442
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
xətri sayılacaq dərəcədə böyükdür, 25-30 dirhəmlik tütün alır). Təbii ki,
Xocanı da Vergi idarəsinə götürmüşlər və qəlyanı da idarə müdirinin önü-
nə buraxmışlar.
İdarə müdiri xocaya xitabən:
- Xoca əfəndi, bu qəlyandakı nədir?
- Heç, qara bir duman ilə quru imanımız vardı, ona da əl qoydunuz,
əfəndim – deyə ciddi və olduqca təbii bir cavab vermişdir.
Xoca (6 səfər, 1377; 19 avqust 1373); 1 sentyabr 1957-ci il bazar günü
Haqqın rəhmətinə qovuşmuşdur”.
NƏCİB BƏY
F
ələklə bəşəriyyət bir-birinə zidd bir heysiyyətin, əks bir vəziyyətin,
inadkar bir mahiyyətin, bir-birinə bağlı
bir nəticənin amili olduq-
larını – ta kiçik yaşımdan bəri- müşahidə etməkdəyəm. Məsə lən,
çərxi-fələk hər zaman cahil, axmaq, əxlaqsız, vicdansızlara zahir; bəşəriyyət
aləmi isə vicdanının sədalarına uymayaraq hər an bu hərəkətlərə –istər-
istəməz- itaət göstərirlər kimi çalışırlar.
Yəni qəlb əhli, fəzilət və vicdan əhli, hər yerdə, hər zaman məğlub,
töh mətli, dərdli, danlaqlı, borclu olurlar. Nəcib bəy deyə yazdığım bu zat
da bunlardandır.
Özü Gümüşhacı kəndinin Obruq kəndində doğulmuş, fitri istedadı
sayəsində elm və irfan kəsb etdikdən sonra sürgünə göndərilənlər fəqirlik
və səfalət, qürbət, sürgün kimi taqəti tükədən hallarla həyatının ən şirin
dəqiqələrini acı, kədərli, fəlakətlərlə keçirmiş olan bir zatdır. Əliaçıq,
dostpərvər, vəfakar, fəqirlərə mehriban, ədib, dindar bir kimsə olmaqla
bərabər hər il məruz qaldığı müsibət və bəlalar üzündən yorulmuş. Bu
hala baxmayaraq səmimi, dindaranə etiqadı üzündən bunların hamısına
təvəkkül edərək səbr və sükutla müqabilə etmiş, şəxsi, özünəməxsus bir
məchuliyyət içərisində keçməkdə olan bu vəfakar dostumun da gələ-
cəkdə ruhən bərabər yaşamağımıza səbəb olması üçün bizdən sonraya
qalacaq olan bu əbədiyyət abidəsinə adını qeyd etməyi bir qədrşünaslıq
addımı hesab etdim. Nə də olsa bir həmşəhərlim, bir fikir yoldaşımdır.
Məlumatını ömrünün səviyyəsinə qədər qaldıran, əxlaqını öyrəndiklərilə
saflaşdıran, əməllərini vicdanına tətbiq etmiş olan bu zat heç şübhə yox
ki, bu gün də sabah da axtarılacaqdır. Məhz bunun üçün bu sətrləri də
mən qaraladım.
Hələ də Vəqflər müdiridir. Məclisi-ümumi üzvlüyündə, Əncüməni-
daimidə (şura), Muhasibə müdirliyində çalışmışdır. Gözəl xasiyyəti səadə-
ti nə bir neçə yerdə əngəl olmuşsa da yenə Cənabı-Haqqın yardımı ilə na-
mərdə möhtac olmayacaq bir həyat ilə ömrünü keçirməkdədir. Şirin, səlis
ifadəsi vardır. Ədəbi qiyməti çox yaxşıdır. Ruhi, mənəvi inkişafı maddi
səadətindən üstün tutur. Həm ruhi qəbul, həm əxlaqi fəziləti və həm də
şeirdəki ədəbi məharətini göstərən və Həzrəti Pirin (q.s) səhifələr dolusu
söylənilməklə ifadə edilə bilməyən mürşidanə vəsfini parlaq bir surətdə
canlandıran aşağıdakı şeiri iddiama bir həqiqi sənəd olaraq qeyd etdim.
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
443
Vacibi-taala həzrətləri ixlasını etiqadına zahir və yardımçı qılsın. Amin bi-
hörməti-seyyidil-mürsəlin.
Töhfeyi-təzim… Həzrəti-Nigarinin ruhuna
Yüksəlir getdikcə qədrin, izzətin, şanın sənin,
İğtirab etmiş deyildir nəcmi-tabanın sənin,
Nuru-taqət-suz Haqqın bir təcəlligahıdır,
Cəzbədən xali deyilmiş tövri-vicdanın sənin.
Hangi səhradan mürur etmişsə ehya eyləmiş,
Bir müəzzəm nəhrə bənzər feyzi-cuşanın sənin.
Əhlinin hifzində, yaxud dəsti-təzimindədir,
Bir ilahi töhfədir aləmdə Divanın sənin.
Sən səxa taxtında bir sultan imişsən, adəta,
Rəşki-Xatəmmiş mühəqqəq cudü ehsanın sənin.
Əhli-beytin hübbü, ruhun mənliyini qərq eyləmiş,
Ruhu-peyğəmbər bu yüzdən afərin-xanın sənin.
Mənəvi bir səltənət qurdun ki, ixlas əhli həp,
Canü dildən oldular münqadi-fərmanın sənin.
Şəhpəri-Cibrilə bənzərmiş mübarək lihyəniz,
Bir müşəxxəs nur imiş simayi-rəxşanın sənin.
Yadı afaqında hala çalxanır pək çox yerin,
Gərçi keçmiş səfhayi-tarixə dövranın sənin.
Tabdar etmiş mühitin sahnı dövra dövrüni,
Feyzi-irşadınla həmpa fəzlü irfanın sənin.
Bir nəzər kafi gəlirmiş müzmiratın kəşfinə,
Lövhi-qüdrətdən oxurmuş çeşmi-im’anın sənin.
RƏNCUR XANIM
241
A
ğstafa qəzasından Bayraqdarzadələrdən Abdullah bəyin qızıdır.
Bu zatın oğlu Ağabəy rus jandarma komandanlarındandır.
1305-ci il [m. 1887/88] tarixlərində Rəncur xanım həyatda imiş.
241
Ravi Hacı Xəlilzadə Əhməd əfəndidir. Gələcəkdə özündən və ailəsindən bəhs
ediləcəkdir.
444
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
Ağstafa şəhərinin Ağgömlək məhəlləsindədir. 1305-ci il tarixlərində qırx
yaşlarında olduğuna görə 1265-ci il [m. 1848/49] təvəllüdlüdür.
Həzrəti Piri Hacı Mahmud əfəndi vasitəsilə tanımışdır. Qaibanə məhəb-
bət edən bu Leylayi-ərş Şahnigar adlı bir xanım idi. Şeirdə Rəncur təxəllüs
etmişdir. Doğulduğu yerdə də vəfat etmiş və Ağgömlək məzarlığında tor-
pağa tapşırılmışdır.
Bu xanım evli ikən gənc yaşında zövcünün vəfatından sonra bir
daha izdivac etməmiş. Sonra Hacı Mahmud əfəndiyə bağlanaraq fitri is-
te dadı sayəsində az bir zamanda irfani feyz kəsb etmiş və Həzrəti Pirin
mürşidanə ruhaniyyətindən feyz almağa müqtədir olmuş Firdövsi-İlliyyin
cənnətinin bir hurisi imiş. Qəlbində daşıdığı məhəbbət atəşinin nümunəsi
olaraq, öz əlilə bir səccadə toxumuş və üzərinə özünün yazdığı bir beyti
işləmiş və kərəmli mürşidin rəşadət hüzuruna göndərərək, qəbul etməsini
rica edən ədibanə bir məktub da təqdim etmişdir. Ravi (Hacı Xəlilzadə
Əhməd əfəndidir. İrəlidə özü və ailəsindən bəhs ediləcəkdir. F.Ağabali)
səccadə üzərindəki beytlə məktubun məzmununu bilmədiyini, xatırlaya
bilmədiyini əlavə etmişdir. Həzrəti Pirin həyatı boyunca bütün namazlarını
bu səccadə üzərində qıldığını, vəfatından sonra Həzrəti Pirin xanımı
Lütfiyə xanım tərəfindən Trabzonda saray xanımlardan birinə hədiyyə
edildiyini söyləmişdir. Həzrəti Pir bu ilahi rizaya uyğun hədiyyədən çox
təsirlənərək aşağıdakı beytləri söyləmişdir. 11 beytdən ibarət olan şeirin
hamısı yazılmadı. Yalnız səccadənin göndərilməsindən Həzrəti Pirin
təsirləndiyini ifadə edən bir-iki beytlə səccadəyə işarə edən beyt yazılmışdır.
Nigarı-nazəninim fərşi-bəzm-arayə göndərmiş,
Nigariş eyləmiş rəngi-tərin şeydayə göndərmiş.
Məgər, şuridəsin yad eyləmiş kim, Şahnigarım tək,
Fərah-əfzavü dil-ara töhfeyi-rənayə göndərmiş.
Degil biməna bu ikramı-ziba, ol sənəm-sima,
Əmir Həmzəyə, əlbəttə, bir mənayə göndərmiş.
Əcəb xoşnud olurmu iltifatımdan deyü sovqat,
Kərəm qılmış Nigaranə bəni-rüsvayə göndərmiş.
Rəncur xanımın aşiqanə qəzəllərindən əlimə keçən qismi tamamən
aşağıya dərc edilmişdir. Şəxsən öz əlyazmasından iqtibas edilib. Eynən:
Bismillahir-rəhmanir-rəhim
Kimdi fəryad-rəs, ey dil, Rəbbi-ə’ladan qeyri,
Nə deyim birliyinə həmdü sənadan qeyri.
Bəndeyi-ruyi-siyaham, qəddin aləmdə nigar,
Qeyrə nisbət deməzəm, nəxli-Tubadan qeyri.