Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

Pulun  

diktaturası 

 

 

93 

Budur siyas

ətin çirkinliyi. Tarixi həqiqət bu cür mey-

da

na çıxır. 

Oğul Buş demişdir: «Biz indi seçim qarşısındayıq. Tarixi 

d

ərslik  müəllifləri deyil, cəsarətli  insanlar  yazırlar.  Müasir 

ame

rikalılar bu hərəkəti davam etdirmək üçün öz sələfləri kimi 

kifay

ət qədər cəsarətlidirlər. Biz irəli getməkdə  davam edəcə-

yik». 

Görk

əmli siyasi xadimlərin hakimiyyətdə olduğu dövrlər-

d

ə həyatlarının görünməyən tərəfləri onlar hakimiyyətdən get-

dikd

ən sonra böyük maraq kəsb edir. Bu həmişə  belə  olub. 

H

.Əliyev, T.Özal, Reyqan, ata Buş, Qorbaçov, Şevardnadzenin 

h

əyatlarından  gətirdiyimiz epizodlar təbii ki, müəyyən dünya-

gö

rüşü formalaşdırır. Bu dünyagörüşü isə müasir inkişaf strate-

gi

yasını dərk etmək üçün çox vacibdir. Peşəkar siyasətçi və iq-

ti

sadçı üçün isə bunlar ibrət dərsləri kimi çox faydalıdır. 

Maraqlar 

əsasında formalaşan iqtisadi siyasətin bəzən 

bu maraqları tam realizə edə bilməməsi real tarixi hadisələ-

rin n

əzərə alınmamasının nəticəsidir.  

Lakin iqtisadi siyas

ətin bir iqtisadi fəaliyyət kimi mü-

k

əmməlliyi onun nəzəri əsasının mükəmməlliyi ilə bağlıdır. 

Burada bir tarixi hadis

əni xatırlatmaq yerinə düşər. Bazar 

iq

tisadiyyatına keçidlə əlaqədar heç də asan olmayan islahatlaş-

ma prosesl

ərinə  geniş  miqyas  verən Azərbaycan prezidenti 

H.Əliyev  28  noyabr  1995-ci ildə  Londona  A.Smit  İnstitutunda 

keçiril

ən iqtisadi foruma dəvət olunur. Orada H.Əliyevin məru-

z

əsi çox maraqla dinlənilir. Forumun bağlanışında prezidentimi-

z

ə A.Smitin “Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında” 

t

ədqiqat əsəri hədiyyə edilir. Bu hədiyyə rəmzi məna kəsb etsə 

d

ə  heç də  təsadüfən seçilməmişdi.  Forumun  Smit  İnstitutunda 

keçirilm

əsi,  Adam Smitin isə  bu  əsəri onun “bazar iqtisadiy-

yatının atası” rəmzi adını daşımasının ifadəsi idi. Başqa sözlə, bu 

o dem

ək idi ki, Azərbaycan da başqa ölkələr kimi Smitin iqtisadi 

n

əzəriyyəsindən faydalana bilər və faydalanmalıdır. 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

94 

Az

ərbaycanın  iqtisadi  inkişafının  formalaşmasında  heç 

şübhəsiz klassik nəzəriyyələrin, o cümlədən A.Smitin libera-

lizm,  azad r

əqabət, dövlətin iqtisadiyyatda yerinə  dair nəzəri 

ba

xışlarının mühüm rolu olmuşdur. 

Bel

əliklə, klassik və  müasir iqtisadi nəzəriyyələr iqtisad 

elmind

ə  yeni  paradiqmaların  dərk  olunması,  mənimsənilməsi 

v

ə istifadəsi üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.   

 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

95 

II FƏSİL 

 

K

LASSİK İQTİSADİ NƏZƏRİYYƏLƏR VƏ      

 

İQTİSAD ELMİNDƏ MODERNİZASİYA 

 

2.1. Klassik iqtisadi n

əzəriyyələrin təkzibolunmaz 

 v

ə təzadlı tərəfləri 

 

Bütün tarixi dövrl

ərdə, xüsusilə  də  müasir dövrdə, bazar 

münasib

ətləri  şəraitində  iqtisadiyyat hər  bir  adamın  həyatına 

möhk

əm daxil olmuş və insanlar onun haqqında çox şey bilməyə 

s

əy göstərmişlər.  İqtisadiyyat  gündəlik həyat məsələsinə  çev-

rilmiş və iqtisadçılar öz əsərlərində suallara, problemlərə həmişə 

cavab axtarmışlar. Bu qəribə görünməməlidir, təbii haldır. 

Müasir elm v

ə texnika nə qədər inkişaf etmiş olsa da, 

biz h

əmişə şəxsiyyətlərin həyatını və əsərlərini unutmamalı-

yıq və unuda da bilmərik. Onların kəşfləri, nəzəriyyələri, ide-

yaları olmasaydı və həqiqi elmi axtarışlara qiymət verilmə-

s

əydi, müasir dünya da mövcud olmazdı. 

Dünya elmi fikrinin inkişafında nadir insanlar öz nəzəriy-

y

ələri ilə seçilmiş və tarixdə öz izlərini buraxmışlar. Onlardan 

biri v

ə vaxtı ilə uzun bir dövrdə elm məbədgahlarının qapısında 

dayanan, 

əksəriyyətin səcdə  etdiyi alman filosof-iqtisadçısı 

Karl  

Marks olmuşdur. 

Marks böyük insan idi. H

ər şeydən əvvəl ona görə ki, 

o, z

əmanəsinə  uyğun  gəlirdi.  Onun  doğulduğu  mühit  özü-

nün yazdığı kimi idi. O, əsərlərində öz dövründəki kapita-

lizmin iç üzünü a

çmış, tənqidi yanaşmış və cəmiyyətin inki-

şafı üçün öz mülahizələrini söyləmişdir. 

Lakin, Marksa q

ədər də  kapitalizmin tənqidçiləri olub. 

Han

sı ideyanın düz və ya əyri olduğunu isə praktika göstərdi. 

K.Marks 

əsərlərində sosializm və kommunizm ifadələrini işlət-

mişdir. Lakin onun söylədiyi fikirlər və  nəzəriyyələr  vaxtı  ilə 

ya

şadığımız  «sosializm»  cəmiyyəti ilə  bir  uyğunsuzluq  təşkil 

---