KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
İlkin Sabiroğlu dəki payları cəmisi 8 faiz təşkil edir. Özəl sektorda çalışanların isə 45.6 faizi kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrdə işləyir. Diqqət yetirsək görərik ki, Türkiyənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi ilə yuxarıda adını sadaladığımız ölkələrin iqtisadi inkişaf sə‐ viyyələri arasındakı fərq bu ölkələrdəki kiçik və orta böyük‐ lükdəki müəssisələrin inkişaf səviyyələri arasındakı fərqlə uy‐ ğunluq təşkil edir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, verilən toplam krеditlər içəri‐ sində kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrin payı Yaponiya‐ da 50, Fransada 48, Amerika Birləşmiş Ştatlarında 42.7, Alma‐ niyada 35, Türkiyədə 3‐4 faiz təşkil edir. 148 Bir müddət əvvəl Türkiyədə kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrə ixracatda dəstək üçün sıfır faizli kredit verilməsi ilə əlaqədar protokol imzalandı. Faiz ödəmələri KOSGEB (Sə‐ naye və Ticarət Nazirliyinə bağlı Kiçik və Orta Miqyaslı Sə‐ naye Gəlişdirmə və Dəstəkləmə İdarəsi Başqanlığı) tərəfindən qarşılanacaq olan illik 4.5 faizli kredit üçün üç banka (Halk‐ bank, Ziraat Bankı və Vakıfbank) vəsait ayrıldı. Faizlərin bu vəsait hesabına ödənəcəyini nəzərdə tutan sistemə görə, ixra‐ cat həyata keçirən ya da kredit müddəti boyunca həyata keçir‐ mə öhdəliyi götürən emalatçı kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələr, maksimum 100 min dollar həcmində istifadə edə biləcəkləri krediti 6‐cı ayın axırında ödəyəcəklər. Kredit borcu‐ nu vaxtında ödəyən və ixracatını nəzərdə tutulan müddətdə tamamlayan müəssisələr tələbləri münasib görüldüyü təqdir‐ də ikinci dəfə yenidən kredit ala biləcəklər. Ümumiyyətlə OECD, 1980‐ci illərin sonlarından etibarən iqtisadi inkişafda kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrin əhəmiyyətini artırmağa səy göstərir. Bu səylərin nəticəsində, kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrlə əlaqəli nazirlər ilk dəfə olaraq 2000‐ci ildə İtaliyada ‐ Boloniyada bir araya gəldi. 148 Ibid. ‐ 132 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz Həmin toplantıda ABŞ‐ın kiçik müəssisələr üçün həyata keçir‐ diyi politikalardan təsirlənərək hazırlan bir prinsiplər məcmu‐ su formalaşdırıldı və yayımlandı. Amerika, kiçik müəssisələri, qurduğu bir mərkəzdən istiqamətləndirir. Eyni addımı İngiltə‐ rə də 2000‐ci ildə atdı. İndi isə Fransa bunun hazırlığını həyata keçirir... 149 Qısacası, beynəlxalq təcrübə sübut edir ki, təşəbbüskarlığın dəstəklənməsi və kiçik biznesin inkişafı yeni iş yerlərinin açıl‐ masında, işsizliyin azaldılmasında və gəlirlərin formalaşma‐ sında effektiv bir yanaşma üsuludur. Kiçik biznes hər bir sər‐ bəst bazar iqtisadiyyatında əhəmiyyətli və inteqral sektordur. Dünya təcrübəsi sənaye ölkələrində iqtisadi restrukturlaşma‐ nın kiçik və orta biznes sektorunun inkişafının müşayiəti altın‐ da həyata keçdiyini ortaya qoyur. Kiçik biznesin iqtisadi rifah‐ da və inkişafda oynadığı əhəmiyyətli rol yaxşı bilinməkdə və hər kəs tərəfindən qəbul edilməkdədir. 150 Keçid ölkələrində (Countries in Transition ‐ CITs) Kiçik və Orta Sahibkarlığın formalaşmasının bütün mərhələlərində tə‐ şəbbüskarlığın geniş şəkildə dəstəklənməsi sərbəst bazar iqti‐ sadiyyatına transformasiyada və cəmiyyətin demokratikləşmə‐ sində həyati dərəcədə vacibdir. Kiçik və Orta Sahibkarlıq iqti‐ sadi artımın lokomotivi və davamlı inkişafın mənbəyi kimi qə‐ bul edilməkdədir. Xüsusilə yüksək səviyyəli işsizlik və yox‐ sulluq şəraitində kiçik təşəbbüslər xüsusi əhəmiyyətə sahibdir, çünki onlar sahibkarlığın beşiyi sayılır. 151 149 Mehmet Altan, “Fransaʹda manşet, Türkiyeʹde haber değil...”, “Sabah” qəzeti, http://www.sabah.com.tr/2004/06/05/yaz71‐40‐118.html, 5 iyun 2004, (01.03.2006). 150 UNECE ‐ United Nations Economic Commission for Europe, Promotion of Entrepreneurship and SME Sector in The South‐Caucasian Region, www.unece.org/indust/sme/smeyent.pdf, 2003. 151 Ibid. ‐ 133 ‐ İlkin Sabiroğlu 2000‐ci ildən əvvəl hazırlanan beynəlxalq hesabatlarda bir qayda olaraq Cənubi Qafqaz regionundakı üç respublika Kiçik və Orta Sahibkarlığın (Small and Medium Enterprise ‐ SME) inkişaf etdirilməsində ləngiyən ölkələr qrupuna daxil edilir‐ di. 152 Daha sonrakı beynəlxalq hesabatlarda isə üç Cənubi Qaf‐ qaz respublikası arasında məhz Azərbaycanda sahibkarlığın, o cümlədən KOS‐ların inkişafının daha ümid verici olduğu qeyd edilir. Təbii ki, belə qiymətləndirmədə Azərbaycanda sahib‐ karlıq fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericiliyin mütəmadi ola‐ raq təkmilləşdirilməsi, KOS‐ların inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan dövlət proqramlarının qəbul edilməsi və s. əhəmiyyətli rol oynayır. 153 Şəxsi mülkiyyət hüququ, sahibkarlıq və məsuliyyət azadlığı sərbəst bazar iqtisadiyyatının sütunlarını təşkil edir. Azərbay‐ can Respublikasının Konstitusiyasının 59‐cu maddəsində “Azad sahibkarlıq hüququ” başlığı altında qeyd olunur: “Hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanla‐ rından, qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliy‐ yəti və ya qanunla qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər.” 154 Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafına təsir göstərən əsas qanunvericiliyin formalaşma tarixçəsini isə qısaca aşağıdakı şəkildə göstərmək mümkündür: Ölkədə 1992‐ci ildə “Sahibkarlıq Fəaliyyəti Haqqında” qa‐ nun qəbul edildi, daha sonra eyni ilin oktyabr ayında “Sahib‐ 152 UNECE ‐ United Nations Economic Commission for Europe, SMEs in Countries in Transition in 1997‐1998, OPA/AC.12/1, 30. April 1999, Geneva. 153 UNECE, Promotion of Entrepreneurship and SME Sector in The South‐Caucasian Region, op. cit. 154 Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Maddə 59., Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi, http://www.meclis.gov.az. ‐ 134 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|