KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı, vahid 2002 2003 Cəmi
- İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrdə məhsulun (işlərin, xidmətlərin) həcmi, milyon manat 2002
- İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı və bu sahələrin ÜDM‐dəki payı (2003‐cü il) İqtisadi Fəaliyyət Növləri
- Sənayedə iqtisadi fəaliyyət növləri və işçilərin sayına görə fəaliyyəti olan müəssisələrin sayı və qruplaşdırılması 2002 2003 o cümlədən
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz mayaraq mövcud rəqəmlər müəyyən qənaətə gəlmək üçün ki‐ fayət edir. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin mə‐ lumatlarında respublikada fəaliyyət göstərən müəssisələrin 90 faizindən artığını kiçik müəssisələrin təşkil etdiyi göstərilir. Bu müəssisələrin sahələr üzrə bölgüsü aşağıdakı şəkildədir: İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı, vahid 2002 2003 Cəmi 24721 21178 Kənd təsərrüfatı, ovçuluq və meşə təsərrüfatı 1753 1488 Sənaye 1809 1960 Tikinti 971 1129 Topdan və pərakəndə ticarət; avtomobillərin, məişət məmulatlarının və şəxsi istifadə əşyalarının təmiri 13215 10351 Mehmanxana və restoranlarla xidmətin göstərilməsi 881 577 Nəqliyyat, anbar təsərrüfatı və rabitə 396 386 Daşınmaz əmlakla əlaqədar əməliyyatlar, icarə və istehlakçılara xidmət göstərilməsi 1859 1751 Təhsil 78 90 Səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi 143 171 Digər sahələr 3616 3275 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Qeyd edək ki, buradakı sinifləşdirmə əvvəlki qanunvericili‐ yə uyğun olaraq aparılıb. Yəni, 1‐49 nəfər işçisi olan müəssisə‐ lər kiçik, 50‐150 orta və 150 nəfərdən artıq işçisi olan müəssi‐ sələr iri müəssisələr kateqoriyasında ələ alınıb. Kiçik müəssisələrin sayının çoxluğuna baxmayaraq onların effektli iqtisadi fəaliyyət göstərib göstərmədiyini müəyyənləş‐ dirmək üçün bu müəssisələrin yaratmış olduqları əlavə dəyə‐ ‐ 141 ‐ İlkin Sabiroğlu rin ümumi daxili məhsuldakı payı, məşğulluq səviyyəsindəki payı, respublikanın təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətləri nəti‐ cəsində yaradılan mənfəət içərisindəki payı, ixracatdakı payı, qoyulan məcmu investisiyalar içərisindəki payı və s. kimi kri‐ teriyalara baxmaq lazımdır. Statistik məlumatlarda kiçik müəssisələrin yaratmış olduq‐ ları əlavə dəyərin ÜDM‐nin neçə faizini təşkil etdiyinə dair konkret rəqəmlər göstərilməsə də dolayı yolla müəyyən qə‐ naətə gəlmək mümkündür. İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrdə məhsulun (işlərin, xidmətlərin) həcmi, milyon manat 2002 2003 Cəmi 3620141 5419274 Kənd təsərrüfatı, ovçuluq və meşə təsərrüfatı 49102 65917 Sənaye 694449 759344 Tikinti 1128758 1826275 Topdan və pərakəndə ticarət; avtomobillərin, məişət məmulatlarının və şəxsi istifadə əşyalarının təmiri 705729 1120254 Mehmanxana və restoranlarla xidmətin göstərilməsi 35504 24167 Nəqliyyat, anbar təsərrüfatı və rabitə 218504 420887 Daşınmaz əmlakla əlaqədar əməliyyatlar, icarə və istehlakçılara xidmət göstərilməsi 672072 966807 Təhsil 9291 17192 Səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi 19569 24324 Digər sahələr 87156 194107 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi 2002‐ci ildə ÜDM‐nin 30312.3 milyard manat, 2003‐cü ildə isə 35053.4 milyard manat olduğunu nəzərə alsaq, kiçik müəs‐ ‐ 142 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz sisələrin bu illərdə müvafiq olaraq 11.94 faiz və 15.46 faiz kimi çox kiçik paya sahib olduğu anlaşılır. OECD ölkələrində şirkətlərin 96‐99 faizini təşkil edən kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələr ÜDM‐nin, yəni yaradılan əlavə dəyərin 53 faizini təşkil etməkdədirlər. Azərbaycanda isə fəaliyyət göstərən müəssisələrin 90 faizindən artığını kiçik mü‐ əssisələr təşkil etdiyi halda, bu müəssisələr yaradılan əlavə də‐ yərdə sadəcə 15.46 faiz paya sahibdir. Lakin bu payın 2001‐ci ildəki 8.15 faizdən 2002‐ci ildə 11.94 faizə və 2003‐də 15.46 fai‐ zə yüksəldiyini nəzərə alsaq iqtisadiyyatda kiçik və orta sahib‐ karlığın inkişafı baxımından müsbət bir tendensiyanın yaşan‐ maqda olduğunu söyləmək mümkündür. Statistika Komitəsinin məlumatları əsasında hazırlamış ol‐ duğumuz aşağıdakı cədvəldən də görünür ki, kiçik müəssi‐ sələrin 51.6 faizi (10928) ticarət, ictimai iaşə, mehmanxanalar sahəsində fəaliyyət göstərir. İqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı və bu sahələrin ÜDM‐dəki payı (2003‐cü il) İqtisadi Fəaliyyət Növləri ÜDM‐də payı (faizlə) Kiçik müəssisələrin sayı Kənd təsərrüfatı, ovçuluq və meşəçilik 12,9 1488 Sənaye 37,8 1960 Tikinti 12,1 1129 Ticarət, ictimai iaşə, mehmanxanalar 7,9 10928 Nəqliyyat, anbar təsərrüfatı və rabitə 9,5 386 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Halbuki, 2003‐cü il ərzində bu sahədə ÜDM‐nin yalnız 7.9 faizi qədər əlavə dəyər yaradılıb. Baxmayaraq ki, hüquqi şəxs ‐ 143 ‐ İlkin Sabiroğlu yaratmadan fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olanların da böyük əksəriyyəti məhz bu sektorda fəaliyyət göstərir. Əksinə nəqliyyat və rabitədə ÜDM‐nin 9.5 faizi qədər əlavə dəyər yaradıldığı halda, bu sahədə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisə və təşkilatların sayı 1.82 faiz (386) təşkil edib. Eyni zamanda ÜDM‐nin 37.8 faizi qədər əlavə dəyər yara‐ dılan sənaye sahəsində həmin müəssisələrin sadəcə 9.25 faizi fəaliyyət göstərib. Bir başqa ifadə ilə 2003‐cü ildə sənayedə ki‐ çik sənaye müəssisələrin sayı 1960 olmuşdur. Bu isə sənaye sektorunda fəaliyyət göstərən müəssisələrin (2421) 81 faizini təşkil edib. Sənayedə iqtisadi fəaliyyət növləri və işçilərin sayına görə fəaliyyəti olan müəssisələrin sayı və qruplaşdırılması 2002 2003 o cümlədən: o cümlədən: Cəmi kiçik orta iri Cəmi kiçik orta iri 2357 1809 283 265 2421 1960 238 223 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Göründüyü kimi kiçik müəssisələrin daha çox fəaliyyət göstərdiyi sahələrdə daha az əlavə dəyər yaradılıb. Daha çox əlavə dəyər yaradılan sahələrdə isə bu müəssisələrin fəaliyyəti zəif olub. Statistika Komitəsinin məlumatlarında respublika üzrə iqti‐ sadi fəal əhalinin sayı 2002 və 2003‐cü illərdə müvafiq olaraq 3777.5 min və 3801.4 min nəfər olaraq göstərilib. İqtisadi fəal əhalinin ümumi sayından məşğul olanların sayı isə, 2002‐də 3726.5 min nəfər və 2003‐cü ildə 3747.0 min nəfər təşkil edib. Qeyd edək ki, “Məşğulluq Haqqında” Azərbaycan Respub‐ likasının Qanununa görə, işsiz vətəndaş ‐ işi və qazancı olma‐ yan, işə başlamağa hazır olub, müvafiq icra hakimiyyəti or‐ qanında (Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Baş Məşğulluq İdarəsi və onun yerli or‐ ‐ 144 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|