1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
173
1513-cü ilin sentyabrın 25-də Vasko Nunyes de Balboa Panamanın qərb sahilinə çıxmaqla, ilk dəfə olaraq Sakit okeanın sahilsiz sularını gördü. Artıq yerli hindu kasiklərindən (rəhbər) öyrənmişdi ki, bərxəzdən cənub tərəfə qızıl ilə bol olan torpaqlar yerləşir. Elə o vaxtı da onda belə fikir yaranır ki, əfsanəvi ölkə sayılan - Qızıl Biru”-nu (Peru) tapana qədər Sakit okeanın sahili ilə cənuba doğru getsin. Birinci ekspedisiyanı elə özü təşkil etdi. Onun nəzarəti altında titanik zəhmət tələb edən nəhəng bir iş görülmüşdur, bütün hissələrə ayrılmış ekspedisiyanın gəmiləri bərxəzin üstü ilə Atlantik okeanından Sakit okeanına daşınir. Bu işin öhdəsindən gəlmək neç də asan olmur. Lakin Balboa uçün nahəng planını həyata keçirmək müəssər olmur. “Qızıl Biru”nun işğalını arzulayan Panama- nın qubernatoru Pefo Arias Avila, Sakit okeanı ilk dəfə kəşf edən adamı əmrə tabe olmamaqda və bir çox cinayət hadisələrində təqsirləndirərək, onun üzərində məhkəmə qurub edam elətdirir. Son illər qatil-qubernator cənuba bir neçə ekspedisiya göndərir və onların hamısı uğursuzluqla üzləşirlər. 1522-ci ildə təcrübəli dənizçi Paskual de Andaqoya indiki
174 Kolumbiyanın qərb sanili ilə San-Xuan çayının mənsəbinə kimi üzərək Buenaventura körfəzini kəşf edir və ondan sonra Panamaya qayıdır. Ağır xəstə olan Andaqoyanın özü ekspedisiyanın nəticəsindən məyus olur. Lakin buna baxmayaraq, o, həmin sahilin ilk keçicisi sayılır, ona görə ki Sakit okean sahilinin (Cənubi Amerikada) ispanlar tərəfindən mənimsəməsinə, məhz onun səyahətindən sonra başlayırlar. Lakin yeni kəşf edilmiş torpaqlar ispanların ümiddlərini doğrultmadı, onlar arzuladıqları qızılı tapa bilmədilər. Panamada məskunlaşmış ispanlar tezliklə “Qızıl Biru”nu yaddan çıxartmalıdırlar. Balboanın planını yada salanda isə məsğərəyə qoyurdular. Yalnız bir adam “Qızıl Biru”nun həqiqətdə olduğuna ürəklə inanırdı. O da ki, Balboanın silahdaşı Fransisko Pisarro idi. “Cənubda yerləşən ölkənin” varlığına fanatik inamı olan F.Pisarroa, başqa bir avantüristi Diyeqo de Almaqronu ona yaxınlaşdırdı, bir qədər gec isə Panamanın vikariyası Ernando de Lukeni (bir çox tarixçilər hesab edirlər ki, Luke bu işlərə varlı ispan zadəganı olan Qaspar de Espinosa tərəfindən bilərəkdən qoşulmuşdur). Nəzərdə cənuba tutulan ekspedisiyanın hazırlanması xəbəri Panamaya yayılanda, hamı onları məsğərəyə qoymağa başladılar, əsasən də Lukeni.
175 Ancaq buna baxmayaraq ekspedisiya təşkil edildi və 1524-cü ilin noyabrında tərkibində 114 nəfər əsgər, bir neçə at və xeyli miqdarda ərzaq ehtiyatı olan briqantina sahildən çox uzaqlaşmayaraq cənuba doğru üz tutdu. Dəstəyə Pisarro başçılıq edirdi, Almaqro isə əlavə qüvvə toplamaq üçün Panamada qalır. Çox tezliklə ekspedisiya Andaqoyanın ekspedisiyasının qarşılaşdığı çətinliklərlə üzləşdi: əks küləklər, aramsız tufanlar, zəhlətökən manfolu yosunları ilə dolu olan sahillər- də məcburi dayanacaq, düşmən fikirli hindularla toqtuşma. Pisarro cənuba doğru çox lənk irəliləyirdi. Əvvəlcə o, “Xinxamu ölkəsini”, bir qədər aşağıda “qəhvəyi rənkli adam- ların ölkəsini” (hər ikisi Kolumbiyanın sahilində yerləşir) kəşf edir. Hindularla toqtuşma zamanı dəstə böyük itkilər verirdi, bir çoxları aldıqları yaradan və naməlum xəstəlikdan əzab-əziyyət çəkir, Pisarro özü bir neçə dəfə onlarla birlikdə yaralanır. Ərzaq tükənən zaman o, məcburi Panamaya qayıdır. ”Qızıl Biru”nun kəşfi və işğal edilməsi məqsədi ilə Pisarro, Almaqro və Luke 1526-cı ilin martın 10-da yeni danışıq imzalayır və bir neçə həftədən sonra cənuba ikinci ekspedisiyaya yola düşür. Bu ekspedisiya birinciyə nisbətən yaxşı təşkil edilir.
176 Bu dəfə ekspedisiya çətinlik çəkmədən San-Xuan çayının mənsəbinə gəlib çatır. Orada ispanlar hindu yaşayış məntəqəsinə hücum edir və qızıldan, gümüşdən düzəldilmiş xeyli qiymətli əşyalar ələ keçirirlər. Almaqro geriyə Panamaya qayıdır. O, özü ilə çoxlu qiymətli əşyalar götürdü ki, bu missiyaya görə şübhəsi olan adamların fikrində dəyişiklik yaratsın və özü üçün yeni əsgərlər toplasın. Pisarro isə yeni qüvvə gələnə qədər, əsas qüvvə ilə sahildə qalır. Artıq vaxt itirməsin deyə, o, ekspedisiyasının losmanı Bartolomeu Ruisi briqantinada tədqiqat işləri aparmaq üçün cənuba doğru göndərir. Bu bir növ kəşfiyyat sayılırdı. Bu səyahət zamanı “Kitu krallığı” (Ekvador) kəşf edildi. Təcrübəli dənizçi Bartolomeu Ruis tələsmədən sahilə diqqətlə baxa-baxa irəliləyirdi, o, elə hey təsəvvür edir ki, nər dəqiqə nağıllar ölkəsi olan “Qızıl Biru” peyda olacaq və buna görə də iri məbləğdə mükafat alacaqdır. Günlərin bir günü səhər tezdən dənizçilər gözəl bir körfəz görürlər. Ruis əmr edir ki, körfəzə daxil olub lövbər atsınlar. Daha demə körfəz iri bir çayın mənsəbi imiş. Sahildə yaşayan hindular gəmiyə maraqla tamaşa edirdilər. Aborigenlər sahilə çıxan ispanlara öz qonaqpərvərliklərini göstərirlər. Lakin ispanları hinduların qonaqpərvərliyi yox, onların üstündə olan zümrüdlərlə bəzədilmiş qızıl əşyalar maraqlandırırdı. Onlar belə bir fikrə gəldilər ki, kəşf etdikləri
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|