1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
177 torpaq qızıl və zümrüdlərlə zəngindir, məhz buna görə də həmin çaya Esmeraldas-Zümrüdlü adını verirlər. Cənuba doğru irəliləyişini davam etdirən Bartolomeu Ruis təxminən gəlib indiki Manta limanı yerləşən yerə çıxır. Bütün sahil zolağını dəqiqliklə izləyən ispan səyyahı həmin sahilin xəritəsini tərtib edir. O, ispanlardan birinci adam idi ki, ilk dəfə Sakit okeanın sahil zolağında ekvator xəqtini keçir və birinci dəfə məhz o, uzaq Çimboraso vulkanının qarlı papağını görür. Sanki tale özü həmin cəsur dənizçini mükafatlandırırdı. Bir dəfə dənizçilər iti sürətlə gedən bir qayığı ələ keçirirlər. Əsir düşmüş hindular əllərinin hərəkətləri ilə izah edirlər ki, onlar həddindən artıq varlı olan Böyük İnq ölkəsindən gəlir və qayıqdakı gözəl parçaları və qızıl qab-qacaqları Esmeral- das hindularının istehsal etdikləri əşyalar ilə dəyişməyi nəzərdə tutublar. Bartolomeu Ruis əşyaları ələ keçirib və belə bir vacib məlumat əldə edəndən sonra geriyə, San-Xuana üzür. O, demək olar ki, öz missiyasını müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmiş olurdu. Bu zaman Pisarronun dəstəsində ruh düşgünlüyü baş vermiş və əsgərlər demək olar ki, nəzarətdən çıxırdılar. Ruisin qayıdışı onların hamısını ruhlandırır. Tezliklə Almaq-
178 ro yeni bir qüvvə ilə Panamadan qayıdır. Yeni impuls alan ekspedisiya davam etdirildi. İspanlar bir başa Zümrüd çayına tərəf yollandılar. Sahilə çıxan konkistadorlar iri hindu yaşayış məskəni olan Atakamesə hücum edib orada qızıl əşyaları və çoxlu ərzaq ehtiyatı ələ keçirirlər. Almaqro yenə də kömək üçün Panamaya yollanır. Pisarro isə təhlükəsizlik baxımından, Qalyo adlı bir adada düşərgə saldırır. Məhz bu zaman, ink imperiyasının işğalı tarixində dramatik hadisə baş verir. Panamanın yeni qubernatoru Rios “Qızıl Biru”nun boş xülya olduğunu hesab edərək Almaqroya yeni könüllülərin yığılmasına icazə vermir. O, Qalyo adasına Ruisi göndərərək tapşırır ki, Pisarronu Panamaya gətirsin. Ekspedisiyanın çox hissəsi (onların arasında xəstələrlə, yaralılar çoxluq təşkil edirdi) Panamaya qayıtmağı üstün tuturlar. Pisarro və on iki nəfər ən mərd döyüşçü Panamaya qayıtmaq- dan tamamilə imtina edirlər. Onlar özlərinin təhlükəsizliyini tam təmin etmək üçün insan yaşamayan Qorqona adasına keçir və orada balıq, molyusk və vəhşi bitkilərin bəhrələri ilə qidalana- qidalana yeddi ay gözləyirlər. Panamada yaşayan ispanların təzyiqi altında, öz həmvətənləri darda qalmasın deyə, qubernator Rios bir daha Pisarronun ardınca böyük olmayan gəmi göndərir. Pisarro
179 həmin gəmidən öz avantüralarında istifadə etməsin deyə, heyətin tərkibində bir nəfər olsun belə əsgər yox idi. Lakin Riosun qorxduğu şey baş verir; onlar matrosları inandıraraq öz tərəflərinə çəkirlər. Pisarro həmin gəmi ilə cənuba doğru yola düşür və Quayakil körfəzində Santa-Klara adasını, sonradan isə Tumbes buxtasını kəşf edir. Yeni ölkə ilə tanışlıq inklərin gözəl bir məbəddə günəşə sitayişi ilə başlandı. Ətraf torpaqlar mənimsənilmiş və yaxşı becərilmişdi. Buradakı qızıl və gümüş əşyalar, xüsusən də ev əşyalarının və dolçaların qiymətli metallardan düzəldilməsi ispanları məst edir. Sonradan ekspedisiya daha da cənuba enir və Payta buxtasına çatır. Pisarro belə bir qənaətə gəlir ki, sahil zolağında yaşayış məskənləri seyrək olsa da, onların hamısında çoxlu miqdarda qızıl və gümüş əşyalar var. Pisarro lap dəqiq başa düşəndə ki, bu ölkə həddindən artıq varlı ölkədir, özü ilə qızıl dolçalar, bir neçə lama və gələcəkdə tərcüməçi funksiyasını yerinə yetirən iki hindu götürərək Panamaya yola düşür. Onun ikinci ekspedisiyası təxminən üç il davam etmişdir. Cənuba yeni ekspedisiyanın təşkil edilməsinə qadağan qoymuş qubernator Riosun göstərişi qüvvədə qaldığı üçün Pisarro 1528-ci ilin sonunda V Karlın yanına Madridə yollanır. O, Tauantinsuyu imperiyasının işğal edilməsi üçün monarxdan
180 icazə istəyir. Pisarro həmin ölkəni elə qələmə verir ki, V Karl, gələcəkdə Yeni Kastiliya adlanacaq adı çəkilən imperiyanın işğal edilməsinə öz razılığını bildirir. Pisarro həmin torpağın hakimi sayılırdı. İnk imperiyasının gələcək fatehinə zadəganlıq, min ekü pul, qubernator vəzifəsi və Perunun hakimi titulu verilir. Pisarro kompanyonu Luke üçün yepiskop vəzifəsi və hinduların hamisi titulu, Almaqroya isə zadəganlıq, 500 dukat mükafat və Tumbes buxtasında salınacaq qalanın komandanlığını alır. 1529-cu ilin iyulun 26-da V Karl ilə F.Pisarro əldə etdikləri razılığa öz imzalarını atırlar. Özü üçün çox imtiyazlar alan Pisarro, kompanyonu Almaqro üçün az xeyir əldə edir və beləliklə onun qəlbinə dəyir. Gələcəkdə bu hal onların arasında güclü iğtişaş yaradacaq və onların məhvinə gətirib çıxardacaq. 1531-ci ilin əvvəlində üç yaxşı yükdənmiş gəmi 180 əsgər və 36 süvari ilə Pisarronun başçılığı altında Panamadan cənuba doğru yollanır. Bu ekspedisiyada onun İspaniyadan gəlmiş dörd qardaşı da iştirak edirdi. Pisarro artıq konkistadorlara məlum olan Esmeraldas çayının mənsəbindən yerə enib oradan cənuba doğru piyada getməyə başladı. Bu dəfə müqavimətsiz təslim olan Atakames yaşayış məntəqəsi və başqa hindu məskənləri talan edilir. Koakedə yerli kasik Passao ispanlar tərəfindən zorla aparılan 17 nəfər qızın Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|