1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
137 şəhərində Almaqro ilə Alvarado arasında kompromiss razı- laşma əldə edilir; Alvarado eks-pedisiyanın təşkil edilməsinə görə bir qədər müavinat alaraq “Kitu krallığını” tərk edir, onun gəmilərinin bir hissəsi və bütün atları Pisarroya keçir. Üç gündən sonra Diyeqo Almaqro növbəti tarixi sənədə - yeni şəhərin tikilməsinin aktına imza atır. Yeni salınan şəhər (Fransisko Pisarronun şərəfinə) San-Fransisko-de-Kito adlanmağa başladı. Beləliklə, şəhərin ikinci dəfə əsası qoyu- lur, ancaq bu da axırıncı dəfə deyil. Almaqro Peruya qayıdır, Belalkasar isə Ruminyauiyə qarşı müharibəni davam etdirir. 1534-cü il dekabr ayının 6-da Belalkasar ikinci dəfə, Ruminyaui tərfindən yerlə yeksan edilmiş “Kitu krallığvşın” paytaxtına ayaq basır. Bu dəfə o, həmin xarabalvpların üzərində San-Fransisko-de-Kito şəhərinin əsasını qoyur. 1534-cü il dekabrın 6-sı Kito üçüncü və axırıncı dəfə anadan olur (həmin tarix ekvadorlular üçün Kitonun əsl anadan olduğu gün sayılır). Bu ərazidə yaşayan bütün hindular fəth ediləndən sonra Belalkasar şimala yollanır. Onun daxilində iki arzu hökm sürürdü: Çibça hindu tayfasından eşitdiyi əfsanəvi Eldorado ölkəsini axtarıb tapmaq və fəaliyyət göstərdiyi ərazidə müstəqil qubernatorluq almaq. Onun canfəşanlıqla göstərdiyi fəaliyyət, ispan taxt-tacı qarşısında müsbət qiymətləndirildi;
138 Belalkasara Popayana (indiki Kolumbiyanın ərazisi) qubernatorluğu verilir və o, 15 il orada yaşayır. İspaniyaya gedən zaman o, 1551-ci ildə Kartahena-de-İndias şəhərində kasıbçılıq içində ölür; onun 60-a yaxın yaşı vardı. Bir kasıb arvad azacıq qazanca görə Belalkasarın dəfni ilə məşğul olur. Yalnız iki və ya üç köhnə yoldaşı “Kitu krallığının” fatehin dəfnində iştirak edir. Bütün bu tarixi faktlarla həm coğrafiyaşünas, həm də Xuan Flores tanış idi. Sadəcə olaraq, onlar yavaş-yavaş söz müqabilində bütün bu faktları Migelə sadalayırdılar. Sözsüz ki, Migel “Kitu krallığında” baş verən hadisələri maraqla dinləyirdi. Lakin alim ilə bələdçinin arasında Ruminyaui haqqında bəzi anlaşılmamazlıqlar yarandı. Bələdçinin fikrin- cə, Ruminyaui Hinduların yaddaşında vətənpərvər bir fədai kimi, alimin fikrincə isə o, rəzil və qaniçən bir sərkərdə kimi qalmışdı. Ancaq onun adını çəkmək bütün hindulara qadağan edilmişdir. Hələ bu harasıdır? Coğrafiyaşünas açıq bəyan etdi ki, Ruminyaui bütün mübarizə dövründə ispanlara qarşı ciddi mübarizə apara bilməmişdir. “Kitu krallığında” isə yerli hindular onu işğalçı kimi tanıyırdılar. Bələdçi təəssüflə hər bir şeyi inkar edirdi. Çünki o, Ruminyauinin taleyi haqqında, alimdən daha çox dəqiq məlumatlarla təchiz olunmuşdur. hər iki tədqiqatçı arasında böyük bir fərq vardı. Biri Limada, o birisi isə Quayakil və Kitoda tədqiqat işi
139 aparmışdır. Sözsüz ki, onların arasında fikir ayrılığı olmalı idi. Lakin bəzi məsələlərdə onlar həmfikir idi. Ruminyauinin taleyi bir çox adamların marağına səbəb olmuşdu. O, Ati nəslindən olan Tiquaxalo və Pilyaro kasiklərindən əmələ gəlmişdir. İspanların “Kitu krallığına” gəlişi zamanı o, Pilyaronun kasiki idi. Bəzi tarixçilər bildirir- lər ki, İnka Uayna Kapakın və Ati nəslindən olan arvadın oğlu Ruminyaui Ataualpanın qardaşı sayılırdı. O, ana xətti ilə “Kitu krallığının” ən qədim, möhtəşəm və döyüşkən nəslinə mənsub idi. Ataualpanın Kuskoya olan yürüşündə iştirak edən Ruminyaui, bütün döyüşlərdən qalib kimi çıxmışdı. Daha çox o, ispanlara qarşı mübarizədə məhşurlaşmışdı. Lakin buna baxmayaraq coğrafiyaşünasda Ruminyauiyə qarşı fikir tamamilə başqa cür idi. Belə olan halda bələdçi təkzib verməli oldu. O, aludəliklə dedi: - Ruminyaui ağılı və şəxsi igidliyi ilə fərqlənirdi. Bizim- kilərə qarşı müqavimətə hazırlaşanda o, öz döyüşçülərinə arkebuzların gurultusundan və atlardan qorxmamağı öyrədir- di. Tiokaxas vadisində həlledici döyüş baş verəndə onlar qorxmadan bizimkiləri atın belindən dartıb yerə salırdılar. - Lakin buna baxmayaraq Ruminyaui döyüşü uduzdu. - deyə Migel özünü saxlaya bilməyib qürur hissi ilə dilləndi. -
140 O, Kitoya qayıdanda məbəddərdən allahların şəkillərini, fiqurlarını, qızıl və qiymətli əşyaları götürüb dağlara çəkildi. - Onda müharibə ayrı-ayrılıqda baş verən kiçicik döyüş- lərlə davam etdirilməyə başladı. - coğrafiyaşünas da əlavə etməyi özünə borc bildi. - Belalkasarın dəstəsi yorulmadan onu təqib edirdi və son nəticədə Ruminyauini Şərqi Kordil- yerin keçilməz yerində, vətəni sayılan Pilyaro yaxınlığında əsir alır. Onu Kitoya gətirib ağır işgəncələrə saldılar. “Atau- alpa qızılının” sirrini öyrənə bilmədən 1535-ci ilin yanvar səhərində onu asırlar. Onun ölümü bir çox hindu tayfalarında soyuqluqla qarşılanmışdı. Heyifslənənlərin sayı həddindən arqıq çox az olmuşdur. Çünki Ruminyaui öz hindularına qarşı çox möhkəm zülm etdirmişdi. - Düzdür, o, nə düşmənlərinə qarşı, nə də mənəvi cəhətdən zəif olan həmyerlilərinə qarşı rəhmdil idi. - deyə bələdçi təqdiredici tərzdə başını tərpədərək aludəliklə dilləndi. - Ruminyaui nəinki ispanlara itaət edən hinduları, hətta onlara qarşı balaca maraqı olanları da cəzalandırırdı. Məsələn, biləndə ki, Ataualpanın əmisi oğlanlarından biri Kiliskaça, ispanlara qarşı mübarizə aparmaqdansa, İnkanın azad edil- məsi üçün onlarla gizlincə əlaqəyə girib öz köməkliyini göstərir, Ruminyaui onu edam etdirir, sonra isə onun dərisindən hərbi təbil düzəltdirir. Onun əmri ilə, “Günəşin Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|