Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
49
Andranik çetası haqqında verdiyi izahatı eşidərək Azərbaycan Məclisi-Məbusanı vətənin təmamiyyət mülkiyyəsini, cümhuriyyətin heysiyyəti və cümhuriyyət əhalisinin təmini-asayiş və hürriyyətinə aid məsələlərdə daha qəti və daha şiddətli siyasi və əsgəri tədbirlər görməsini qeyd edərək, belə tədbirlərin icrasında daimi məbusan heyətinin himayət və etibarinə məzhər olacağını bəyanla növbədəki məsələlərin müzakirəsinə keçməyi təklif edir. Sədr - Bu təklifi eşitdiniz. Etiraz yox isə səsə qoyuram. hər kəs bu təklifə razıdırsa əl qaldırsın. Səslər - Təklifi rusca tərcümə ediniz. Sədr - Haman bayaqkıdır. Tərcüməyə ehtiyac yox, təvəqqe edirəm razı olanlar əl qaldırsınlar. İttifaqı ara ilə təklif qəbul olunur. Sədr - Şimdi ikinci məsələyə keçiriz. [111 - 112]
Bu vaxtlarda Tiflisdən alınan xəbərlərə görə iki qonşu hökumət olan Gürcüstan ilə Ermənistan dövlətləri arasında ixtilaf əmələ gəlib, qanlı toqquşmaya səbəb olmuşdur. Bu vaqiənin Zaqafqaziya millətləri üçün böyük əhəmiyyəti olub, onları fəlakətlərə düçar edə biləcəyindən müsəlman sosialistləri fraksiyonu bu məsələnin parlamentdə müzakirə edilməsini və böyük lüzumu təşəbbüsatda bulunmasını təklif edər.
qitələrdə yaşayan millətləri imperializm fikrinə xidmət üçün bir-birilə vuruşdurdu. Bir yer qalmadı ki, dağılmasın. Sosialistlər yüz illərdən bəri xüsusən, fransız inqilabından sonra deyirdilər ki, bu cahangirlik siyasəti axırda belə fəlakət açacaq. Onlar görürlər ki, belə siyasət nəticəsində analar oğulsuz, bacılar qardaşsız, oğullar atasız, uşaqlar sahibsiz qalacaq, xalq çöllərə düşəcəkdir. Elə də oldu. Sosialistlərin o vaxt dedikləri şimdi eynilə əmələ gəlmişdir. Avropa müharibəsi başlandı, şəhərlər dağıldı, göylər xaraba oldu, uşaqlar sahibsiz, bütün ailələr yiyəsiz qalıb çöllərə düşdülər. Mədəni millətlərin çoxu bunu anlamış idi ki, bihudə yerə böyük bir qoşun qüvvəsini uzaq məmləkətlərə atmaq olmaz. Belə anlamazlıq nəticəsində idi ki, burada Rusiya bolşevizmi baş qaldırdı heç gözlənilmədiyi halda Almaniyada dəxi bolşevizim hərəkatı başlandı. halbuki, heç gözlənilməz idi ki, alman milləti arasında bolşevizm intişar tapsın. Bu hərəkətə səbəb verən yenə böyük dövlətlərin cahangirlik siyasəti oldu. Cahangirlik fikirlə siyasət yürüdənlərin ən böyüyü Rusiya idi. Ərazisinin böyüklüyünə, nüfusunun çoxluğuna baxanda heç kəs zənn etməzdi ki, Rusiya bu qədər zəif düşə bilər. Həmçinin Almaniyanın texnikasını nəzərə aldıqda hamı deyirdi ki, Almaniya siyasiyyunu heç şübhəsiz cahangirlik politikasını yürütməkdə müvəffəq olacaqdır. Amma şimdi görürsüz ki, məzkur dövlətin hər ikisi necə dağıldı. Berlində hal-hazırda böyük nizamsızlıq olur. Bu saat Almaniyada inqilab Rusiya [112 - 113]
bolşevizminin tərzilə cari olur. hazırda hürriyyəti-mətbuat yoxdur. Həqiqət haqda məlumat verilmir. Ancaq "yoffe"nin və bir çox sairələrinin Almaniyaya getməsi, ara bir alınan bəzi xəbərlərdən analaşılır ki, bu saat Almaniya dəx Rusiya halındadır. Petroqradda nə olur isə eyni Berlində də olur. Əgər Avropada sosializmin xəbər verdiyi bu amillərə nanmamış nə qalan qoşunu uzaq kaloniyalara göndərən və bu vaxta təkin inqilab girdabına düşməmiş bu iki hakumət qalıbsa və ümid ediriz ki, onlar da bu yaxınlarda inqilab dövrünə daxil olarlar. Böyük millətlər bu halda, bu fikirdə ikən cahangirlik çəkməsi altından təzə çıxmış Rusiya qəhərindən yenicə qurtulmuş xırda millətlər birdən cahangirlik fikrinə düşərək imperializm müharibəsi edirlər. Ümum millətlər ixtilaflı məsələlərin qılınc gücünə həll ediləcəyinə inanmağa başladıqları bir zamanda bunları ixtilaflı hərb ilə həll etmək istəyirlər. Biz əvvəlcə sinaində ermənilər ilə gürcülər arasında müsadimə vaqe olduğunu eşitdikdə bunu əhəmiyyətsiz bir məhəlli hadisə edərək etina etmək istəmədik. Lakin indi görürüz ki, iş böyüyür. Əhvalı elə görüncə firqəmiz yığışıb erməni və gürcü parlamentlərinə protesto göndərməyə qərar verdi. Əgər onlar anlamamışlar isə qoy şimdi anlasınlar ki, böyük səhv edirlər. Fraksiyamız təklif etdi ki, Azərbaycan parlamenti yığışaraq bu məsələyi müzakirə etsin. Böylə hərəkətlərin, belə müsadimələrin qan ilə zülmdən başqa heç bir nəticəsi olmadı. Haman millətpərəstlik yek-digərlərinə görə, onlar qüvvələrini artırmamışlardır. Fəqət, qonşu millətin müsadiməsi bizə də sui-təsir edə bilər. Bəlkə tərəfeyindən birisini tutmaq, yaxud açıq-açığa müharibəyə girmək kimi fəna nəticə verə bilir. Ona görə də biz tələb ediriz: bu məsələlər təmamilə icraçılıqla müzakirə olunsun; biz gərək var-qüvvəmiz ilə çalışaq ki, müharibə olmasın. Əlbəttə, biz demiriz bu müsadimədir, hanki tərəf haqlıdır, hansı haqsızdır, biz demiriz Axalkaaq və Axaska kimin olsun. Bizim məsləkimiz bunu tələb edir ki, belə yerlərin hansı dövlətə və millətə tabe olmaları məsələsi rəyi-ammə müraciətlə həll edilməlidir. Fəqət, biz hazırda səsimizi ucaltmalı, protesto etməliyiz. Bir hökumətin başında Ermənistandakı gibi ançaq millətçilər durarsalar, əlbəttə belə fəna nəticələr verər. Bu [113 - 114] ağır nəticələrin təsiri qonşu millət kimi onların özünə də ağır olar. İndi al bayrağımız olan sosialist bayrağımızı onların arasına atmalıyız. (Soldan alqış). Bayrağımızı bihörmət etdilər isə nizəsini onlara çevirəcəyiz. (Soldan alqış). Azərbaycan Cümhuriyyətində bayrağımızı uca qadırıb kəllələrə sipər olsa da onların arasında durmalıdır. (Mərkəzdən: alqış). Hər iki tərəf qılıncı qına qoymalıdır. Kiçik millətlərin müharibəsi böyük dövlətlərə nisbətən çətindir. Çünki böyük dövlətlər müharibə qanununa müvafiq müharibə edirlər. Müharibə qanunlarına
Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|