Milli Virtual Kitabxana
Yüklə 4,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 150 əməkdaşlarının siyasi mövzularda məqalələrə düzəlişlər edildiyi məlum olmuşdur. Göründüyü kimi Vikipediyada yaradılan informasiyaların qeyri rəsmi olmasına baxmayaraq onların məzmunu çoxlarını düşündürür və narahat edir. Vikipediya beynəlxalq layihəsinin informasiya bazaları saxlanılan serverlər ABŞ-nin Florida Ştatının Tamp şəhərində, Parisdə, Amsterdamda və Seul şəhərlərində yerləşirlər. 2005-ci ilin məlumatına görə ABŞ-da Vikipediya serverlərinə cəmi 5 əməkdaş xidmət edir və onlara 400 könüllü kömək göstərir. Vikipediya artıq praktiki olaraq bütün vacib sahələr haqqında müəyyən dərəcədə informasiyaya malikdir. 03.06.2008 tarixində 10743902 Vikipediya on-line eksiklopediyasında məqalələrin sayı artıq 9073413 olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, ―Britannika‖ eksiklopediyasında məqalələrin sayı – 120000, Böyük Sovet Ensiklopediyasında məqalələrin sayı – 95279, Brokqauz və Efron ensiklopedik lüğətdə məqalələrin sayı – 121240-dır, o halda Vikipediyanın necə nəhəng sistem olduğunu təsəvvür etmək olar. Vikipediyada məqalələrin sayının digər ensiklopediyalarla müqayisədə həddən artıq çox olmasına baxmayaraq, bütün məqalələri düzgün və dolğun hesab etmək olmaz. Baxmayaraq ki, qaydalar çox sərtdir və bir çox ölkələrdə onları daha da sətləşdirmək lazım gəlir. Məsələn, ingilis Vikipediyasında anonim istifadəçilərə yeni məqalələr yaratmaq qadağan olunmuşdur. Bir çox hallarda bir və ya bir neçə sözdən ibarət məqalələrə də rast gəlinir. Bu cür məqalələrin aşağı hissəsində ―məqalə tam deyil, işlənməyə ehtiyacı var və s.‖ sözlər yazılır. Bu səhifələri məqalə adlandırmaq düzgün olmasa da, onlar məqalə kimi statistik informasiyaya daxil edilirlər. Lakin, digər tərəfdən bu cür yalançı məqalələrin də yaradılmasının üstün cəhətləri vardır. Birinci, bu məqalələr istər-istəməz istifadəçinin diqqətini cəlb edir və oraya yeni informasiyanın daxil edilməsinə sövq edir. Digər tərəfdən istifadəçidə məqalədəki mövzu ilə bağlı maraq oyadır. Üçüncü, məqalənin yaradılmasını sürətləndirir. Müşahidələr göstərir ki, bu cür məqalələrin çoxu tez zamanda doldurulur. Vikipediya əhalisi artdıqca bu cür məqalələrin də sayı azalmaqdadır. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 151 Vikipediyanın yaradıcılarından biri olan Cimmi Uels deyir: ―Mən Vikipediyada çoxlu sayda ―ağ ləkələrin‖ olduğu vaxtı xatırlayıram və o zamanlar istifadəçilər bir çox vacib mövzular haqqında hər-hansı informasiyanı tapa bilmirdilər. İndi isə bizdə 2,4 mln.-dan artıq (ingilis dili bölməsində) müxtəlif mövzulara aid materiallar vardır, lakin görüləsi işlər hələ çoxdur: çoxlu sayda məqalələri redaktə etmək lazımdır və məhdud informasiyaya malik mövzuları yaddan çıxarmaq olmaz‖. Vikipediyanın əhəmiyyətində danışarkən ilk növbədə nəzərə alınmalıdır ki: 1. Vikipediya müxtəlif dillərə malik olduğundan, məqalələrə hipermətnlər daxil edildiyindən, hər kəs virtual ensiklopediyanın təşkilində iştirak edə bilər. Hər bir məqalə digər dillərdə analoqa malik olduğundan beynəlxalq istinadlardan istifadə etməklə onlara əsaslanmaq mümkündür. 2. Vikipediyada məqalələr azad istifadəyə və düzəlişə malikdirlər. Məqalələr GNU FDL (http://www.gnu.org/licenses/fdl.html) lisenziyası altında nəşr olunduqlarından, bu məqalələrdən götürülmüş hər-hansı mətn də həmin lisenziyaya malik olmalıdır. 3. Vikipediyada müəyyən edilmiş «neytral mövqe» qaydası hadisələrin və fikirlərin plüralizmə uyğun və qərəzsiz işıqlandırılmasına nail olmaq imkanı verir. 4. Vikipediyaya daxil edilmiş informasiya tədricən dəyişilmək tendensiyasına malikdir. 5. Xüsusiləşdirilmiş informasiyanı Vikipediyada çəkinmədən saxlamaq olar. 6. Mübahisəli məqalələr və konflikt yaradacaq informasiyalar Vikipediyada çox azdır və müraciət olunduqda onların fəaliyyətini dayandırmaq mümkündür. Vikipediyada neytral məqalələr daha davamlıdırlar. Vikipediya könüllü istifadəçilər tərəfindən daxil edilən məqalələr hesabına zənginləşir. Vikipediyada yerinə yetirilməsinə icazə verilən əməliyyatların siyahısı: 1. İstənilən mövzuda məqalələr yaratmaq; 2. Mövcud olan məqalələrə əlavə mətn daxil etmək; 3. İnformasiyanı tam dəyişdirmək; www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 152 4. Orfoqrafik səhvləri düzəlmək; 5. Mövcud olan məqalələrə şəkillər əlavələr etmək; 6. Faktiki informasiyanı pozmaq; 7. Mövcud olan məqalələri başqa dillərə tərcümə etmək. Belə ki, ingilis və rus dillərində olan məqalələr Azərbaycan bölməsindəki məqalələrin sayından bir-neçə dəfə çoxdur; 8. Yeni məqalə yazarkən, həmin mövzuda digər dillərdə yazılmış məqalələrlə tanış olmaq mümkündür. Vikipediya əhalisi Vikipediyada iştirak edənləri bir-neçə qrupa bölmək olar: anonim istifadəçilər, qeydiyyata alınmış istifadəçilər, administratorlar, bürokratlar, stüardlar. Eləcə də ayrıca psevdoistifadəçilər – botlar mövcuddurlar. Botlar avtomatik proqramlar olub məqalələrdə texniki səhvlərin düzəlişini aparırlar. Anonim istifadəçi (Ananimous) – Vikipoediyada qeydiyyata alınmadan fəaliyyət göstərən istənilən şəxs anonim istifadəçi adlanır. O, istənilən məqaləni dəyişə bilər (o halda ki, bu məqalə administrator tərəfindən xüsusi müdafiə olunmur), yeni məqalə əlavə edə bilər. Lakin digər istifadəçilərdən fərqli olaraq Vikipediya bazasına şəkil, video və digər informasiya daxil edə bilməz. Qeydiyyata alınmış istifadəçi – anonim istifadəçi ilə müqayisədə daha çox hüquqa malikdir. Məsələn, o, Vikipoediyanın interfeysini şəxsən özü üçün quraraq, müzakirələrdə şəxsi imzası ilə çıxış edə bilər. Qeydiyyata alınmış istifadəçi öz şəxsi səhifəsini əldə edərək, bu səhifədə özü haqqında və öz şəxsi fikirləri haqqında söhbət aça bilər. Digər istifadəçilər isə ona müxtəlif məlumatlar yaza bilər. Əgər, qeydiyyat zamanı elektron ünvan göstərilmişdirsə, vacib xəbərlər birbaşa istifadəçinin e-ünvanına göndərilir. Qeydiyyata alınmış istifadəçi ―müşahidələrin siyahısı‖ adı altında xüsusi bölmə yarada bilir ki, buraya onu maraqlandıran, üzərində dəyişiklik apardığı və dəyişikliklər barədə xəbər tutmaq istədiyi səhifələr daxil edilir. Yüklə 4,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|