Vüsal SƏFİyeva
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
27 Araslının Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının müxtəlif janrları barədə yazdığı tədqiqat əsərlərindən geniş istifadə edilmişdir (76, 15). Qeyd edi lməsi ən vacib məsələlərdən biri də odur ki, Həmid Araslı Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı təkcə ölkəmizdə və bütövlükdə keçmiş Sovet məkanında deyil, həm də bütün dünya miqyasında yazılan elmi işlərin heç birini diqqətdən kənarda qoymamış, onları mütəmadi izləmiş, ədəbiyyatımızın tarixi ilə bağlı hər cür yanlış düşüncələrə olduqca həssas yanaşmışdı. O, xalqımızın ayrı-ayrı dövrlərdə yaradaraq ərsəyə gətirdiyi həm şifahi, həm də yazılı ədəbi əsərlər, eləcə də onların müəllifləri haqqında deyilən, həqiqəti əks etdirməyən, yanlış, bəzən isə tam qərəzli fikirlərə qarşı daim etiraz səsini yüksəltmiş, gerçəyi sona qədər müdafiə etməkdən heç vaxt çəkinməmişdi. İstər şifahi, istərsə də yazılı söz sənətimizin yaranma dövrünün düzgün müəyyənləşdirilərək sistemli şəkildə öyrənilməsində Həmid Araslının ölçüyəgəlməz xidmətləri olmuşdur. Alim iki cildlik "Müxtəsər Azərbaycan ədəbiyyatı tari- xi”nin (1943- 1944) birinci cildində ədəbiyyatımızın ən qədim dövrlərindən başlayaraq XVII əsrə qədərki inkişaf mərhələlərinin tam elmi və sistemli mənzərəsini vermiş, yüzillər boyu yaşayıb-yaratmış sənətkarların dolğun portret lərini yarada bilmişdir (23; 24). Həmid Araslının Azərbaycan elminin inkişafında gö stərdiyi əvəzsiz xidmətlərdən biri də onun gərgin pedaqoji fəaliyyəti ilə gələcək nəslin bu istiqamətdə yüksək səviyyədə tərəqqi etməsində bilavasitə oynadığı müəllimlik peşəsi ilə bağlıdır. H.Araslı müəllimlik kimi üstün məsuliyyətli və hərtərəfli bilik tələb edən bir sahədə misilsiz uğurlar qazanmışdır. Görünür ki, bu da təsadüfi deyildir. Çünki H.Araslı xalqımızın böyük maarifpərvər, tərəqqisevər ziyalısı, XX əsrin əvvəllərində 28 həm də müəllimlik kimi şərəfli bir peşə ilə öz soydaşlarının bilik, savad əldə etməsində var qüvvəsi ilə çalışan unudulmaz şairimiz Abdulla Şaiqin tələbəsi olmuşdu. Öz mühazirələrində klassik ədəbiyyatımızın şanlı səhifələri ilə tələbələrini yaxından tanış edən H. Araslı həm də milli-mənəvi dəyərlərimizin qorxmaz bir təəssübkeşi kimi çıxış etmiş, dahi Azərbaycan şairlərinin gənc nəsillər tərəfindən tanınıb sevilməsində sayagəlməz əməyi ilə seçilmişdir. Xaqani, Nizami, Xətai, Füzuli, Vaqif kimi klassikləri həm də vətən və xalq azadlığı çarçıları kimi, işğalçı müharibələr əleyhinə çıxan mərd mübarizlər kimi canlandıran H.Araslı dinləyicilərində vətən sevgisi, müharibələrə, qəsbkarlara qarşı qəzəb və etiraz hissi oyatmaq məqsədilə elə tarixi, ədəbi fakt və sənədlərə müraciət edirdi ki, onlar düz hədəfə dəyirdi, müharibənin alovları içərisində böyük rəşadət göstərən xalqımızın əhval ruhiyyəsi ilə həmahəng səslənirdi. Xüsusilə II Dünya Müharibəsinin qanlı-qadalı illərində gərgin tədqiqat işləri ilə bərabər, həm də pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan alim sonrakı bir çox ziyalı və elm xadimlərinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Sevimli şairimiz Abdulla Şaiqin oğlu, akademik Kamal Talıbzadə də bu alimlərimizdən biri olmuş, öz müəlliminin xidmətlərini həmişə sonsuz minnətdarlıqla xatırlamışdır: “Azərbaycan filologiyasının banilərindən olan akademik Həmid Araslını ilk dəfə müəllim kimi tanımışam, özü də əsil vətəndaş-müəllim, öz fənnini ehtirasla sevən, ona nəcib məqsədlə, məsləklə yanaşan bir müəllim kimi. Böyük Vətən Müharibəsinin ağır illərində o, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kursundan mühazirələr oxuyurdu. Bu mühazirələrdə biz müəllimimizin zəngin elmi məlumatı ilə yanaşı həmişə onun öz şəxsi mövqeyini, müəllimlik qayəsini də aydın görürdük. Mən həmişə atamın keçdiyi ömür yolunu 29 xatırlayarkən istər-istəməz Həmid müəllimi gözlərim önünə gətirirəm. Çünki onlar həm də təbiətləri etibarilə bir-bir ilərinə çox bənzəyirdilər. Ümumiyyətlə, bizim xeyli tanınmış müəllimlərimiz olub. Mir Cəlal Paşayev, Əli Sultanlı, Məmməd Arif və başqaları. Biz onların hamısına hörmətlə, məhəbbətlə yanaşardıq. Amma, nə gizlədim, onların arasında mənim üçün ən sevimlisi H əmid müəllim idi. Bunun da bir səbəbi yəqin ki, onun atamın istəkli tələbəsi olması ilə bağlı idi. Mən onu həmişə müəllimlər müəllimi kimi, ən gözəl insani keyfiyyətləri özündə birləşdirən ipək təbiətli, zərif bir şəxsiyyət kimi xatırlayıram” (148). H əmid Araslı xalqın ziyalı ordusunun yetişməsində müəllimlik sənətinin nə qədər çətin və məsuliyyətli bir xidmət olduğunu bilən sadə, mehriban, təvazökar davranışları ilə bu gün təkcə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elminin yox, həm də digər türk xalqlarının elm aləmində öz nüfuzu ilə seçilən, elmi tədqiqatları ilə yeni, parlaq səhifələr yazan bir çox alim- ziyalıların formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Bu baxımdan onun qardaş özbək xalqının elmi tərəqqi istiqamətində hazırladığı yüksək səviyyəli kadrların formalaşmasındakı xidmətlərini xüsusilə qeyd etmək lazımdır: “Həmid müəllim nəhəng tədqiqatçı-alimlikdən əlavə, sonralar Azərbaycan ədəbi-bədii fikrinə yeni nəfəs gətirən bütöv bir ədəbiyyatşünaslar ordusunun unudulmaz müəllimi kimi yaddaşlarda qalıb. Təsadüfi de yildir ki, özbək ədəbiyyatçıları onu öz doğma sənətkarları kimi, öz müəllimləri kimi qiymətləndirirlər. Çünki H. Araslı Özbəkistan üçün çoxlu elmi kadrlar ha- zırlayıb. O, hər il Daşkənddə keçirilən ənənəvi Nəvai konfranslarının fəal iştirakçısı olardı. İndinin özündə də hər hansı bir azərbaycanlı alim Özbəkistanda səfərdə Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|