Pulun
diktaturası
104
sist iqtisadi n
əzəriyyə yenidən müasir cəmiyyətdə fəaliyyətdədir,
ona yaradıcı yanaşılır və təhlil edilir
1
.
2004-
cü ilin oktyabrında «Вопросы экономики» jurnalı-
nın redaksiyasında marksist iqtisadi nəzəriyyəsinin aktual prob-
leml
ərinə həsr olunmuş «dəyirmi masa» keçirilmişdir. Buna
Ru
siya iqtisadçıları E.Qaydar və V.Maunun «Марксизм: elmi
n
əzəriyyə ilə dünyəvi din arasında liberal oxşarlıq» silsilə mə-
qal
ələrinin çap olunması səbəb olmuşdur. «Dəyirmi masa»ya
Ru
siyanın görkəmli iqtisadçıları, marksizm mütəxəssisləri də-
v
ət olunmuşdur.
Müzakir
ədəki bəzi müddəalar düşünmək üçün xüsusi ma-
raq doğurur. Diskussiyada akademik L.Abalkin marksizmə ya-
naşmada üç anı nəzərdən qaçırmamağı məsləhət görmüşdür:
1.
Marksizm dig
ər istənilən elmi
nəzəriyyə kimi inkişafda-
dır. O ictimai fikrin zirvəsində deyil, olsa-olsa onun təkamül
m
ərhələsindədir.
2.
Marksizm
ə hər hansı münasibət olub,
var və gələcəkdə də
müxt
əlif olacaq. Onu müdafiə edənlərin bu və ya digər düşün-
c
ələri mütləq səviyyədə öz düzgünlüyünə inanır.
3.
Marksizmin keçmişini və gələcəyini müxtəlif formada
izah etm
əyin özü mürəkkəb və məsuliyyətlidir.
L.Abalkin
ə görə işin mənası inhisarçı reallığın inkarıdır.
İnhisarçılığın elan edilməsinə cəhd reallıqda elmin sonu demək-
dir
2
.
Professor S.Dzarasova gör
ə
Y.Şumpeter doğru olaraq
t
əsdiq edir ki, Marks nəinki alim olub, XX əsrin ən geniş
ide
ologiyasının yaradıcısı və peyğəmbəridir. Marksizmin bir
sıra ideyalarının təsdiqini tapmaması təəccüb doğurmamalıdır.
1
Bax:
Экономическая теория. /Под ред. Дж.Итуэлла, М.Милгента,
П.Ньюмена: Пер. с англ./. Науч ред. чл. – корр. РАН В.С.Автономов. –
М.: ИНФРА – М, 2004, с. 529-542.
2
Bax
:
Марксово наследие и современная экономическая наука («Круглый стол»
журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики» 2005, № 1, с. 87-88.
Pulun
diktaturası
105
Tarixi h
əqiqət
həmişə təsadüflərlə zəngindir, bu zaman,
heç bir
n
əzəriyyəni tam surətdə qabaqcadan müəyyənləşdirmək, gör-
m
ək mümkün deyil
1
.
Akademik T.Oyzerman marksizmin bu v
ə ya digər dərə-
c
ədə tənqidçiləri olan E.Qaydar və V.Maudan misal çəkərək
göst
ərir ki, müasir dövr və inkişaf qloballaşmaya doğru gedir
2
.
1
Bax
:
Марксово наследие и современная экономическая наука («Круглый стол»
журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики» 2005, № 1, с. s. 94-95.
2
Qeyd: V.Şlyapentox Eqor Qaydarın yeni kitabını (Гайдар Е. Долгое время. Рос-
сия в мире: очерки экономической истории. М.: Дело, 2005.) təhlil edərkən gös-
t
ərir ki, o əvvəlki kitabındakı (Гайдар Е. Государство и эволюция. М.: Евразия.
1995) t
ənqidi müddəalardan fərqli olaraq Marks haqqındakı fikirlərində radikal dəyi-
şikliklər edib. Hətta Qaydar məşhur Qərb elm adamlarından Y.Şumpeterdən, F.Bro-
delyadan, C.Xiksd
ən və D.Nortdan Marksı yüksək qiymətləndirdiklərinə dair müd-
d
əalar gətirir (Bax: Шляпентох. Егор Гайдар – марксист?! (о книге Е.Гайдара
«
Долгое время»). «Вопросы экономики». 2005, № 10, с. 149).
R.Nurey
ev yazır ki, 17 mart 1883-cü ildə Xayget qəbiristanlığında Karl Mark-
sı dəfn edən zaman cəmi 11 nəfər iştirak etmişdir. (Qeyd – Əsl dahi məqsədsiz olur,
ancaq elm
ə xidmət edir. Onu şöhrət maraqlandırmır. Marks da sadə, çətin, lakin
şərəfli həyat yaşamışdır. Albert Eynşteyn də şöhrət xəstəliyinə tutulmamışdır. Ölüm
g
ələndə isə «Mən yer üzündə öz vəzifəmi yerinə yetirmişəm» deyərək həyatını
peşmanlıqsız başa vurdu. O, təntənəli dəfn mərasimini məqbul saymamış və
v
əsiyyət etmişdir ki, dəfn olunduğu yer gizli qalsın ki, insanlar oranı məbədə çe-
vir
ə bilməsinlər. Onun dəfnində 12 nəfər ən yaxın adamı iştirak etmiş və öz ar-
zusu il
ə meyiti yandırılandan sonra külünü küləyə sovurmuşlar. Kursiv Ş.Q.).
Onun dostu v
ə silahdaşı Fridrix Engels dəfn mərasimində çıxışı zamanı belə bir ifadə
işlətmişdir. «Onun adı və işi əsrlər boyu yaşayacaq». O zaman bu çox yüksək qiymət
kimi s
əslənsə də sonralar həqiqətə çevrildi. (Bax: Р.Нуреев. Исторические судьбы
учения Карла Маркса. «Вопросы экономики». 2007, № 9, с. 87: Маркс К. и
Енгелс Ф. Соч. 2-е изд., т. 19, с. 352.).
Dig
ər məqalələrdə də K.Marks yaradıcılığı yüksək qiymətləndirilmişdir. (Bax:
А.Бузгалин, А. Колганов. Нужен ли вам либеральный марксизм? (О статье
Е.Гайдара и В.Мау «Марксизм»: между научной теорией и «светский религи-
ей»). «Вопросы экономики». 2004, № 7, с. 132-150.; Е.Гайдар, В.Мау. Марк-
сизм: между научной теорией и «светской религией» (либеральная аналогия).
«
Вопросы экономики». 2004, № 5, с. 4-28.; Л.Гребнев. «Мавр» возвращается? А
он и не приходил (к дискуссии о значимости научного наследия К.Маркса).
«
Вопросы экономики». 2004, № 10, с. 55-70; В.Кудров. К современной научной
оценке экономической теории Маркса – Энгельса – Ленина (десять пунктов
для размышления). «Вопросы экономики». 2004, № 12, с. 111-131.; О.Ананьин.
Карл Маркс и его «Капитал»: из девятнадцатого в двадцать первый век.
«
Вопросы экономики» 2007, № 9, с. 72-87.; А.Бузгалин, А.Колганов. «Капитал»