Voleybol o’yini rivojlanish tarixi hamda o’yin qoidalari

O’yin qoidalari. O‘yin uch yoki besh partiyadan iborat bo‘lib, har bir partiya 15 ochkogacha davom etadi. Agar ochkolar 15:15 bo‘lsa, o‘yin 17 ochkogacha davom etadi. So‘nggi partiya (3- va 5-)da o‘yin hisobi “taym-brek” asosida olib boriladi. Ya’ni o‘yindagi har bir harakat natijasiga qarab to‘pni o‘yinga kiritish huquqi qaysi jamoada bo‘lishidan qat’iy nazar jamoaga mag‘lubiyat yoki g‘alaba keltirishi mumkin. Hal qiluvchi partiyada o‘yin 2 ochko farq qilguncha davom etadi. O‘yin jarayonida texnik malakalarni bajarishdagi xatolar:  To‘pni o‘yinga kiritishda: agar irg‘itilmasdan to‘g‘ridan to‘g‘ri “qo‘ldan” urilsa;  To‘pni o‘yinga kiritishda belgilangan chegara chiziqlarini bosish, to‘p irg‘itilsayu, lekin urilmasdan tanaga tegsa va hokazo;  To‘pni uzatishda: to‘p kaftga tegsa – ilib otilsa, ikki qo‘l kema-ket tegsa yoki ham tanaga, ham qo‘lga tegsa va hokazo;  Zarba berishda: tana va tana qismlarini to‘rga tegib ketishi (9 metrli belgilangan chegara oralig‘ida), qo‘nish vaqtida oyoq o‘rta chiziqdan butunlay o‘tib ketsa, raqib tomonidagi to‘pga tegilsa va hokazo. Himoyada:  To‘pni qabul qilishda: agar to‘pni uzatishdagi xatolar bo‘lsa;  To‘siq qo‘yishda: zarba berishdagi xatolar bo‘lsa, ochko olishdan yoki to‘pni o‘yinga kiritish huquqidan mahrum qiladi. Bu odatda raqib jamoasi o’z xizmatini ko’rsatgan yoki hujum qilgan, darhol himoyalanish uchun to’pni erdan tegizishning oldini olganidan keyin darhol ishlab chiqarilgan o’yin. Buning eng keng tarqalgan pozitsiyasi (tasvirda ko’rsatilgandir), unda hujumchi kuchli hujumni o’tkazgandan so’ng to’pni yaxshiroq nazorat qiladigan, to’pni yaxshi sharoitlarda (jamoaning markazida o’ynagan futbolchi) . So’rovBu odatda ikkala qo’l bilan ham boshlanadi va hujumdan oldingi o’yin bo’lib, kimdir to’pni raqib tomonga yuborish uchun so’nggi harakatni amalga oshirishi uchun tarmoqqa yaqinlashish uchun yuboriladi. Hujum yoki kesish o’yinchi raqib maydoniga so’nggi tegishi vertikal sakrashni va raqib maydonining tagida taranglikda etarli kuch bilan zarba berib turganda beradi.Aktyor hujumga qanchalik ta’sir o’tkazsa, to’pni raqib maydoniga yuborish imkoniyati shunchalik katta bo’ladi, bu esa blokirovkadan qochishga yordam beradi. Barcha futbolchilar faqat to’pni raqib maydoniga sarlavha yoki teginish bilan yuborishlari mumkin bo’lgan liberodan tashqari hujum qilishi mumkin . Eng o’yinlarda hakamlik birinchi hakam, ikkinchi hakami, to’purari va yo’l sudyalar bor, va FIVB tomonidan tashkil musobaqalarda to’rt chiziq sudyalar talab qilinadi, va, odatda, faqat boshqa o’yinlarda Hozirgi 2 liniyasi hakamlar bor.
Birinchi hakam: Uchrashuvda ishtirok etadigan barcha o’yinlardagi so’nggi so’z bor. Homonning bir uchida turib, o’tirgan yoki o’tirgan bir stulda. Ikkinchi hakam: Bu hakam qarshi oxirida turgan va ko’rsatkich, marta, kamchiliklari, bosqini nazorat va ular xizmat sog’ayib, ular, albatta, Rodizio to’g’ri lavozimlarda futbolchilar kabi vazifasi bor.
Voleybol maxsus maydonchaning o’rtasidan to’r bilan ajratilgan qismlarida 2 - jamoaning to’p vositasida amalga oshiradigan musobaqalashuvidan iborat sport o’yinidir.
O’yinning maqsadi — to’pni to’r ustidan raqib mandonchasiga tushirish va radibni aynan shunday harakatiga yo’l qo’ymaslikdan iborat. Bunda jamoa to’p bilan 3 marta o’ynash huquqiga ega (to’siq qo’yishda to’p bilan 1 marta o’ynash — bu 4 - chi imkoniyat).
O’yinto’pni o’yinga kiritish bilan boshlanadi: to’p kirituvchi o’yinchi zarb bilan to’pni to’r ustidan raqib tomonga yo’naltiradi. O’yin to’p maydon chiziqlari chegarasidan chiqib yerga tushguncha yoki jamoa o’yinchisi xatoga yo’l qo’ygunga qadar davom etadi.
Voleybolda har bir o’yin vaziyatining natijasi, to’p qaysi tomondan kiritilganligidan qat’iy nazar, ochko bilan tugallanadi.
Bo’sh zona o’lchamlari maydonchaning yon chiziqlaridan 3 - 5 m, (Orqa chiziqlaridan 5-8 m. Maydon yuzasidan tepaga qarab bo’shliq - kamida 12,5 m bo’lishi shart.
Bo’sh zona va maydon usti bo’shlig`ining eng kam o’lchamlari musobaqa nizomida qayd etilishi mumkin (S.1).
Ochiq maydonchalarda drenajni e’taborga olgan holda har 1 metr maydon yuzasiga 5 mm qiyalik ruxsat etiladi. Maydon chiziqlarining qattiq jismlardan iborat bo’lishi ta’qiqlanadi. (1.3). O’yin maydonining yuzasi tekis, gorizontal va bir xil bo’lishi hamda o’yinchilar uchun hechqanday jaroxat olish xavfini tug`dirmasligi lozim. Notekis va sirpanchiq yuzali maydonda o’ynash man etiladi.
FIVBning Jahon miqyosidagi musobaqalarida o’yin maydonining yuzasi faqat yog`och yoki sintetik qoplamalardan iborat bo’lishi shart.Har qanday qoplama FIVB tomonidan tasdiqdanishi lozim.
Zallarda o’yin maydonlarining yuzasi ochiqtiniqrangda bo’lishi kerak.
FIVBning Jahon miqyosidagi musobaqalarida chegaralovchi chiziqlar rangi faqat oq rangda bo’lishi shart.
O’yin maydoni va uning atrofidagi bo’shliq zona ranglari bir - biridan farqqilishi zarur
Maydoncha chiziqlari
Barcha chiziqlarning kengligi 5 sm. Chiziqlar rangi bo’yicha «ochiq» tiniq va maydoncha yuzasi rangidan hamda «begona» chiziqlardankeskin farqqilishi lozim (S.1, 1.2.2).
Chegaralovchi chiziqlar
O’yinmaydonchasiniikkitayonvaikkitaorqachiziqlarchegaralaydi.
Mazkurchiziqlarmaydonchao’lchamlarigabirikadi (S.1, 1).

O’rta chiziq

O’rta chiziq o’yin maydonini har biri 9 x 9m. o’lchamga teng bo’lgan ikki maydonchaga ajratib turadi. Bu chiziq o’rtasidan maydonning ikki yon chiziqlarini tutashtiradi(S.1).
Xujum chizig`i

Har bir maydonchaning hujum chizig`i o’rta chiziqdan 3 m oraliqda bo’lib, 5 sm oraliqda 5 ta 15 sm kesilgan chiziqlar bilan yon chziqlar tashqarisiga davom ettirilgan bo’ladi

FIVBning Jahon miqyosidagi musobaqalarda hujum zonasi chiziqlari yon chiziqlardan umumiy uzunligi 1,75 m bo’lgan, 5 sm kenglikda 20 sm oraliq; bilan xar biri 15 sm bo’lgan bo’lak - bo’lak chiziqlar bilan davom ettirilgan bo’lishi kerak.
Zonalar va joylar
Oldingi zona
Har bir maydonchaning oldingi zonalari o’rta chiziqdan 3 m oralig`ida paralel (o’rta chiziqqa nisbatan) chiziq bilan chegeralangan bo’lib, ikki yon chiziqlar bilan tutashtirilgan bo’ladi (chiziqlar kengligi zona o’lchamini o’ziga biriktiradi
Oldingi zona yon chiziqlar ortidan bo’sh zona oxirigacha belgilanadi
To’p kiritish zonasi
To’p kiritish zonasi - bu 9 m o’lchamga teng orqa chizqning orqa qismidir.
To’p kiritish zonasi ikki yon chiziqning davomi shaklida 20 sm oraliqda xar biri 15 sm bo’lgan bo’lak – bo’lak chiziqlar bilan maydonning orqa bo’shlig`iga qarab chiziladi. Bu chiziqlar to’p kiritish zonasini o’z ichiga biriktiradi. To’p kiritish zonasi orqa tomonga bo’sh zona oxirigacha davom etadi.
O’yinchi almashtirish zonasi
O’yinchi almashtirish zonasi - bu hakam - kotib stoli oldidagi hujum chizig`i bilan yon chiziqning tutashgan joyni o’z ichiga oladi

Razminka uchun joy
FIVBning Jahon miqyosidagi musobaqalarida razminka o’tkaziladigan joyga jamoalar o’rindiqlari tomonidan maydoncha orqasidagi bo’shliqdan tashqari burchakda 3 x 3 m o’lchamga ega joy ajratiladi
Maydondan chiqarilgan o’yinchilar uchun joy

TO’P