Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
T
rek
=(0,3-0,4)T
ər
–yə, təmiz metallarda
T
rek
=(0,1-0,2)T
ər
, bərk məhlulların rəintilərində
isə T
rek
=(0,5-0,6)T
ər
–yə bərabər olur.
Rekristallaşma temperaturundan yüksək temperaturda təzyiq ilə emada
döyənəklik alınmırsa, buna
isti təzyiq altında emal
deyilir. Rekristallaşma temperaturundan
aşağı temperaturda təzyiq altında emal döyənəklik yaratdığından, bu proses
soyuq təzyiq
altında emal
adlanır.
Metalın rekristallaşma temperaturunu əvvəlcədən bilməyin böyük təcrübi
əhəmiyyəti vardır.Çünki, döyənəklənmiş metalın struktur və xassələrini bərpa etmək üçün (
təzyiqlə emal proseslərini davam etdirmək üçün) onu rekristallaşma temperaturunda yuxarı
temperatura qədər qızdırmaq lazımdır.Belə termiki emalı prosesinə
rekristallaşma
yumşaltması
deyilir.
Metalın rekristallaşm temperaturundan yuxarı temperaturda deformasiyası onun
möhkəmliyinin artmasına gətirsə də, bu möhkəmlik yüksək temperaturlarda gedən
rekristallaşma prosesi ilə qısa müddətdə ləğv oluna bilər. Deformasiya temperaturu
rekristallaşma temperaturundan yüksək olduqcarekristallaşma bir o qədər süürətlə gedir.

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Metalın möhkəmliyini artırmaq üçün rekristallaşma prosesini dayandırmaq la-
zımdır.Bunun üçün yüksək temperaturda deformasiya olmuş metalı tez tablama əməliyya-
tına uğradırlar. Yüksək temperaturlu termomexaniki emal bu prinsipə əsaslanıb
Rekristallaşma prosesi iki mərhələdə gedir:
Birinci mərhələ rekristallaşma emal rekristallaşması.
Burada plastiki deformasiyanın təsirindən uzanmış metal dənələri qeyri-ixtiyarı yerləşmiş
qüsursuz xırda dəyirmi dənələrə çevrilir
İkinci mərhələ və ya yığıcı rekristallaşma. Bu rekristallaşma daha yüksək tem—
peraturda metal dənələrinin iriləşməsi ilə əlaqədardır.
Birinci və ikinci mərhələ rekristallaşma prosesləri müəyyən xüsusiyyətlərə ma-
likdir.
Birinci mərhələ rekristallaşmada deformasiya olunmuş dənələrin ayrılma səthlə-
rində çoxlu xırda dənələr əmələ gəlir.Bu dənələr qüsurdan azaddırlar.Birinci mərhələ re-
kristallaşmanın sonunda struktur, en kəsiyi bir neçə mikron olan xırda dənələrdən ibarət
olur.Bunun ardınca dənələrin böyüməsi, yəni ikinci mərhələ rekristallaşma prosesi başlayır.
Dənələr bir-birindən fərqlənən üç mexanizmlə böyüyə bilər:
özəkli -
birinci mərhələ rekristallaşmadan sonra yenidən kristal özəkləri yaranır
və onların böyüməsi üzrə dənələr əmələ gətirir.
miqrasiyalı
– kristal dənlərinin sərhədləri hərəkəy edərək ölçüləri böyü-
yür.Dənələrin böyüməsi xırda dənələri “yemək” hesabına olur.
dənələrin bir-birinə qovuşması
– tədricən dənələrin sərhədlərinin “həll olması”

---