EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

169

evrimcilerin belirttiği gibi bu sürecin gözlemlenmesi mümkün 

değilse, gözlemci ve tümevarımcı bir bilimsel metot ve bilgi 

teorisi açısından Evrim Teorisi’nin gerekli desteği olmadığı 

söylenmelidir. Evrim Teorisi’nin ayırt edici iddiasını doğru-

layan (verification) gözlemler mevcut değildir; Darwin’in atıf 

yaptığı, birçok tikel önermeden tümevarıma ulaşmayı tavsiye 

eden Baconcı metodoloji açısından bilimselliğin kriterlerini 

karşılayamamaktadır.

GÖZLEM, DENEY, ANALOJİ VE EVRİM TEORİSİ

Darwin, teorisini doğrulayacak olguları gözlemleyip tüme-

varıma ulaşamadığı için, bunun yerine tür içindeki değişimlerle, 

türden türe değişimler arasında analoji (benzerlik) kurmuştur. 

Örneğin hayvan yetiştiricilerini gözlerken, yetiştiricilerin da-

mızlıkları seçme suretiyle çiftleşmeleri sağlamalarıyla, türün 

daha verimli hayvanlarının elde edilebileceğini tespit etti.

368

 

Darwin’in teorisini ortaya koyarken çok önem verdiği bu göz-

leminde iki analoji vardır. Birinci analoji, hayvan yetiştiricileri 

(yapay seleksiyon) ile doğa (doğal seleksiyon) arasında kurul-

muştur. İkinci analoji ise, bir türün içindeki ıslah faaliyeti so-

nucu oluşan değişim ile bir cinsten diğer cinse değişim ara-

sında kurulmuştur. Analojinin bilimsel metot açısından kabul 

edilebilir bir akıl yürütme olduğunu ve Darwin’in birinci ana-

lojisinin doğru olduğunu kabul etsek bile, ikinci analoji yine 

de sorunludur. Darwin, analojik yaklaşımıyla şu şekildeki bir 

çıkarımı savunmaktadır: 

1.  Türlerin içinde bazı değişiklikleri gözlemliyoruz.

2.  Demek ki bir cinsten, familyadan ve takımdan diğer 

bir cinse, familyaya ve takıma geçiş de mevcuttur.

368  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 71-100.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

170

Bu iki önermeden gözlenen, yani olgulara dayanan önerme 

birinci önermedir. Oysa Darwin’in iddia ettiği gibi teorisinin 

Baconcı ilkelere dayanması için ikinci önermede ifade ettiği 

olguların gözlenmesi gerekirdi. Evrim Teorisi’ne karşı çıkan-

ların bile kabul ettiği birinci maddede ifade edilen değişim, 

rakip teorilerce de savunulduğu için, Evrim Teorisi’ni destek-

leyen gözlemlerin bulunduğunu göstermez. İspinoz kuşlarının 

gagasının değişimi veya ineklerin daha çok süt vermesinin sağ-

lanmasındaki değişim ile analoji kurularak, kuşların kanatları-

nın oluşumu veya memelilerin sütle yavrularını beslemelerinin 

evrimle oluşumu savunulamaz. Var olan organların farklılaş-

ması ile canlının yepyeni organlar veya özellikler kazanması 

arasında çok büyük fark vardır. Günden güne değişen hava 

durumu yüksek ve alçak basınç alanlarıyla açıklanabilir. An-

cak mevsimler arasındaki hava durumu farkını, günlük hava 

değişimlerine neden olan faktörler ile analoji kurarak açıkla-

maya kalkarsak hata yaparız. Mevsimlik hava değişimleri için 

astronomik olaylar gibi diğer faktörlerin ele alınması gerek-

mektedir.

369

 Türlerin yeni organlar kazanmaları gibi değişik-

likler yapı değişikliğiyken, bir organın büyüklüğünde (ispinoz 

kuşları) veya renginde (pulkanatlı güveler) veya verimliliğin-

deki (hayvan yetiştiricilerinin yetiştirdiği ineklerde) değişik-

likler dereceli değişikliklerdir. Bu yüzden Darwin’in derece 

açısından farklı değişikliklerle yapı açısından farklı değişik-

likleri açıklaması bilimsel açıdan meşru bir analoji olamaz.

Canlılardaki yepyeni özelliklerin oluşum sürecini gözlem-

lemenin mümkün olmamasını Evrim Teorisi’nin eleştirmen-

leri bir hareket noktası yapmışlardır. Örneğin Jeremy Rifkin, 

şöyle demiştir: “Asgariden söylemek gerekirse, önümüzde uta-

nılacak, şaşılacak bir durum vardır. Bir düşünce ki, bilimsel 

olduğunu söylüyor, ama bilimsel ölçüme elverişli olamıyor. 

369  Michael Denton, Evolution: A Theory in Crisis, s. 87.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

171

Gözlemlenemiyor, yeniden türetilemiyor, ölçülemiyor. Ama 

savunucuları, hayatın başlangıcı ve gelişimi konusunda onun 

yüce ve çürütülemez bir gerçek olarak görülmesini istiyor-

lar!... O halde, bilimsel gözleme dayanmayan bu evrim görüşü 

kişisel bir inanç meselesi olmalıdır. Teori hakkında söylene-

bilecek en iyi şey, onun, hayatın nasıl geliştiğine dair birçok 

insanın paylaştığı, ne kanıtlanabilen ne de yanlışlanabilen bir 

inancı temsil ettiğidir.”

370

Bazı ünlü felsefeciler de gözlemsel verilere dayandırılma-

dan Evrim Teorisi’nin savunulmasındaki soruna dikkat çek-

mişlerdir. Bunlardan biri olan Wittgenstein şöyle demiştir: 

“Örnek olarak Darwin teorisi hakkında yapılan yaygarayı ele 

alalım. Teoriyi destekleyen ve ‘Tabii ki’ diyen çevreler var-

dır, bir de ‘Tabii ki hayır’ diyen çevreler vardır. Hangi man-

tıkla ‘Tabii ki’ denilebilir? Tek-hücreli organizmaların zamanla 

daha karmaşık organizmalara dönüştükleri ve memeli hay-

vanlardan insanlara kadar geliştikleri düşüncesi savunuluyor. 

Peki, bu süreci gözlemleyen biri var mı? Hayır. Peki, bu sü-

reci şu anda kimse gözlemliyor mu? Hayır. Yapılan gözlem-

ler bir damla suyun kızgın bir taşa damlatılması gibi. Buna 

rağmen binlerce kitapta bu teorinin akla en yatkın çözüm ol-

duğu yazmaktadır. İnsanlar çok zayıf kanıtlara rağmen bu teo-

rinin doğruluğundan emin. ‘Bilmiyorum, bu ilginç bir hipotez 

ama daha fazla güçlendirilmesi gerekir’ gibi bir tutum savu-

nulamaz mıydı? Bu, nasıl herhangi bir şeye ikna olunabilece-

ğini gösteriyor. Sonunda cevapsız kalan sorular unutuluyor ve 

kişiler bunun mutlaka böyle olduğuna kanaat getiriyorlar.”

371

Bilgi teorisindeki yaklaşımları açısından gözlemi ve tüme-

varımı bilimsel bilginin yegane kaynakları olarak kabul eden 

370  Jeremy Rifkin, Darwin’in Çöküşü, s. 90-91.

371  Ludwig Wittgenstein, Estetik Betimleme Din ve Freud Hakkında Dersler, çev: 

Zeki Algün, İlya Yayınevi, İzmir (2001), s. 68-69. Bu kitap, Wittgenstein’ın verdiği 

derslerin talebeleri tarafından kitaba çevrilmesiyle oluşmuştur.

---