EvrimTeorisi indd

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

289

biri olan pozitivizmin kurucusu Comte’un, Lamarck’ın Ev-

rim Teorisi’nden haberdar olup bu teoriyi reddetmesi,

547

 böyle 

bir sınıfın da var olduğunu göstermektedir. Üstelik felsefe-

sinde ‘evrim’ kavramı çok merkezi bir rol oynamasına rağ-

men Comte, Evrim Teorisi’ni reddetmiştir. (Bazıları haklı 

şekilde Comte’un, metafiziksel unsurlara daha yatkın olan 

Lamarck’ın Evrim Teorisi’ni reddettiğini, fakat Dawkinsçi bir 

yaklaşım ile karşılaşması halinde bunu kabul edeceğini düşü-

nebilirler.) Bundan çıkarmamız gerekli bir sonuç vardır: Teist, 

ateist veya bilinemezci yaklaşıma sahip birçok kişinin Evrim 

Teorisi’ne karşı tavrı, teoriyi kendisinden öğrendikleri kişinin 

veya kişilerin dine karşı tavrına göre şekillenmiştir. Örneğin 

Evrim Teorisi’ni ilk olarak Theilhard de Chardin’in kitabın-

dan okuyan bir ateistin, bu teoriyi reddetme olasılığının, bu 

teoriyi Dawkins’den okumasına göre daha yüksek olduğu ra-

hatlıkla söylenebilir. Sonuç olarak bir ‘teist’, bir ‘ateist’ veya 

‘bilinemezci’ yaklaşıma sahip kişinin Evrim Teorisi’ni ka-

bul veya reddetmesinin, bu teoriyi sunan kişinin yaklaşımın-

dan etkilendiğini; teorinin objektif değerlendirmesinin, teori-

nin kabul veya reddinin gerçek sebebi olamayabileceğini göz 

önünde bulundurmalıyız.

Kitabın 3. bölümünde Evrim Teorisi’ne ‘bilim felsefesi’ açı-

sından yapılabilecek itirazlar incelendi. Benzeri itirazlara da-

yanarak bazıları Evrim Teorisi’ne karşı bilinemezci bir tavır 

sergileyebilir. Fakat bu teorinin metafizik bir teori olduğunu 

söyleyenlerden, bu teorinin pratik faydaları açısından teoriyi 

kabul etmeye daha yakın olanlar da vardır.

548

 Bazılarıysa bu 

teorinin ileri sürdüğü iddiaların bilimsel bulgular tarafından 

yanlışlandığını iddia etmişlerdir. Örneğin fosilbilimci Duane 

T. Gish, Kambriyen devrinde çok hücreli canlıların birden 

547  Erik Nordenskiöld, The History of Biology, s. 446.

548  Karl Popper, Darwinism As A Metaphysical Research Program, s. 147-148.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

290

ortaya çıktığını belirterek, bunun Evrim Teorisi’nin beklenti-

lerine aykırı olduğunu söyler.

549

 Evrim Teorisi’nin yanlışlan-

dığı için doğru olmadığını ileri sürenler, bu teorinin sadece 

test edilemediğini ileri sürenlere göre daha açık bir şekilde bu 

teoriye karşı inkârcı tavır sergilemektedirler. Bu tavrı sergi-

leyenler de teorinin test edilemeyen iddialarını kullanırlar.

550

 

Evrim Teorisi’ni reddedenlerin içinde hem teist hem ateist 

hem de bilinemezci tavır sergileyenlerin olduğu doğrudur. Fa-

kat Evrim Teorisi’ni reddeden en geniş grubu ‘teistler’ oluştu-

rur. Amerika’da Evrim Teorisi’ne inananların oranının, gerek 

felsefe alanından gerekse Hıristiyan bilim insanları tarafından, 

1960’lı yıllardan itibaren bu teoriye getirilen felsefi ve bilimsel 

eleştiriler sonucunda dikkat çekici bir biçimde düştüğü göz-

lemlenmiştir. Gallup’un 1982 yılında Amerika genelinde yap-

mış olduğu araştırmada, Amerikan halkının %44’ünün türle-

rin birbirlerinden bağımsız yaratıldığına, %38’inin Tanrı’nın 

yarattığı bir evrime, %9’unun ise ateist bir evrime inandığı be-

lirlenmiştir. 1935’te Brigham Young Üniversitesi’nde (Mormon 

Okulu) insanın evriminin reddedilmesinin oranı %36 iken, bu 

oran 1973’te %81’e çıkmıştır.

551

Ateistler, Evrim Teorisi’ni reddettikleri zaman, bu teorinin 

yerini tutacak, canlıların oluşumunu açıklayacak alternatif bir 

teori gösteremezler. Evrim Teorisi ortaya konmadan önce ate-

istlerin büyük çoğunluğu, canlıların kendiliğinden türeme yo-

luyla oluştuğunu savunmuşlardı. Daha önce değinildiği gibi 

eski dönemlerde farelerden kurtçuklara kadar birçok canlı-

nın sürekli kendiliğinden türeme ile oluştuğuna dair bir inanç 

vardı. Gelişmiş mikroskopların bulunmasıyla cansız maddeyle 

549  Duane T. Gish, Creation, Evolution and The Historical Evidence, (‘The Ameri-

can Biology Teacher’ içinde) Mart, 1973, s. 272-273.

550  Henry M. Morris, Scientific Creationism, s. 5.

551  Ronald L. Numbers, Creationism in 20 th Century America, (‘Science 218 No-

vember’ içinde)

 

(1982). s. 544.

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

291

canlılık arasındaki uçurumun zannedilenden çok daha büyük 

olduğu kavrandı; önce kısmen, sonra tamamen kendiliğinden 

türemenin imkânsız olduğu anlaşıldı. Böylece canlıların te-

sadüfen oluştuğunu iddia edenler, tesadüfî bir evrimsel sü-

reçle canlıların oluşumunu açıklamak dışında bir alternatifleri 

kalmadığını gördüler. Teistler için ise durum farklıdır. Onlar, 

Tanrı’nın varlığını ontolojilerinin merkezine koydukları için, 

Tanrı-âlem ilişkisinde Tanrı’nın planı ve kudreti belirleyicidir. 

Tanrı isterse her canlıyı birbirinden bağımsız da yaratabilir, 

isterse her canlıyı birbirinden evrimleştirebilir de. Sonuçta bir 

teist, Evrim Teorisi’ne karşı türlerin bağımsız yaratılışını ka-

bul ettiğinde, ontolojisi gereği bağımsız yaratılışı tercih ede-

ceği bir varlık anlayışına sahiptir. Bu yüzden teistler Evrim 

Teorisi’ni çok daha rahat inkâr edebilirler. Ateistler ve biline-

mezciler, Evrim Teorisi’nin bilimsel kriterleri karşılamadığını 

kabul etseler de bu teoriye karşı alternatif bir teori sunamaya-

cakları için bu teoriyi reddetmeleri zordur. Birçok teistin, Ev-

rim Teorisi’ni inkâr etme nedeni işte tam bu noktada ortaya 

çıkmaktadır. Ateistlerin kabul etmeye mahkûm olduğunu dü-

şündükleri bu teoriyi yanlışlayarak ateizmi de yanlışlayacak-

larını düşünmektedirler.

552

 Bu yüzden birçok teist, ‘Tanrısal 

yaratılış’ ve ‘Evrim Teorisi’ni birbirine tam zıt iki teori ola-

rak konumlandırırlar. Bu konumlandırmada bu iki kategori dı-

şında ‘teist-evrimci’ gibi veya burada göstermeye çalıştığım 

diğer kategoriler gibi alternatiflerin varlığını yok sayarlar.

553

 

Bu, aslında Richard Dawkins gibi ‘ateist evrimciler’in de ta-

mamen paylaştığı bir yaklaşımdır.

552 Örnekler için bakınız: Mark Hartwig, Challenging Darwin’s Myths, (‘Darwi-

nism Under The Microscope’ içinde, ed: James P. Gills ve Tom Woodward) Cha-

risma House, Florida (2002), s. 23-33; J. P. Moreland, Theistic Science and Met-

hodolical Naturalism, (‘The Creation Hypothesis’ içinde) Inter Varsity Press, 

Illionis (1993). s. 41-65.

553  Bu yaklaşımın meşhur bir örneği için bakınız: Henry M. Morris, Scientific Crea-

tionism.

---