Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pulun diktaturası
- İnsaf naminə demək lazımdır ki, marksizml ə Marksı eyniləşdirmək elmi cəhətdən ədalətsizlik- dir.
- Marksın ideyaları da zamanın hökmündən kənarda
- Marksizm bu iki qüvv ənin – inkar edənlərlə ehkamçıların arasında sı- xılıb boğulmuşdur. Marksizmi elm kimi, elmi c
Pulun diktaturası
96 etmişdir və qura bilmədiyimiz cəmiyyətin bütün eybəcərlikləri- ni onun adına yazanlar da az deyildir. Q əribədir, vaxtilə dünyanın az qala çoxunu öz varlığı ilə titr ədən sosializm (kommunizm) haqqında görəsən Marks hansı əsərində dəqiq, elmi, birmənalı, hökmlü fikirlər söyləyib? Gö- r əsən bəşəriyyəti lərzəyə salan sosializmin hansı ölkədəki re- sep tini Marks vermişdi? F əlsəfə elmləri doktoru V.Mejuev məntiqi olaraq göstərir ki, kimin «kommunizm» sözünd ən xoşu gəlmirsə, onu başqası ilə əvəz edə bilər. Burada söhbət cəmiyyətdən gedir. İnsanlar elə c əmiyyətdə yaşamaq istəyirlər ki, azad olsunlar, heç kəsdən asılı olmasınlar və yüksək səviyyəli mədəni həyat tərzi keçirsinl ər. Marks hər şeyi qabaqcadan görüb fikir söyləyə bilm
əzdi, lakin bir sıra məsələlərin vaxtında, zamanında həll olunacağını söyləmişdir. Baxdığı problemlərə, tarixi proseslərə m əntiqi yanaşmışdır. Bu baxımdan o, nəinki öz dövründə, hətta bu gün d ə elmin zirvəsində dayanır və maraq doğurur 1 .
ər və siyasətçilər marksizm deyəndə sırf Mark
sı nəzərdə tuturlar. İnsaf naminə demək lazımdır ki, marksizml ə Marksı eyniləşdirmək elmi cəhətdən ədalətsizlik- dir. İngiltərənin sabiq baş naziri Toni Bleyer çıxışlarının birində qeyd etmişdir ki, kapitalizm dayanıqlı deyil. Mən K.Marksı oxuyub sosialist partiyasına daxil olmuşam. 2004-cü ildə Vene- suela prezidenti Uqo Çaves Moskvada Rusiya Elml ər Aka-
demiyasının Fəlsəfə İnstitutunda çıxışı zamanı demişdir ki, Mark
sın ideyaları və onun fəlsəfəsi heç bir zaman ölməyəcək 2 . Dünya ölk ələrinin dövlət xadimlərinin həyatından belə misallar çox ç əkmək olar. Vaxt öz işini görür, hər şey köhnəlir və yeniləri meydana g əlir. Marksın ideyaları da zamanın hökmündən kənarda 1 Bax: Марксово наследие и современная экономическая наука (« круглый стол» журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики». 2005, № 1, с. 120-121. 2 Ba х: Российский экономический журнал. 2005, № 1, с. 61. Pulun diktaturası
97 deyildir. H ər şeyə yaradıcı, inkişaf edən bir hadisə, proses kimi yanaşıldığı kimi Marks ideyalarının da yeniləşməsinə, dövrün ab-
havası ilə nəfəs almasına ehtiyacı vardır. Amma antimark- sistl
ər bundan belə nəticə çıxarırlar ki, artıq o yaramır, onu bir k ənara atmaq lazımdır. Bu kor-koranə inkardır. Marksın tərəf- dar ları isə onu olduğu kimi qəbul etmiş və yeniləşdirməyə güc- l əri çatmamışdır. Bu isə ehkamçılıqdan xəbər verir. Marksizm bu iki qüvv ənin – inkar edənlərlə ehkamçıların arasında sı- xılıb boğulmuşdur. Marksizmi elm kimi, elmi c ərəyan kimi qəbul etmək olar, lakin ideologiya kimi yox. Elm kimi onun müsb ət və m ənfi cəhətləri mövcuddur. Dövründən asılı olaraq onları şərh etm
ək olar. Marksizmi tamamilə inkar etmək isə sağlam düşüncə t ərzinin məhsulu deyil. Pol A.Samuelson yazır: «Marksizm (mar- xism) – XIX
əsrdə Karl Marks tərəfindən işlənib hazırlanmış sosial-siyasi v ə iqtisadi konsepsiyaların cəmidir. İqtisadi nəzəriyyə kimi marksizm daxili ç əkişmələrin kəskinləşməsi, xüsusilə də z əhmətkeş siniflərin istismarı meyillərinin nəticəsində kapi- talizmd ə fəhlə sinfinin sıxışdırılması etimadı, əməkhaqqının dəmir qanununa (bu qanuna gör ə əməkhaqqı minimum yaşayış sə- viyy əsinə qədər aşağı düşə bilməsi meyli hökm sürür) əsaslanır» 1 . Marksizmin müasir dünyadakı yeri və rolu qızğın diskussi- yaların predmetidir. Bununla bağlı mülahizələr aşağıdakılardır: 1.
Marksizm ümum ən öz zəmanəsinə müvafiq idi, lakin sonrala r aktuallığını itirdi və ona dair hər bir klassik təlimə qar- şı olan münasibəti sərgiləmək lazımdır. 2.
Marksizm c əlbedici prinsipləri irəli sürsə də, onların tət- biqi mexanizml ərini işləyib hazırlamadı. 3.
ən düzgündür, lakin bəşəriy- y ətin uzaq gələcəyinə dairdir. 2
1 Ба
х: Пол А.Самуэльсон, Вильям Д. Нордхаус. Экономика. Пер. с англ. – М.: «БИНОМ», «Лаборатория Базовых Знаний», 1999, с. 786. 2
Rus dilind ən tərcümə. Bakı: “İqtisad Universiteti”, 2013, s. 152. Pulun diktaturası
98 T əəssüf ki, SSRİ-də qurulan totalitar dövlət sosializminin bütün eyb əcərliklərini Marksın adı ilə bağlayanlar, az deyil. Mark sı oxumayanlar, bilməyənlər, onun dərin elmi nəzəriy- y əsindən xəbəri olmayanlar Marksı, hətta bir alim kimi in- kar edir, lağa qoyur və XX əsrdə baş verən bütün bəlaları onun adı ilə bağlayırlar. Dig
ər bir tərəfdən müasir dövrdə marksizm nəinki Çinin, C ənubi Şərqi Asiyanın bir sıra ölkələrində (bu ölkələrdə dünya əhalisinin təxminən dörddə biri yaşayır), hətta ABŞ-ın, İngiltə- r ənin, Fransanın, Almaniyanın nüfuzlu və hörmətə layiq univer- sitetl ərində tədris olunur. Marksın elm adamı kimi böyüklüyü mübahis əsizdir. Ona görə də Almaniyada hal-hazırda Marksın əsərlərini orijinaldan çap edirlər. Marksa qayıtmaq lazımdır, marksizm
ə yox 1 . Miçiqan Dövl ət Universitetinin sosiologiya professoru, iqtisad elml əri doktoru V. Şlyapentox K.Marksı c əmiyyət tarixində dahi mütəfəkkirlərdən biri hesab edir 2 .
ərbaycanda isə daha dərinə və irəliyə gedildi. Mark sı alim kimi qəbul edən bütün dünya ölkələrinin ağıllı adam larından fərqli olaraq onun heykəlini uçurub yerində benzindoldurma m əntəqəsi tikdilər. Marks yaradıcılığı az ərbaycanlıların gözündə və nəzərində bir benzindoldur- ma m əntəqəsinə də dəymədi. H ələ bu azmış deyə, sanki bəzi müəlliflər K.Marks yaradıcı- lığına açıqca, əslinə qalanda heç bir məntiqə sığmayan səviyyədə hücuma keçmişlər. Məsələn, İslam Nakamoğlu yazır: «… K.Marks elmin elmi t ərəfini öyrənməmiş, yüksək ideal xül- yalardan b əhs etmişdir; başa düşməmişdir ki, məntiqi yaradılmış mexaniki h ərəkətdə bir düyməni basmaqla mexanizm necə h ərəkətə gətirilibsə, eynilə ictimai orqanizm də elə hərəkətə 1 Ба х: Марксово наследие и современная экономическая наука (« круглый стол» журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики». 2005, № 2, с. 118, 123, 136. 2
Bax: В. Шляпентох. Егор Гайдар – марксист?! (о книге Е.Гайдара «Долгое время»). «Вопросы экономики». 2005, № 10, с. 154. Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|