Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABSTRACT Ilhami Aliyev THE PLACE OF NAKHCHIVAN AT THE SOUTH CAUCASUS POLICY OF RUSSIA IN THE 18 TH CENTURY
- НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) AYTƏN MEHDİYEVA Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ayten-69@mail.ru UOT:94
- Keywords
74 ABSTRACT Ilhami Aliyev THE PLACE OF NAKHCHIVAN AT THE SOUTH CAUCASUS POLICY OF RUSSIA IN THE 18 TH CENTURY The pape deals with the aggression policy of Russia in the South Caucasus in the 18 th century and the influence of this policy on the Azerbaijani regions, especially Nakhchivan. It was noted that if at the beginning of 18 th century Russia wanted to get the Caspian region, in the end of this century at this plan it was already intended to occupy all the South Caucasus, including Azerbaijani lands. Since the middle of the 18 th century, being divided into khanates of Azerbaijan created favorable conditions for Russia to pursue this policy. Not only the conflicts between the separate Azerbaijani khanates, but also happened confrontation the inside of the khanates, made it easier for the becoming true of this occupation. In the last quarter of the 18 th century, such confrontations opened up opportunities for Russia to implement its occupation policy in Nakhchivan as in the other Azerbaijani khanates. After the signing of the treaties of Georgiyevski in 1783, Russia's desire became stronger to occupy Azerbaijani lands. He had already taken Kartli- Caketia as a foothold for himself. The intervention of the Ottomans and the Gacars, the internal conflicts inveigled the Nakhchivan khanate to approach Russia. This created favorable conditions for the implementation of the Russian state policy, that had begun in the beginning of the century. It is clear from the conducted researches that the Christian population living here had played an important role in the realization of the South Caucasus policy of Russia. However, at the end of 18 th century Aga Mohammed Shah Gajar's capture of the Nakhchivan khanate was postponed this desire of Russia for some time. РЕЗЮМЕ Ильхами Алиев МЕСТО НАХЧЫВАНА В ПОЛИТИКЕ ЮЖНОГО КАВКАЗА РОССИИ В XVIII ВЕКЕ В статье рассматривается политика агрессии России на Южном Кавказе в XVIII веке и влияние этой политики на регионы Азербайджана, особенно Нахчыван. Было отмечено, что если в начале XVIII века Россия хотела получить Каспийский район, то в конце этого столетия предполагалось, что весь Южный Кавказ, в том числе и Азербайджан. С середины XVIII века разделение Азербайджана на ханства создало благоприятные условия для реализации Россией этой политики. Конфликты между отдельными азербайджанскими ханствами, а также столкновения в ханствах облегчили оккупацию. В последней четверти XVIII века такие столкновения открыли для России возможности для осуществления своей оккупационной в Нахчыван, а также в других азербайджанских ханствах. После подписание Георгиевского договора в 1783 году желание России оккупировать азербайджанские земли усилилось. Он уже взял промежность Картли-Кахетии в качестве базы для себя. Вмешательство Османской империи и Гаджаров внутренние конфликты побудили Нахчыванского хана приблизиться к России. Эта была хорошая возможность для реализации политики российского государства, начавшейся в начале века. Из исследований видно, что живущее здесь христианского население сыграло важную роль в реализации политики Южного Кавказа России. Однако захват Ага Мухаммедом Шах Гаджаром Нахчыванского ханства в течение некоторого времени был отложен Россией в конце XVIII века. NDU-nun Elmi Şurasının 19 oktyabr 2017-cı il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 02). Məqaləni çapa təqdim etdi: AMEA-nın müxbir üzvü Z.Şahverdiyev 75 NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 6 (87) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 6 (87) НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) AYTƏN MEHDİYEVA Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ayten-69@mail.ru UOT:94 AZƏRBAYCAN VƏ ANADOLUNU BİRLƏŞDİRƏN QALALAR (EVLİYA ÇƏLƏBİNİN MƏLUMATLARI ƏSASINDA) Açar sözlər: Evliya Çələbi, Azərbaycan, Anadolu, Naxçıvan, qalalar, yollar Keywords: Evliya Chalabi, Azerbaijan, Anatolia, Nakhchivan, towers, ways Ключевые слова: Евлия Чалаби, Азербайджан, Анатолия, Нахчыван, замки, дороги Səyahətnamə janrının ilkin nümunəsinin yaranması uzun illər ərzində Homer yaradıcılığı ilə bağlanmışdır. Bu fikir alternativsiz qəbul olunmuş və Homerin “Odisseya” əsərinin səyahətnamələrin ən qədim nümunəsi olduğu göstərilmişdir [12, 304]. Əslində bu fikir nisbi xarakter daşıyır. Belə ki, altı min il bundan əvvəl şumerlərin yaratdığı “Bilqamış” dastanı birinci olmağa daha çox layiqdir [4, 20]. Sonrakı dövrlərdə müxtəlif xalqların tarixində bu ideyalar yenidən gündəmə gəlmiş və səyahətləri əks etdirən əsərlər və kitablar yazılmışdır. XVII əsr məşhur türk səyyahı Evliya Çələbinin on cildlik “Səyahətnamə”si artıq XIX əsrdən mütəxəssislərin böyük marağına səbəb olmuşdur. Yusif paşa ilə Hanya səfərinə qatılan səyyahdaha sonra Dəftərdarzadə Mehmed paşanın müəzzin və müsahibi kimi Ərzuruma getmişdir. O, vəzifəsini yerinə yetirdiyi dövrdə Anadolunun böyük bir hissəsini gəzmiş, Azərbaycan və Gürcüstanda olmuşdur. Anadoludakı paşalarla bağlaşmalara çalışan Dəftərdarzadə Mehmed paşa Evliya Çələbiyə məktubların ünvana çatdırılması işini də həvalə etmişdir. Məlik Əhməd paşa sədrəzəm vəzifəsini tutduqdan sonra o, daha çox səyahət etmək imkanı qazanmışdır. Çələbi Azərbaycana Osmanlı sultanının tapşırığı ilə də gəlmiş, Van yolu ilə hərəkət edərək Təbriz, Marağa, Qəzvin və s. şəhərlərdə olmuş, Qum-Kaşan-Rey yolu ilə Bağdad və oradan Anadoluya qayıtmışdır. Səyyah gəzdiyi yerlərdə rast gəldiyi qalalar haqqında ətraflı məlumat vermişdir. Evliya Çələbinin yaradıcılığı ilə məşğul olan müxtəlif tədqiqatçılar onun müasirlərinin verdikləri məlumatlara əsaslanaraq, məşhur səyyahın hökmdar və yüksək vəzifəli dövlət məmurları ilə bilavasitə çalışdığı və yaxşı münasibətlər qurduğunu bildirmişlər. Evliya Çələbi müxtəlif insanlarla düzgün rəftar etmək bacarığı, mülayim təbiəti, iti zəkası, hazırcavablığı və əxlaqı ilə hər yerdə tanınmışdır. Onun səmimiliyi ilə yanaşı, səyyahın hadisələrə obyektiv baxımdan yanaşması və əsərinin hər cəhətdən bitkin olmasına çalışması da diqqətə çarpır.Səyyahın geniş dünyagörüşü, humanizmi və öz millətinə böyük hörmətlə yanaşması, onun Osmanlı imperiyası sərhədlərində yaranmış ixtilaf və ziddiyyətlərin danışıqlar vasitəsilə həll edilməsinə üstünlük verməsi məsələsində də öz əksini tapmışdır.Evliya Çələbi “Səyahətnamə”sinin eyni janrda yazılan əsərlərdən əsas fərqi müəllifin Azərbaycan-türk mədəniyyətinə dərindən bələd olması və verilən məlumatların regionu yaxından tanıyan sivil insana məxsus olması ilə izah etmək olar. Evliya Çələbi müxtəlif sərhəd məntəqələrindən keçməklə və hər dəfə fərqli bölgələrdə olmaqla dörd dəfə Azərbaycana səyahət etmişdir. İlk və son səfərində Qara dəniz və Şimali Qafqaz ölkələrindən keçməklə (1646-1648; 1665) Bakıya şimal tərəfdən daxil olsa da, sonrakı səfərləri zamanı (1648-1650; 1654-1656) onun səyahət marşrutu cənub-qərb tərəfdən başlanmışdır [7, 8 ]. Evliya Çələbinin Azərbaycana birinci səyahəti (1646-1647) Dəftərdarzadə Mehmed paşanın Ərzurum bəylərbəyi təyin edilməsi, Çələbinin müəzzin və müsahib kimi onunla Ərzuruma gəlməsi, Osmanlı imperiyasının təbəəsi Mustafa bəyin sərhədi pozaraq Səfəvi torpaqlarını talan etməsi nəticəsində Rəvan hakiminin şikayəti, buna cavab olaraq yetmiş altı minlik bir qoşunun Şoşik qalasına göndərilməsi və Mustafa bəyin Maku qalasında gizlənməsinə baxmayaraq, Mehmed paşaya təslim edilməsi ilə əlamətdardır. Bu hadisələri ətraflı təsvir edən E.Çələbi rast gəldiyi qalalar Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|