 

Osman KUNDURACI



 

 

 

GİRİŞ 

Türk mimarisinin her alanında sıkça gördüğümüz ve ilk örneklerini Anadolu 

Selçuklu  sanatına  kadar  indirdiğimiz  ahşap  parmaklıklar  dini  ve  sivil  yapılarda 

günümüze kadar sevilerek uygulanmıştır.  

Özellikle  geç  dönem  ev  mimarisinde  gördüğümüz  bu  parmaklıklar  Muğla 

evlerinde  tırabzan  veya  yöresel  adıyla  dırbızan  şeklinde  kullanıla  gelmiştir.  Bu 

çalışmada  Yatağan  çevresindeki  geleneksel  evlerde  uygulanmış  olan  pencere 

tırabzanlarından örnekler tanıtılacaktır. 

İnce çıtaların birleştirilmesiyle yapılmış bu parmaklık örnekleri Anadolu’daki 

geleneksel  Türk  evlerinde  ve  ahşap  direkli  camilerde  sıkça  gördüğümüz 

uygulamalardandır.  

Muğla  çevresinde  dırbızan  olarak  isimlendirilmiş  olan  bu  parmaklıkların 

tasarımlarında  geometri  bilgisinin  bütün  hünerleri  ortaya  konulmuştur.  Görevi 

sadece pencereleri dışarıdan gelecek tehlikelere karşı koruyan bu elemanlar bazen 

oda içerisine giren ışığın farklı yansımalarıyla estetik görünümler de kazandırmıştır. 

Bu  çalışmada  Yatağan  ve  çevresinde  tespit  ettiğimiz  dırbızan  örnekleri 

tasarım ve süsleme kompozisyonları bakımından tanıtılacaktır. Örnekler daha çok 

Yatağan Turgut ve Katrancı köylerindeki eski evlerden seçilmiştir. Birkaç örnek ise 

bu köylerin çevresindeki yerleşmelerden alınmıştır. 

 

İncelenen  toplam  on  adet  pencere  parmaklıkları,  oldukça  basit 

kompozisyona sahip sade örneklerden daha düzenli geometrik şemalardan oluşan 

örneklere doğru sıralanarak kısa tanımları yapılmıştır. 

 

1. MUĞLA YATAĞAN EVLERİNDEKİ DIRBIZAN ÖRNEKLERİ 

1.1. Turgut-Molla Tahir Evi (Çizim:1): 

Düşey dikdörtgen formlu dırbızan, üzeri pahlanmış bir üçgen ve bunun her 

iki  yanına  eklenen  birer  daire  ile  oluşturulmuş  tepeliğe  sahiptir.  Dırbızan,  kare 

kesitli  iki  çıta  ile  üç  bölüme  ayrılmıştır.  Bu  bölümlerden  ortadaki  diğerlerine  göre 

çok dar tutulmuştur. Aynı şekilde birinci bölüm en altta yer alan bölüme göre biraz 

daha kısa tutularak dırbızanın üç bölümü de farklı genişliklerde yapılmıştır.  

Genişlikleri  gibi  oluşturdukları  bordürlerde  meydana  gelen  taksimatlarda 

farklılık  göstermiştir.  Birinci  bölüm  üç  çıta  ile  dört  parçaya  bölünmüş,  bu  çıtaların 

her iki ucuna boğumlar atılmıştır. Arada oluşan dikdörtgen boşluklar çıtalara atılan 

boğumlar ile kum saati formunu kazanmışlardır.  

Yine  aynı  şekilde  boğumlarla  süsleme  kompozisyonu  oluşturulan  üçüncü 

bölüm dört çıta ile beş parçaya bölünmüş ve aralarda hareketli uzun dikdörtgenler 

oluşturulmuştur.  Diğerlerine  göre  oldukça  dar  tutulan  orta  bölümde  bulunan 

dikdörtgen  gözler,  fiyong  şeklindeki  çıtalarla  bölünmüş  ve  farklı  bir  görünüm 

kazanmıştır. 

1.2. Turgut- Molla Tahir Evi (Çizim:2): 

Pencerenin  boyutuna  göre  düşey  dikdörtgen  forma  sahip  olan  dırbızan, 

dikeyde dört adet çıta ile beş eşit parçaya bölünürken, yatayda altı adet çıta ile yedi 

                                                



 Doç. Dr., S. Ü. Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Konya. 

---