1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
125 Çox keçmədən onlar axşam yeməyini yeyə-yeyə yemək- xananın sahibindən Kitoya gedən bələdçilərin birini yanına göndərməyi xahiş etdilər. Bir neçə dəqiqə ərzində Migelgilə birdən-birə dörd nəfər bələdçi yaxınlaşdı. Migel əvvəlcə onları dinləməyi qərara aldı. Keçmişdə onların hamısı konkistador olmuş və materikin müxtəlif yerlərinə təşkil edilmiş ekspedisiyalarda iştirak etmişdilər. Dörd bələdçidən yalnız birinin keçmişi Migelgilin marağına səbəb oldu. O, da ki, vaxtilə araukanlara qarşı döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş əlli üç yaşlı bələdçi-konkistador Xuan Flores de Osval- do idi. Ortaboylu, ortabədənli, daz başlı, uzunsifət, tünd baxışlı, üzünü qalın tük basmış, cəld hərəkətli bələdçi məlum oldu ki, on yeddi yaşından ta ki, otuz yaşına kimi Arau- kaniyada gedən müharibələrdə iştirak etmiş və bir neçə dəfə ağır yaralanmışdır. Sonradan mifik Eldoradonu axtaran 1569-1572-ci illərdə Qonsalo Ximenes Kesadanın, 1584- 1585-ci illərdə Antonio Berrio-i-Orunyanın ekspedisiyaların- da iştirak etmişdir. Nəzərdə tutulan missiyaların boş xülya olduğunu başa düşən Xuan həmin ekspedisiyalardan əl çək- miş və qocalığını təmin etmək üçün Peru vitse-krallığının daxili şəhərlərinə bələdçi işləməyə başladı. Artıq beş il idi ki, o, bu torpaqda təpik döyə-döyə bələdçilik edirdi. Özünün dediyinə görə araukan, keçua və kanyari dillərində sərbəst danışa bilirdi. Onun söhbətlərinə qulaq asanda hiss etmək
126 olar ki, Xuan dərrakəli bir adamdır. O, bu yerlərdə yaşayan hindu tayfalarının tarixi ilə dərindən maraqlanır, onların mədəniyyətlərini və adət-ənənələrini öyrənirdi. Sanki belə bir adam coğrafiyaşünas üçün göydən düşmüşdür. Bir anlığa Kito yaddan çıxdı. Hər bir şey ilə dərindən maraqlanan alim yerli hindular barəsində bələdçini sorğu-suala tutdu. Xuan da öz növbəsində alimə maraqlı məlumatlar verməyə başladı. Migel öz işinin öhdəsindən gəldiyinə görə bələdçi ilə vidalaşıb gəmiyə yollandı. Ağır olsa da, Bartolomeu keçmiş konkistadordan güc-bəla ilə ayrıldı. Ertəsi günü dan yeri təzə sökülmüş yolçular Xuan Floresin arxası ilə Quayakili tərk etdilər. Yolda demək olar ki, bir nəfər də olsun adam yox idi. Coğrafiyaşünas Bartolomeu Limada olarkən vaxtını boş yerə sərf etmirdi. O, bu torpaqlarda kök salmış İnk imperi- yası haqqında çoxlu tarixi faktlarla zəngin olan maraqlı məlumatlar toplamış və bu ərazidə yaşamış hindu tayfalar barəsində həddindən artıq möhkəm maraqlanmışdır. Limada yaşayan coğrafiyaşünaslar və tarixçilər alimə bu sahədə köməkliklər göstərmişdilər. Bartolomeu qısa müddət ərzində bir çox qapılar döyməklə öz sahəsində titanik zəhmət çəkmişdir. Hal-hazırda onlar Quayakil şəhərindən uzaqlaşırdılar. Bu şəhər isə keçmişdə “Kitu krallığı” sayılan ərazidə salınmış-
127 dır. Bu krallıq haqqında onda lazımi qədər dəlil, faktlar olsa da, alim elə başa düşür ki, bu onun üçün kifayət deyil. Bu haqda kimdə məlumat varsa, o, dərhal həmin adamı səbirsiz- liklə sorğu-suala tuturdu. Bələdçi Xuan Flores başqa konkistadorlara nisbətən həmi- şə gəzdiyi və işlədiyi torpaqda yaşayan aborigenlərin tarixini, adət-ənənələrini öyrənir və həmişə də maraqlanan adamlara dürüst və maraqlı izahatlar verməyi xoşlayırdı. İndi də coğrafiyaşünas keçmiş konkistadorun yanında oturub hər vəchlə onda olan maraqlı məlumatları özü üçün toplayırdı. Lakin at belində gedən Migel də, onların həddindən artıq maraqlı olan söhbətlərini dinləmək istəyirdi. Arabada oturan kapitan Xuan mərd və qorxmaz konkistadorun keçmiş məğlubiyyətindən xəbərdar idi. Ekspedisiya rəisi cəld öz yerini Migel ilə dəyişdi. Bir sözlə, Migel səfər zamanı darıxmaya bilərdi. O, öz anlayışını genişləndirmək üçün diqətlə onların söhbətlərinə qulaq asmalı idi. Hərdənbir özü də söhbətə müdaxilə edə bilərdi. Coğrafiyaşünas Bartolomeunun apardığı tədqiqatlara əsasən, bu torpaqda (indiki Ekvadorun ərazisi) yaşayan bütün kasiklərin başında Şirilər durmuşdu - “Şiri krallığının” rəhbərləri. Bu bir neçə hindu tayfalarının nəsillərinin birləş- məsi nəticəsində baş vermişdi. Əfsanədə deyilir ki, on birinci Şirinin ölümündən sonra kara tayfasının kişi xətti peyda olur.
128 Bundan sonra karalar qonşuları purua hindu tayfası ilə ittifaq bağlayır və bu ittifaqa əsasən iki hindu tayfasının varisləri arasında nigah qurulur: bununla da hər iki tayfa arasında birdəfəlik sülh müqaviləsi möhkəmlənir. Beləliklə, inklərin gəlişindən bir qədər əvvəl “Şiri krallığının” yerində “Kitu krallığı” əmələ gəlir. Bu bir növ ərazisinə görə böyük olan bir konfederasiya idi. Onun tərkibinə özünü idarəetməyə malik olan heç də böyük olmayan hindu tayfaları daxil olmuşdur. Yaxşı təşkil olunmuş ink ordularının təzyiqləri altında “Kitu krallığı” tez dağıldı. Deyildiyi kimi karalıların başında dörd əsr fəaliyyət göstərən Şiri nəsli durmuşdu. Onların ərazisi Riobambanın yaxınlığındakı Puruas dağlarından Kolumbiyanın Pasto dağlarına kimi uzanırdı. 1445-ci ildə inklər, iri torpaqları zəbt etmək üçün öz imperiyalarının şimal sərhədindən yuxarıya doğru hücuma keçdilər. 1478-ci ildə, özünün müvəffəqiyyətli yürüşləri ilə məşhur olan İnka Tupak Yupanki Tauantinsuyu taxttacına yiyələnəndən sonra karalıların torpağına müharibə gəlir və həmin müharibə 16 il davam edir. Tupak Yupankini yeni İnka-Uayna Kapak əvəz edəndən sonra müharibə başa çatır. Şiri nəslindən olan axırıncı “kral” işğalçılara cəsarətlə müqa- vimət göstərmiş, lakin əsir düşərək öldürülmüşdür. Onun qızı şahzadə Pakcanı Uayna Kapak alır və bu nigahdan İnklərin
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|