Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pulun diktaturası
- Marks öz yaradıcılığında insan təfəkkürünə nüfuz etm əyi, inam yaratmağı bacarırdı.
- Marksın əsərləri bir çox cəhətcə dünya t əfəkkürünü zənginləşdirmişdir. Marksın əsərləri bu gün də elm al
Pulun diktaturası
102 d ə etdikləri halda onun adını hallandırmaqdan sanki qor- xur lar. Onlar yazdıqlarına müasir bazar iqtisadiyyatı donu geyindirm əyə çalışırlar. Lakin nəzərə almırlar ki, hər kəsin öz t əfəkkürü var. Marks öz yaradıcılığında insan təfəkkürünə nüfuz etm əyi, inam yaratmağı bacarırdı. O, öz ideyalarının v ətənpərvəri idi. K.Marksın heç bir nüfuz qəbul etməyən müs- t əsna dərəcədə də dəqiq və cəsarətli iqtisadi təfəkkür qabiliyyəti var idi. T əfəkkürlü insanlar Marks yaradıcılığına münasibətdə bu günün v ə gələcəyin gözü ilə baxmağı bacarmalıdırlar. Bəzi marksistl ər isə əksinə, onun fikirlərini bayağılaşdırırdılar, ak- sioma, ehkama v ə ideologiyaya çevirdilər. Marks n əzəri fikirlərinə görə bəşər tarixinin digər dahi mü- t əfəkkirlərindən daha çox haqlı olmuşdur. D.V.Valovoy Marksın n ələr öyrətdiyini yada salaraq göstərir ki, «Siyasi iqtisadın t ənqidinə dair» əsərin müqəddiməsində o, Dantenin «İlahi komediya»sından misal gətirərək yazır ki, cəhənnəmin qapısı kimi elmin qapısında da belə bir tələbnamə asılmalıdır: «Burada möhk əm ruh olmalıdır, burada məsləhəti vahimə verməməlidir» 1 . XIX əsrdə doğulmuş Karl Marks, Ziqmund Freyd 2 , Albert Eynşteyn 3 öz dövrl ərinin ehkamlarını qırmış və öz kəşf v ə nəzəriyyələri ilə hətta XXI əsrdə də öz aktuallıqlarını saxla- yacaqlar.
1
Qeyd: K.Marksın əsərində isə şeir olduğu kimi verilir: “Burada gərəkdir qəlbdə mətanət; Burada qorxudan alma m əsləhət”. (Bax: K.Marks. Siyasi iqtisadın tənqidinə dair. Azərnəşr, 1955, s.10). 2
h ədiyyəsini «etiraf edərək», eyni zamanda hesab edirdi ki, «Freydin əsərləri bizim zəmanəmiz üçün ideyalar al əmində daha yüksək inqilabi təmsil edir». (Bax: Mirzəcanzadə A. Yaradıcılıq haqqında düşüncələr. B.: Yazıçı, 1984, s. 116 ). Freyd Ziqmund (1856-1939) Avstriya h əkim-
psixiatrı və psixoloqu, psixoanalizin banisi olmuşdur. İnkişaf xarakterinin v ə onun patologiyasının təşəkkülündə psixoseksual nəzəriyyəni inkişaf etdirmişdir, h əyəcanlara çox böyük əhəmiyyət vermişdir. 3
Qeyd: Heç bir şəxs öz sağlığında Albert Eynşteyn qədər nüfuz, ümumi etibar sahibi olmamışdır… Eynşteyn özünün, zaman və məkan materiya, enerji və işıq haqqında Pulun diktaturası
103 Marksın adı ilə bağlı marksizm ideyası özlərini marksist adl andıranların siyasiləşdirdiyi və həyatda, təcrübədə elmə söy- k ənməyən, əsası olmadan tətbiq etdikləri formada da demək olar ki, m əhv oldu (üç ölkəni və bəzi ölkələrdəki ideya insanla- rını çıxmaq şərtilə). Əslinə qalanda Marksın əsərləri bir çox cəhətcə dünya t əfəkkürünü zənginləşdirmişdir. Marksın əsərləri bu gün də elm al əmində nüfuzunu intellektual təhlil sistemi kimi saxlamaqdadır. Onlar aktual və zəruri olaraq qalırlar. Hərçənd onun izahının bəzi incəlikləri səhv olmuşdur. Bunu nüfuzlu elm xadiml ərinin əsərlərində də görmək olar. Oksfordda «Korpus Kristi» kollecinin mühazir əçisi Endryu Qlin «Marksist iqtisadi n əzəriyyə» məqaləsində Bem-Baverk tərəfindən 1896-cı ildən başlayaraq daimi olaraq Marksın müxtəlif nəzəriyyəsini tənqid ed ənlərin fikirlərini təhlil edərək belə bir nəticəyə gəlir ki, mark- tamamil
ə yeni və daha dərin təsəvvür oyatmış xüsusi nisbilik nəzəriyyəsini ilk dəfə dünyaya elan ed ərkən cəmi iyirmi altı yaşında idi. N
ə qədər qəribə görünsə də, prezident Ruzveltə məktub imzalayıb, onu atom bom
bası yaratmaq işlərinə başlamağa çağıran şəxs öz əsərinin görkəmli pasifisti olan Eynşteyn idi. (ABŞ-da olduğu illərdə Eynşteyn imkanı daxilində alman antifaşist- l ərinə kömək edirdi. O, narahat idi ki, alman alimləri nüvənin bölünməsi təcrübələ- rini uğurla başa vursalar Hitler nüvə silahına sahib ola bilər). Sonradan atom bomba- sının dəhşətlərini dərk edən və onun yaradılmasına xeyli kömək etmiş iki alim – Leo Stsillad v ə Albert Eynşteyn – hadisələrin gedişatını dayandırmağa çalışaraq 1945-ci ilin yazında Ruzveltə məktubla müraciət etdilər (Ruzvelt bu məktubu oxumamış v əfat etmişdi). 1945-ci il avqustun 6-da, Yaponiya üz ərində atom bombasının partladığı xə- b əri bütün dünyanı sarsıtdığı bir vaxtda milyonlarla adam nisbilik nəzəriyyəsinin mə- nasını dərk etmişdi. Həmin vaxtdan etibarən insanın taleyi nazik riyaziyyat sapından asılı qalmışdır.
Eynşteyn atom bombasının nə kimi təhlükə doğura biləcəyini dünyaya başa sal mağa çalışaraq, xeyli vaxt və qüvvə sərf etmişdi. (Bax: U.P.Loren. İnsan və atom. Az ərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı.: 1975, s. 12, 242, 248-249). Müasir dövrd ə dünya elminin ən görkəmli simalarından biri, qeyri-səlis mən- tiq n əzəriyyəsinin banisi Lütfi-Zadə müsahibələrinin birində demişdir: «… belə he- sab edirl ər ki, Eynşteyn belə bir məktubu yazmayıb. Bu məktubu Zeland və başqaları yazıb. Eynşteyn isə onu sadəcə imzalayıb». Sadəcə olaraq bu həqiqəti bilmək üçün- dür. Eyn
şteynin məktubu özünün yazıb-yazmaması əslində elə də böyük əhəmiyyət k əsb etmir. Başlıcası odur ki, Eynşteynin imzası ilə gedib. Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|