Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pulun diktaturası
- Marks n əzəriyyəsini siyasiləşdirməklə yox, yaradıcı ya naşmaqla həqiqəti üzə çıxarmaq olar. Təəssüf ki, bu gün iq
Pulun diktaturası
99 g ətirilə bilər, əgər elm qayda üzrə ictimai orqanizmə şamil edilirs ə, əgər haşiyə çıxılırsa, onda haşiyə çıxılmış qədər elmdə qeyri- elmilik olacaqdır» 1 . Yaxud kitabın bir çox yerində müəyyən m əsələləri şərh edərkən «… K.Marks bundan xəbərsizdir» 2 . «
… K.Marks buna diqq ət yetirmir» 3 v ə s. ifadələr işlətmişdir. Bu gün n
əinki marksist nəzəriyyəyə, hətta XX əsrin müasir n əzəriyyələrinə (keynsçiliyə, monitarizmə, neoliberalizmə və s.) münasib ət birmənalı deyildir. Xüsusən dünya təcrübəsində n əticələrinə görə ən açıq iqtisadi böhran, ipoteka böhranı kimi başlayan müasir iqtisadi böhran dövründə bazar iqtisadiyyatı n əzəriyyələri ciddi tənqid hədəfinə çevrilib. Dünya ölkələrində t ətbiq olunan bazar iqtisadiyyatı modellərinin bir çox problemləri (inflyasiya, işsizlik, yoxsulluq, dinamik iqtisadi artım, iqtisadi t əhlükəsizlik və s.) həll edə bilmədiyi artıq bir reallıqdır. Beləliklə, h əm marksist, həm də keynsçi, monetarist və digər n əzəriyyələrdən dərin mahiyyətinə görə fərqlənən alternativ n əzəriyyələrin irəli sürülüb tətbiq olunmasına ehtiyac yaranıb. XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq ümumdünya iqtisadi fikir tarixinin t əhlili göstərir ki, artıq bu cür nəzəriyyələr yaran- maq dadır. Yeni yüzillik sosial bir əsr kimi təsvir olunur. İnsan amili özünün bütün spektrl ərində diqqət mərkəzində durur. Bazar iqtisadiyyatı, dövlət iqtisadiyyatı, sosialist iqtisadiyyatı anla- yışları daha güclü və modern sayılan insan iqtisadiyyatı, geniş m ənada insana xidmət edən iqtisadiyyata transformasiya olunur. Yeni alternativ n əzəriyyələrin qarşısına sanki sinfi mən- subiyy ətindən, irqindən, cinsindən, məşğuliyyət sferasından, müxt əlif iqtisadi maraqlarından, mülkiyyət mənsubiyyətindən asılı olmayaraq insana xidmət etmək və onu tam reallaşdırma v əzifəsi qoyulur. Yeni yaranan bu cür nəzəriyyələrdən biri türk iqtisadçısı və din xadimi Haydar Başın “Milli İqtisadi Mo-
1
2 Yen
ə orada, s. 134. 3 Yen ə orada, s. 158. Pulun diktaturası
100 del”idir
1 ərtərəfli təhlil etmək fikrində deyilik. Lakin qeyd etm əliyik ki, iqtisad elminin fəlsəfəsində köklü d
əyişikliyi ifadə edən bu modeldə həm marksizmdə, həm d ə müasir bazar iqtisadi nəzəriyyələrində kifayət qədər nəzərə alınmamış, həmçinin mənfi nəticələr doğuran bir çox ele- mentl
ər, xüsusən din, mənəviyyat, dövlət və digər institusional amill
ər ön plana çəkilmişdir. Kitabda çoxsaylı müsbət cəhətlərlə yanaşı, bizi qane et- m əyən bir sıra ideyalar mübahisə, diskussiya doğuran müddəa- lar mövcuddur. Türk alimi prof. Dr. Haydar Baş «Milli İqtisadi Model» kita bında dünya iqtisadçılarını, marksizmi, kapitalizmi, sosia- lizm-kommunizm sistemini alt-üst edir v ə özünün ideyalarını ir əli sürür. Sanki bəşəriyyəti onun qurduğu model xilas edəcək. Prof. Dr.Haydar Başa görə: «İstər kapitalizm, istərsə də sosializm modell ərinin heç biri bəşəriyyətə səadət gətirə bil- m əz… Milli İqtisadi Model yalnız ölkəmizi deyil, bəşəriyyəti d ə rifaha qovuşduracaq» 2 . «
… bu gün ə qədər insanın ehtiyacla- rı qeyri-məhdud, ehtiyatlar isə məhdud hesab olunmuşdur. Ehti- yatlar qeyri-m əhdud, insan ehtiyacları məhduddur. Bu dövrü- müz
ə qədər tətbiq olunan iqtisadi modellərin və siyasətlərin ina
nılmaz səhvlərindən irəli gəlir» 3 . «Milli İqtisadi Model milli dövl ətin olmasını tələb edir və qloballaşmanı aradan qaldırılma t ədbirlərindəndir» 4 v ə s. Q ərb iqtisadçısı C.Helbreytin ifadəsini xatırlatmaq istər- dim: ən yaxşı iqtisadi sistem – insanların çox ehtiyac duyduğu şeylərlə, onların maksimum tələbatını ödəməyə qadir olan sis- tem
dir. Əvvəla, bu məsələyə dair dünya iqtisadçılarının əvəz- edilm
əz xidmətləri çoxdur və dünya iqtisadiyyatı onların sayə-
1 Bax: Prof. D r. Haydar Baş. Milli İqtisadi Model. «Bakı Dövlət Universiteti» n əşriyyatı. Bakı.: 2005, 306 с. 2 Yen ə orada, s. 61. 3 Yen ə orada, s. 62. 4 Yen ə orada, s. 28. Pulun diktaturası
101 sind
ə bugünkü vəziyyətdədir. Bəzi siyasətçilərin və dövlət baş- çılarının şəxsi ambisiyaları bəzi ölkələrdə xoşagəlməz mənzərə- l ər yaradırsa, bu o demək deyildir ki, iqtisadçıların ideyaları m əntiqsizdir. İkincisi, kommunizm bəşəriyyətin ideyası, arzusu kimi, g ələcəyin xoşbəxt günləri kimi şərh edilirdi. Cəmiyyət kommu- nizmi utopik bir c əmiyyət kimi qiymətləndirirdi və o xəyallar- dan, yaddaşlardan sanki silinmək üzrədir. Hansı ki, hər bir kəs bel
ə bir ideal cəmiyyətdə yaşamağı arzulayardı. Lakin, müm- kün olmayan c əmiyyət haqqında danışmaq xəyalpərəstlikdən başqa bir şey deyil. Bəlkə də hələ bunun vaxtı deyildir. əfəkkirlərdən heç biri Marks kimi hörm ətdən salınmamışdır. O bütün bunlara layiqdirmi? Daha k əsərli desək, onu tənqid edənlərin buna haqları və elmi səviy- y ələri çatırmı? Orta əsrlərdə Qalileyi yer kürəsinin fırlanması barədə nə- z əriyyəsindən imtina etmədiyinə görə tonqalda yandırmaq istə- yirl ər. Tonqalda yanmaqdan xilas olmaq üçün Qaliley öz nəzə- riyy əsindən imtina edir. Amma elə ki, tonqalın üzərindən düşür, yen ə «Yer kürəsi fırlanır» deyir. H ər bir elm kimi iqtisadiyyat da nəinki tanınmış elm korifeyl ərinin əsərləri sayəsində, eyni zamanda bəzən o qədər d ə məşhur olmayan bir çox alimlərin səyləri nəticəsində in- kişaf etmişdir. Bəzən isə təsadüf nəticəsindəki kəşflər elmin inkişafına güclü təkan vermişdir. Məsələn, ağacdan düşən alma İshaak Nyutona ümumi cazibə qanununu, vannada suyun s əviyyəsinin qalxması Arximedə üzən cisimlər qanununu, Maykl Faradey maqnit sah əsinin qüvvə xətlərini eninə kəsən məftildən h ərəkət zamanı elektrik cərəyanının induksiya edildiyini gördükd ə, mexaniki enerjini bilavasitə elektrik enerjisinə çe- virm əyin mümkün olduğu qənaətinə gəlmişdir. Marks n əzəriyyəsini siyasiləşdirməklə yox, yaradıcı ya naşmaqla həqiqəti üzə çıxarmaq olar. Təəssüf ki, bu gün iq tisadiyyat haqqında yazanlar Marksın əsərlərindən istifa- Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|