Virusologiya fanining predmeti, o‘rganish ob’ektlari

4.Virionning yig‘ilishi va hujayradan chiqishi.
Kubsimon simmetriyali oddiy viruslar ko‘p qirrali shaklda, superkapsid bilan o‘ralgan murakkab viruslar esa, asosan sferik shaklga ega bo‘ladi. Lekin murakkab viruslaming o‘qsimon, ipsimon, ovalsimon va parallelepiped (chechak virusi) shakllarga ega turlari ham bor. Viruslarda kapsidning simmetriyali tuzilishi ularning hujayradagi reproduksiyasi jarayonida virionning yig‘ilishiga sharoit yaratadi. 6. Hujayradan virionning chiqishi hujayrani lizisga uchrashi yoki kurtaklanish yoMi bilan sodir boMadi. Birinchi usul oddiy viruslarga xos boMib, «portlash» yoMi bilan chiqish deyiladi. Ikkinchi usul murakkab viruslarda kuzatiladi, ya’ni hujayra membranasi orqali kurtaklanadi, bir vaqtning o‘zida virus oqsili — glikoproteindan iborat superkapsid qobigM hosil boMadi. Bunda hujayra darrov halok boMmaydi, balki virionning yangi avlodini hosil qilib ajratishda davom etadi.


4.Viruslarning dori vositalariga chidamliligi OIVning dori moddalariga chidamliligiOdam immunotanqisligi virusi (OIV) – bu orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OITS) kasalligiga sabab boʻluvchi virus. OIV – bu RNK saqlovchi virus boʻlib, yuqori mutatsion koʻrsatkichlarga ega, bu esa ularning tez rivojlanib, dori vositalariga chidamli shtammlarning paydo boʻlishiga olib keladi. OIVda dorilarga chidamlilik evolyutsiyasi
Baʼzi dorilar asosiy virus fermentlarini ingibirlash orqali OIV replikatsiyasini bloklashi mumkin. Ushbu dorilardan birini qabul qilish dastlab bemorda virus darajasini pasaytiradi. Birmuncha vaqt oʻtgach, garchi organizmda dori hali ham mavjud boʻlsa-da, OIV viruslari koʻpincha “ortga qaytadi” va odatdagi yuqori darajaga koʻtariladi. Boshqacha qilib aytganda, virusning dorilarga chidamli shakllari paydo boʻladi.^{10}10start superscript, 10, end superscript
Nima sababdan bunday boʻlishini muayyan bir virusga qarshi preparat va teskari transkriptaza ingibitori misolida koʻrib chiqamiz. Quyidagi rasmda nevirapin molekulasi kabi teskari transkriptaza ingibitorlari tasvirlangan, u teskari transkriptaza deb nomlangan (qizil-jigarrang strukturali) virus fermentiga bogʻlangan. Preparat fermentga OIVning RNK genomini DNKga nusxalash vazifasini bajarishiga imkon bermaydi. Agar ushbu ferment faol boʻlmasa, OIV virusi hujayrani doimiy ravishda zararlay olmaydi.^{11}11start superscript, 11, end superscript
OIVning teskari transkriptaza fermenti va unga bogʻlangan nevirapinning “shar va tayoqcha” molekulyar modeli.
Koʻpgina OIV viruslarini nevirapin toʻxtatadi. Ammo teskari transkriptaza uchun gendagi mutatsiyalar OIV populyatsiyasida viruslarning juda oz qismini (tasodifan) dorilarga chidamli qiladi. Masalan, ular genetik oʻzgarishga uchrashi natijasida fermentning preparat bogʻlanadigan qismi oʻzgarishi mumkin, shunda preparat ferment faolligini ushlab turolmaydi va ingibirlay olmaydi.Ushbu chidamlilik natijasida mutatsiyaga ega boʻlgan viruslar preparat mavjud boʻlishiga qaramay koʻpayadi va avloddan avlodga oʻtish davomida preparatni kiritishdan oldin mavjud boʻlgan virus sonini qayta tiklab boradi. Nafaqat bunday xususiyatga ega virus, balki virusning butun populyatsiyasi endi preparatga qarshi tura oladi!