163
laşdırılmaya hazırlıq və servis xidmətinin təşkili üzrə işlə-
rin yerinə yetirilməsi.
Nəzarət, sınaq və müayinələrin keçirilməsi mərhə-lə-
sində keyfiyyəti idarəetmə sisteminin ən vacib prosedura-
larından biri məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətlən-
dirilməsi həyata keçirilir.
Məhsulun həyat fəaliyyətinin müxtəlif mərhə-lələrin-
də məhsul keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi əməliyyatla-
rının məzmunu və sənaye məhsulunun nümunəsində onla-
rın yerinə yetirilməsinin ardıcıllığı şəkil 7.2.-də göstərilir.
Keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi məqsədilə
bütün sənaye məhsulu iki sinfə (dərəcəyə) bölünmüşdür.
Birinci (sinif) dərəcə (istifadə zamanı işlədilən (sərf
edilən) məhsul) üç qrupa bölünür:
1-ci – xammal və hasilat mərhələsini keçmiş faydalı
təbii yanacaq məhsulları, maye, sərt və qaztipli yanacaq və s;
2-ci – materiallar və məhsullar (taxta-şalban, meşə
materialları, sünü yanacaq, yağlar və sürtkülər, kimyəvi
məhsullar və s);
3-cü - məsrəf məmulatları (maye yanacaqlar çəllək-
lərlə,
qazla dolu ballonlar
,
kabelli makaralar
və s.).
İkinci (sinif) dərəcə (öz ehtiyatını məsrəf edən
məhsul)iki qrupdan ibarətdir:
l-ci təmir olunmayan məmulatlar (elektrik vakuum
və yarımkeçirici cihazlar, rezistorlar, kondensatorlar, yas-
tıqlar, dişli çarxlar və i a);
2-ci təmir olunan məmulatlar (texnoloji avadanlıq,
avtomatik xətlər, ölçmə cihazları, nəqliyyat vasitələri).
Göstərilən təsnifat müəyyən məhsul qrupunun tək-
tək göstəricilərinin nomenklaturasının seçilməsindən, on-
165
Baza nümunələrinin analoqlarının və formalaşdırılması-
nın seçilməsi
İstehsal-texniki iştirak əmsalının (İTİƏ) hesablanması
Məhsulun texniki səviyyəsi haqqında qərar (rəy)
Məhsulun texniki səviyyəsinin və keyfiyyətinin xəritələ-
rinin (kartalarının, vərəqələrinin)
tərtib edilməsi
Şəkil 7.3. Məhsulun texniki səviyyəsinin qiymətlən-
dirilməsi mərhələləri
2)
Yekcins məhsullar qrupuna mənsubiyyət yekcins
məhsul qruplarının mövcud siyahıları üzrə müəyyənləşdi-
rilməli lazım gəldikdə isə yarımqruplara ayrılmalıdırlar.
3)
Məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin əsas və əlavə
göstəricilər nomenklaturasının müəyyənləşdirilməsi xü-
susi işlənib hazırlanmır metodik tövsiyələrə uyğun surətdə
həyata keçirilir.
4)
Analoqlar ölkə və xarici yeni məhsullar sırasından
və həmin yekcins məhsul qrupunun işlənib hazırlanan
perspektiv nümunələrindən seçilir. Birbaşa analoqlar ol-
madıqda, təyinatına görə yaxın olan dolayı analoqlar nə-
zərdən keçirilə bilər.
Analoqların parametrlərinin qiymətləri aşağıdakı ki-
mi müəyyən olunur:
xarici nümunələrdən ötəri -aparıcı firmaların sor-
ğu kitabları, kataloqları, prospektləri, ölçmə, hesablama və
sınaq protokolları üzrə, beynəlxalq standartlar üzrə;
işlənib hazırlanmaqda olan ölkə nümunələrindən
ötəri;
texniki tapşırıqlarla, ekspert, yaxud qəbul komis-
siyalarının aktları ilə müəyyən olunmuş tələblər əsasında,
istehsal prosesində olan məmulatlardan ötəri isə -tədarükə
166
dair texniki şərtlər əsasında. Baza nümunəsi, qiymətləndi-
rilən məmulatda daxil olmaqla qabaqcadan ayrılmış ana-
loqlar qrupundan seçilir.
Məhsul keyfiyyətinin səhiyyəsinin yekun qiymətlən-
dirilməsindən ötəri hesablanmış göstərici vahidə bərabər
olan baza nümunəsinin ümumiləşdirilmiş göstəricisinin
qiyməti ilə müqayisə edilir. Qərar aşağıdakılar nəzərə alın-
maqla qəbul edilir: əgər hesablanmış göstərici vahiddən
böyükdürsə, yaxud vahidə bərabərdirsə, məmulat ya dün-
ya texniki səviyyəsinə müvafiqdir, ya da ondan yüksəkdir,
əgər
vahiddən kiçikdirsə, onda müvafiq deyildir.