Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

Pulun  

diktaturası 

 

 

88 

ver

mişdi:  «Azərbaycanın  əhalisi  şiələrdir,  İrana  daha  çox 

bağlıdırlar, onlara dəstək verməmiz mümkün deyil». 

O zaman bel

ə bir fikir dünya müsəlmanlarını, xüsusilə 

d

ə azərbaycanlıları çox məyus etmişdi. Əslində bu o zaman 

Özal t

ərəfindən  taktiki  gediş  idi. Özal sadəcə  olaraq vax-

tından  əvvəl  Kremli  ayıltmaq  istəməmişdir.  Bunu  onunla 

əsaslandırmaq olar ki, SSRİ dağılmamış Azərbaycana ilk sə-

f

ər edən məhz  Turqut  Özal  olmuşdur.  Azərbaycanın  müs-

t

əqilliyini də  ilk  tanıyan  onun  rəhbərlik etdiyi Ana Vətən 

Partiyası idi. 

Atatürk 1937-ci ild

ə deyirdi: «Bu gün Sovetlər Birliyi 

qonşumuzdu, müttəfiqimizdi. Fəqət sabah nələr olacaq, bu-

nu bu günd

ən heç kəs müəyyən edə  bilməz.  Osmanlı  kimi, 

Avstriya-

Macarıstan  kimi  Sovetlər Birliyi də  parçalana bilər. 

Türkiy

ə  də  o günə  hazır  olmalıdır».  Belə  parçalanma olarsa, 

Az

ərbaycan türklərinə  yardımçı  olmağı  vəsiyyət edən Atatür-

kün v

əfatından sonra nələr baş verdi? 

Atatürk 60 il önc

ə sovetlərin dağılacağını deyirdi, 90-

cı illərdə bu dağılma prosesi baş verəndə Türkiyədə bəzi siyasi 

xadiml

ər «bunu gözləmirdik» söylədi. Burada F.Ruzveltin sözü 

yada düşür: «Siyasətdə təsadüf olmur. Əgər nə isə baş veribsə 

dem

əli, hər şey məhz belə planlaşdırılıbmış». Turqut Özal siya-

s

ətini də məhz belə qiymətləndirmək lazımdır. Turqut Özal şəx-

siyy

ətində  yüksək cəmiyyətə  xas  islahatçılıq  və  islam  ənənə-

l

ərinə sədaqət bir-birinə qovuşmuşdur. 

B

əli, yaxşı deyiblər, insan var tarixə salınır, insan da 

var  tarix  yaradır.  Turqut  Özal  Atatürkdən sonra iqtisadi 

is

lahatlarına görə tarix yaradan insan olub. 

Turqut Özal ölümünd

ən əvvəl son səfərini türk dövlətləri-

n

ə etdi. Orta Asiya ölkələrini və Azərbaycanı gəzdi. O, həmişə 

ür

əklə gələcək planlarından danışırdı, imperiyapərəst qüvvələ-

rin siyas

ətini kəskin tənqid edirdi. Geri qayıtdıqdan dərhal son-

ra q

əflətən ağır  xəstələndi və  vəfat etdi. Mətbuatın  prezidentə 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

89 

z

əhər verildiyi barədə  yazdığını,  Özalın  həyat  yoldaşı  Səmra 

xanım ailənin də bu qənaətdə olduğunu təsdiq etdi. 

S

əmra xanım hesab edir ki, sui-qəsdə T.Özalın açıqlama-

ğa  hazırlaşdığı  «Böyük  Türk  Cümhuriyyəti  quruluşu  proyekti 

s

əbəb olub», «Sonda Çinə  gedəcəkdik və  orada Böyük Türk 

Cümhuriyy

əti elan olunacaqdı. Təbii ki, böyük bir Türk Cüm-

huriyy

ətinin  qurulması  böyük  dövlətləri narahat etdi. Bütün 

yer

altı  sərvətlər bu ölkələrdə  idi. Narahat ola biləcək çoxlu 

qrup

lar vardı. Onların təsiri ilə nələrsə baş verdi». 

Bir sıra türk siyasətçiləri Özalın sərgidə zəhərləndiyi id-

dia

sını  qəbul  etmir.  Onların  iddialarına  görə, eyni məcməyidə 

bakallar g

əlib və hərə birini götürüb, içib – yəni zəhərlənmə ol-

say

dı, hamı zəhərlənərdi. Səmra xanım isə bununla razılaşmır: 

«El

ə deyil, Turqut spirtli içki içmirdi. Ona görə də həmin sərgi-

d

ə ona xüsusi limonad hazırlanıb. Ondan başqa heç kim limo-

nad  içm

əyib»

1

. 

Turqut Özalın Azərbaycana səfərini başa vurduqdan son-

ra q

əflətən dünyasını dəyişməsilə bağlı şübhələr Türkiyə mət-

bu

atında  səslənirdi. Bu mülahizələrin nə  dərəcədə  doğru  olub 

ol

mayacağı tarixin işidir. Gec-tez bu həqiqət ortaya çıxacaq. 

Əgər türk mətbuatında  belə  fikirlər səslənirsə, onda 

H.Əliyevin başına gələn haqsızlıqları kimlərin adı ilə bağla-

                                                 

1

  Qeyd: 2006-

cı  ilin  dekabrın  20-dən 21-nə  keçən gecə  Türkmənistan 

prezidenti Saparmurad Niyazov (Türkm

ənbaşı)  dünyasını  dəyişdi. 

M

əlumatda bildirilir ki, S.Niyazovun qəflətən ürəyi  dayanıb.  Ancaq 

ekspertl

ər Niyazovun zəhərləndiyini bildirdilər və əsaslandırmağa çalışdılar 

ki, o, xüsusi h

əkim nəzarətində olub və ola bilməzdi ki, qəflətən vəfat etsin. 

Alman h

əkimləri də yaxın vaxtlarda onu müayinədən keçirdiklərini və tam 

sağlam  olması  barədə  bəyanatla  çıxış  etdilər.  Oxşarlığa  baxın. 

Ümumiyy

ətlə, dünya tarixinə nəzər yetirsək, görərik ki, dövlət başçılarının 

q

əfil ölümü nadir hadisədir. Çünki onlar daim güclü həkim nəzarətində 

olurlar. Q

əfil ölüm hadisəsində isə dərhal ekskumasiya edilir. Turqut Özal 

is

ə  ekskumasiya edilməyib.  Özalın  həyatını  itirdiyi  gün    həkimin, tibb 

bacısının,  təcili  yardımın  olmaması,  qan  olduğu  şüşənin həkimin  əlindən 

düşərək sınması şübhələri daha da artırmışdır. 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

90 

yaq. 90-

cı illərdə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti sədrinin 

müa

vini  işləmiş  Telman  Orucov  öz  kitabında  yazır:  «Əliyev 

Nax

çıvandan  Ali  Sovetin  deputatı  olarkən, Ali Sovetdə  biz 

onun

la  görüşdük  və  mən  ona  öz  ehtiramımı  göstərdim. Ona 

qar

şı fiziki hücum təhlükəsi olduğuna görə cangüdəninin bina-

ya buraxılması məsələsini hər cür çətinliyə baxmayaraq, həll et-

dim. Bizim aramızda geniş söhbət getdi və o, Qorbaçova qarşı 

mübariz

ə  yolunu  tutduğunu  qeyd  etdi  və  hətta göstərdi ki, 

ölümcül x

əstəlikdən  qalxdıqdan  sonra  övladlarını  yanına  ça-

ğırmış, hərəkətinə görə onlara pislik edilməməsi üçün ataları 

kimi ondan imtina etm

əyi təklif edibmiş. Onlar bununla qə-

tiyy

ən  razılaşmamış  və  öz xəttini yerinə  yetirməkdə  atalarına 

ma

ne olmayacaqlarını bildirmişlər. O, xəstəliyini xüsusilə dərd 

bo

yasında təsvir edirdi. Mən ona ürək-dirək verib dedim ki, öl-

m

ək hələ tezdir, Siz çox lazım olacaqsınız, bədbinliyə əsas yox-

dur»

1

. 

Turqut Özaldan 

əvvəl belə faciə ilə Heydər Əliyev üzləş-

mişdir və təsadüf nəticəsində sağ qalmışdır. O zaman hələ Hey-

d

ər  Əliyev  SSRİ  Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini və 

Sov.

İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü idi. Qorbaçov onu istefa-

ya gönd

ərmək istəyirdi. H.Əliyevin qızı Sevil xanım «Atamın 

x

əstəliyi  Qorbaçovun  razılığı  və  təşəbbüsü ilə  törədilmişdi» 

müsahib

əsində tarixi həqiqəti çılpaqlığı ilə söyləmişdir. 

Sevil  xanım  atasının  infarkt  keçirməsinin öz-özünə  baş 

verm

ədiyini əsaslandırır. O, qeyd edir ki: «adətən o səhər ye-

m

əyini evdə yeyərdi. Həmin gün isə səhər yeməyini iş yerində 

ye

mişdi. Yarım saatdan sonra onun halı pisləşir. Sonra bir qrup 

h

əkim gəlir və onu dərhal xəstəxanaya aparır. İş yerində ona iy-

n

ə vurmuşdular. Güman edirəm ki, hər şey elə bu iynədən baş-

lamışdı. Bəlkə də səhər yeməyindən. 

Atamı müalicə edən həkimlər ona yaxşı münasibət bəslə-

yirdil

ər.  Lakin  atamı  müalicə  edən həmin həkimlərin bəziləri 

                                                 

1

 Bax: Telman Orucov. Ömürd

ən fraqmentlər.  Bakı.: «Şuşa»  2004,  s. 61. 

---