Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Renessans dövründə maşınqayırma 157 Leonardo da Vinçi ( 1452 −
L eonardo da Vinçi 1452-ci ildə Florensiya yaxınlığında yerləşən Vinçi şəhərində anadan olmuşdur (şəkil 1.100). Onun atası Kozimo dei Mediçinin hökmranlığı dövründə bu şəhərin notariusu vəzifəsində çalışırdı. Mediçi dövrü Florensiyada incəsənt, elm, ticarət və sənayenin çiçəklənməsi ilə xarakterizə olunurdu. Leonardonun anadan olmasından bir il sonra türklər Konstantinopolu işğal edirlər. Türk təqibindən qaçan minlərlə sənət sahibi olan yunanlar Florensiyaya üz tuturlar. Florensiya antik yunan elminin və mədəniyyətinin mərkəzinə çevrilir. Bu mühit əlbəttə, Leonardo da Vinçinin bir fitri istedad kimi formalaşmasında mühüm rol oynamışdır [1.82 − 1.84].
Verrokionun şagirdi kimi Leonardo uşaqkən rəsm çəkmək, metal tökmə, metal emalı və toxuma sənətinin incəliklərinə yiyələnməklə bərabər, riyaziyyat və musiqi üzrə də dərs alır. Öz fitri istedadı ilə Milan şəhərinin rəhbərliyini heyran edən Leonardo 30 yaşında olarkən “Elmlər akademiyasını“ yaratmaq şərəfinə nail olur və bir müddət burada mühəndis kimi fəaliyyət göstərir. 1490-cı ildə o, işıq və kölgə haqqında işlərini yazır. Eyni zamanda Martesana kanalında gəmilərin üzməsini mümkün etmək üçün mühüm işlər görür. Burada məşhur rəsm əsərini “Şam yeməyi”ni işləyir. Çoxlu sayda texniki qurğular haqqında cizgilər işləyir. Eyni zamanda Leonardo anatomiya ilə də məşğul olur. İnsanların daxili orqanlarının quruluşu və funksiyaları haqqında ilk biliklər də Leonardoya aiddir. 1499-cu ildə Milan fransizlar tərəfindən işğal olunduqdan sonra o, bu şəhəri tərk edir və Florensiyaya qayıdaraq
Şəkil 1.100. Leonardo da Vinçi. Renessans dövründə maşınqayırma 158
burada Ginevra de Benei və Mona Liza rəsm əsərlərini işləyir [1.79]. 1507-ci ildə Leonardo öz dostlarının xahişi ilə yenidən Milana qayıdır və orada Martesana kanalı və St.Kristoforo hövzəsinin təkmilləşdirilməsi ilə məşğul olur. 1512-ci ildə Ludovikin oğlu Sforza isveçlərin köməyi ilə Milanı zəbt edir. Bundan sonra Leonardo Milanı yenidən tərk etməli olur və Roma şəhərinə üz tutur. Ancaq burada Roma Papasi X Leonun və Mikel Anjelonun ona qarşı olan laqeyd münasibətindən, o öz fəaliyyətini Romada lazımınca davam etdirə bilmir. Leonardo fransızlarla yaxin münasibətdə olduğu üçün ittiham edilir. Buna görə də, Leonardo Romada öz vaxtını yeni sahəyə həsr edir. O, quşların uçması ilə maraqlanır və uçan maşınlar üzərində işləyir. Sonralar Leonardo yenidən fransiz kralı I Fransın hökmranlığı altında olan Milana qayıdır. Ona qarşı göstərilən yüksək diqqətə rəğmən o, 65 yaşında I Frans ilə birlikdə Parisə köçür. Fransada Leonardo yüksək diqqət göstərilən bir şəxs kimi iki il sakit yaşayaraq 67 yaşında vəfat edir [1.84]. Deyilənlərə görə, Leonardo I Fransın qolları üstündə həyatını dəyişib. Bu onların arasındakı yaxın münasibətin olduğunu göstərir. Leonardonun vəsiyyətinə əsasən onun sevimli şagirdi və dostu Françesko da Melçi çoxlu əlyazma və cizgilərə sahib olur. Françeskonun vəfatından sonra Leonardonun işləri hissə-hissə müxtəlif adamlara qismət olur. Uzun müddət şəxsi adamlara mənsub olan əlyazmaların böyük hissəsi (392 vərəq) Ambrosion kitabxanasına çatır. 1610-cu ildə Qraf Arunel Leonradonun əlyazmalarının bir hissəsini İngiltərəyə gətirərək Britaniya muzeyinə bəxş edir. 1796-cı ildə fransızlar Abrosion kitabxanasından Leonardonun işlərini ələ keçirərək, müharibə qəniməti kimi Parisə gətirirlər. Leonardonun işlərinin nə üçün uzun müddət naməlum qalması səbəbləri buradan aydın görünür. Ondan sonra yaşamış sənətkarlar sadəcə olaraq onun işləri ilə tanış deyildilər. Yalnız, 1797-ci ildə Venturi Parisdə çap etdirdiyi kitabında Leonardo haqqında məlumat verir. O, Parisdə Leonardonun əlyazmalarının, sağdan sola yazıldığı
Renessans dövründə maşınqayırma 159
üçün çətinliklə də olsa oxuyaraq və öyrənərək, onun Qalileyin öndəri olduğu qənaətinə gəlir [1.84]. Leonardo, ümumiyyətlə öz yazdıqlarını qizli saxlamağa çalışmışdır. O, çox vaxt sözləri bir-birinin ardınca qoşaraq onun oxunmasını çətinləşdirmişdir. Bundan əlavə, Leonardo metallar üçün o dövr əlkimyada işlədilən terminlərdən istifadə etmişdir. Məsələn, o qızıl üçün günəş, gümüş üçün ay, mis üçün venera, dəmir üçün mars, sink üçün yupiter və qurğuşun üçün saturn sözlərini işlətmişdir. Bunlar onun, onsuz da qəliz yazdığı mətni daha da anlaşılmaz etmişdir [1.82]. 1828-ci ildə Leonardonun su hərəkəti və ölçmə haqqında gördüyü işlər Boloniyada çap olunur. Libri 1840-cı ildə “Riyaziyyat elmlərinin tarixi” haqqında əsərində Leonardoya istinad edir. Dr. Hermann Grothe 1874-cü ildə Berlində Leonardonun işlərini, texniki və fiziki cizgilərin surətlərini verməklə, onun bu sahədə etdiyi ixtiraları, maşınları “Leonardo da Vinci mühəndis və filosof kimi” kitabında çap etdirir. Məqsəd onun mühəndis və təbiəti tədqiq edən bir şəxs olduğunu sübut etmək idi. Bundan sonra Leonardonun bəşəriyyətə bir fitri istedad kimi verdiyi töhvələr haqqında məlumat geniş kütləyə çatır [1.83]. Leonardonun əlyazmaları arasında onun Lüdovik Sforzasa sarayda işə düzəlmək üçün yazdığı ərizə diqqəti cəlb edir. Bu ərizənin saraya gondərildiyi haqqında dəqiq məlumatın olmamasından asılı olmayaraq, bu sənəddə yazılan mətni araşdırdıqda onun öz qabiliyyətini necə qiymətləndirməsi məlum olur. Leonardo yazır [1.84]: “... Mən özünü döyüş maşınlarının ustası adlandıranların problemlərini kifayət qədər araşdırdıqdan və gördükdən sonra ki, qeyd olunan maşınların və ixtiraların tətbiqi lazımi səviyyədə deyil, istəyirəm ki, Siz ali çənablarına, başqa heç kimsəyə yox, yalnız Sizə öz sirlərimi açıqlayaraq və Sizin qulluğunuza qoyaraq aşağıda sadalanan işləri verilən anda yerinə yetirim: 1. Mənim yüngül və eyni zamanda möhkəm körpülər üçün planlarım var. 2. Mən bir sahə muhasirəyə alındıqda dərinlikdən suyu çıxarda Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|