Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
111 vətəndaşlar yetişdirmək Azərbaycan Respublikasının təhsil sistemi qarşısında başlıca vəzifə kimi durur. Həmin mənəvi keyfiyyətlər yetişməkdə olan gənc nəslə məktəbəqədər yaş dövründən başlayaraq və anlaq səviyyəsinə uyğun olaraq aşılanmalı və tədricən onun ahəngdar inkişafı təmin edilməlidir. Hərtərəfli təhsilin, tərbiyənin təməli kiçik yaş dövründən qoyulur ki, bu sahədə mühüm yeri məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri tutur. Qeyd edilməlidir ki, məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində tərbiyə və təhsilin əsas vəzifəsi ailənin və cəmiyyətin mənafeyinə uyğun olaraq, uşaqların hərtərəfli inkişafına nail olmaq, fiziki və psixi sağlamlığını mühafizə etmək, fərdi xüsusiyyətlərini məqsədyönlü surətdə inkişaf etdirmək, xarakterlərinin başlıca cəhətlərini formalaşdırmaq və onların inkişafındakı çatışmazlıqları vaxtında aradan qaldırmaqdır. Uşaq fiziki və psixi cəhətdən mürəkkəb bir yol keçir. Bu məqsədlə inkişafın ilk günüdən başlayaraq sağlamlığın bünövrəsi qoyulur, uşaq əqli, əxlaqi, fiziki və estetik cəhətdən xeyli inkişaf edir. Məktəbəqədər dövr ətraf aləmi öyrənməklə sıx bağlıdır. Uşaq ayaq tutub yeriyən gündən özü üçün “kəşflər” edir. Ətraf mühitdə, evdə, uşaq bağçasında, küçədə rastlaşdığı əşya və hadisələrlə tanış olur. Müxtəlif əşyalara toxunaraq haqqında ilkin məlumatlar qazanır, onların səsini dinləyir, əlamət və keyfiyyətlərini öyrəndikcə bunların əyani təsviri şüurunda formalaşır. Bu məqsədlə uşaq ətrafındakı cism və hadisələrlə tanış olduğu zaman emosional şərait yaratmaq lazımdır ki, onda rahatlıq, fərəh və sevinc hissi yaransın. Məktəbəqədər yaş dövründə uşaqlarda təqlidçilik çox güclü olur. Məhz, bu xüsusiyyəti nəzərə alaraq, uşaqlarla ünsiyyətdə olan hər bir şəxs (tərbiyəçi, müəllim, valideyn və s.) yüksək nümunə göstərməlidir. Yaşlı nəslin hərəkəti, əmək fəaliyyəti, cism və hadisələrə, insanlara, heyvanlara, ev əşyalarına münasibəti uşaqların əxlaq tərbiyəsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Uşaqların yaş və fərdi xüsusiyyətlərini dərindən bilmək tərbiyəçi və ya valideyn üçün çox vacibdir. Yalnız mükəmməl bilik sayəsində uşaqların bir yaş mərhələsindən digərinə keçməsini müvəffəqiyyətlə təşkil etmək olar. 112 Bilmək lazımdır ki, məktəbəqədər pedaqogika dünyanın ən mütərəqqi elmi- pedaqoji nəzəriyyələrinə istinad edərək müasir dövrdə uşaqların tərbiyə olunmasının mühüm vəzifəsini, məqsədini və məzmununu müstəqil Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə müvafiq müəyyən edir, bu sahədə qabaqcıl pedaqoji təcrübənin öyrənilib yayılmasına yüksək məsuliyyətlə yanaşır. Indiyə qədər məktəbəqədər təhsil və tərbiyə ilə bağlı ədəbiyyatdan məlumdur ki, məktəbəqədər yaş dövründə uşaqların təlim və tərbiyəsinin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsində valideynin və tərbiyəçinin şəxsi əməyi müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Tərbiyəçi birinci növbədə uşaqları dərin məhəbbətlə sevməli, onları pedaqoji cəhətdən düzgün tərbiyə etmək metodologiyasına hərtərəfli yiyələnməli, iradəsi möhmək, əqidəsi saf olmalıdır. Tərbiyəçi Vətənini, xalqını yüksək məhəbbətlə sevməli, dövlətimizin məktəbəqədər tərbiyə ocaqları qarşısında qoyduğu vəzifələri ləyaqətlə və şərəflə yerinə yetirməlidir. Unutmaq olmaz ki, məktəbəqədər müəssisələrdə fəaliyyət göstərən hər bir kadr öz pedaqoji ustalığını, metodik hazırlığını durmadan artırmalı, elmi yeniliklərə müntəzəm yiyələnməli, müxtəlif elm sahələrinə bələd olmalı, uşaqların tərbiyəsində ətraf aləmlə tanışlıqdan bacarıqla istifadə etməlidir. O, uşaqların və valideynlərin yanında dərin nüfuza, sözü ilə əməli arasında möhkəm əlaqəyə malik olmalıdır. Indiyə qədər öyrəndiyimiz pedaqogika, pedaqogika tarixi və digər qismdən müxtəlif aspektdə bizə məlum olan mənbələrdən məlumatlanmışıq ki, lap uzaq keçmişlərdən uşaqların tərbiyəsi və təhsili xalqımızın həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur. Milli adətlərimiz, ənənələrimiz, davranış qaydaları, böyük-kiçik münasibətləri uşaqlarımızın yaddaşına həkk olunaraq qorunub saxlanılmış, nəsildən- nəsilə ötürülmüşdür. Sözsüz ki, tərbiyə və təhsil məsələlərində məsuliyyət əsasən anaların üzərinə düşüb. Lakin illər keçdikcə zaman dəyişib, qadınlar ictimai fəaliyyətə, əməyə cəlb olunublar və bəzi hallarda uşaqların tərbiyəsi ilə xüsusi dayələr və mürəbbiyələr məşğul olub. Illər, əsrlər ötdükcə bu problemin inkişafında zamanın hökmü ilə irəliyə doğru yüksək dəyişikliklər baş vermişdir. Bu irəliləyişlərin ən başlıcası məktəbəqədər müəssisələrin yaranması ilə əlaqədar olaraq tərbiyə və təhsilin müəyyən bir hissəsi uşaq bağçalarının üzərinə düşüb. 113 Məlum olduğu kimi pedaqoji elmlər sistemində məktəbəqədər tərbiyə-təhsil sistemi özünəməxsus yer tutur. Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, məktəbəqədər tərbiyə sisteminin yaradılması, uşaq bağçalarının əsasını qoymuş alman pedaqoqu Fridrix Frebelə (1782-1852) məxsusdur. Frebel birinci dəfə olaraq ictimaiyyətin diqqətini yeddi yaşa qədər olan uşaqlarla pedaqoji işin aparılması zəruriyyətinə cəlb etmişdir. Bütün dünyada qəbul edilmiş “Uşaq bağçası” termini ona məxsusdur. Həm müəssisənin adının “bağça”, həm də tərbiyəçilərin “bağban” adlandırılmasında uşaqlara xüsusi qayğı, onların təbiətini dəyişmədən “güllər”ə qulluq etmək kimi zərif və qayğıkeş münasibət özünü göstərirdi. Frebel sistemi məktəbəqədər pedaqogikanın inkişafına mühüm təsir göstərmiş və qısa bir müddətdə bütün Avropanı əhatə etmişdi. Frebelin uşaq dünyasında, onların tərbiyəsi və təhsili ilə bağlı problemin həllinə dair bu yeniliyi nəinki Avropanı, hətta demək olar ki, dünyanın çox yerində, o cümlədən Rusiyada da əks-səda vermişdi. Belə ki, Rusiyada birinci uşaq bağçası XIX əsrin ikinci yarısında meydana gəlmişdir. 1871-ci ildə Sankt-Peterqburqda mədəniyyət xadimlərini, pedaqoqları cəlb edən Frebel cəmiyyəti təşkil olunmuşdu. Nəhayət, bu ənənənin Azərbaycana da gəlib çatması yetişməkdə olan nəslin tərbiyə-təhsilinin inkişafına güclü təkan verdi və bu sahədə pedaqoji elmin yeniliklərlə zənginləşməsinə stimul yaratdı. Belə ki, Azərbaycanda ilk məktəbəqədər təhsil müəssisəsi 1907-ci ildə Bakıda “Dəcəllər məktəbi” adı ilə açılmış və elə bundan sonra da öz inkişafına qədəm qoymuşdur. Vətənimizin bütün sahələrdə güclənməsinə təsir göstərə bilən qadınların oxuması, ölkə təsərrüfatının, elmin və incəsənətin müxtəlif sahələrində çalışması üçün məktəbəqədər təhsil müəssisələri geniş imkanlar açmışdır. 4. Vətənimizin sosial-iqtisadi inkişafının dinamik sürəti bu gün məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin qarşısında uşaqları altı yaşına kimi tərbiyə etmək, müstəqil Azərbaycan Respublikası üçün layiqli vətəndaş yetişdirmək kimi məsuliyyətli vəzifələr durur. Nəzərə almaq lazımdır ki, həm bu dövrdə, həm də hazırki zamanda – ümumiyyətlə tarixi inkişafın bu və ya digər mərhələsində cəmiyyət hər hansı bir məsələni həll edərkən həmişə ilk növbədə insan amilini ön plana çəkmişdir. Iqtisadiyyatımızın, mədəniyyətimizin, sosial və mənəvi həyatımızın inkişafı Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|