Milli Virtual Kitabxana
Yüklə 4,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 153 03.06.2008 tarixindəki məlumata əsasən Vikipediyanın Azərbaycan bölməsində istifadəçilərin sayı 4161 nəfərdir. Vikipediyanın ingilis bölməsində istifadəçilərin sayı 7406111, rus bölməsində isə 141214 nəfərdir. Administrator – adi istifadəçilərə nisbətən daha çox hüquqa malikdir. Administrator səhifəni adi istifadəçilər tərəfindən aparılan dəyişikliklərdən qoruya bilər, səhifəni ləğv edə, istifadəçiləri blokada edə (loqinə və ya İP ünvana görə) və əksinə səhifələrin qorunmasını ləğv edə, silinmiş məqalələri bərpa edə və istifadəçilərə qoyulmuş blokadanı qaldıra bilər. Bundan başqa, administrator Vikipoediyanın ümumi interfeysini dəyişə bilər və sistem məlumatlarını idarə edə bilərlər. Bürokrat – digər istifadəçilərə administrator və bürokrat hüququnu vermək kimi texniki imkana malik olan istifadəçidir. Lakin bürokrat bu hüquqları ala bilməz. Bunu yalnız stüard və ya baş layihəçi edə bilər. Stüard – digər istifadəçilərin Vikipoediyaya istənilən müraciət hüquqlarını dəyişmək hüququna malik şəxsdir. Stüard da bürokrat kimi, digər istifadəçilərə administrator və bürokrat hüququnu vermək kimi texniki imkana malik olan istifadəçidir. Lakin bürokratdan fərqli olaraq, stüard bu hüquqları ləğv edə bilir. Baş layihəçi – Vikipediyanın baş layihəçisinin hüquqları stüardın hüquqları ilə eynidir. Lakin o, sistemi əsaslı dəyişmə hüququna malikdir. Bəzi layihəçilər Vikipediyanın işlədiyi serverlərə daxil olma hüququna da malikdirlər. Vikipediyanın bütün hüquqları isə ―Vikipediya‖ layihəsinin əsasını qoymuş Cimmi Uelsin əlində toplanmışdır. Vikipediyada yaranan istənilən problemin həlli və bütün mümkün hüquqlar bu yeganə şəxsdə olduğundan, onu Vikipediyanın allahı adlandırırlar. Cimmi Uelsin istifadəçilərə və təşkilatçılara müraciət edərək ―Biz İnterneti tutduq, sizin köməyinizlə dünyanı tutacağıq‖ cümləsi ilk baxışda lovğalıq kimi görünsə də, Vikipediyanın www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 154 müəllifi haqlıdır: bu layihə kimi, milyonlarla istifadəçilərin müraciət etdiyi və hər kəsə pulsuz olaraq bilik bəxş edən digər layihə təsəvvür etmək çətindir. Vikimediya fondu Vikipediya ―Wikimedia Foundation‖ təşkilatının təşəbbüsü ilə qurulub. ―Wikimedia Foundation‖ qeyri- kommersiya, qeyri-hökumət təşkilatıdır və bir sıra başqa azad məzmunlu layihələri idarə edir. Vikimediya, bir neçə sahədə fəaliyyət göstərən bir böyuk layıhədir. Vikimediya ―Wikimedia Foundation Inc‖ adında şirkət tərəfindən idarə olunur. İndiyə kimi Vikimediya fonduna istifadəçilər tərəfindən $1 mln. məbləğində pul bağışlanmışdır. İanələrin adətən, $5 – $20 arasında olmasına baxmayaraq, fonda daha böyük məbləğdə yardımların edilməsi faktlarına da rast gəlinir. Məsələn, 2007-ci ilin 27 dekabrında adını bildirmək istəməyən bir şəxs Vikimediya fonduna $286,8 min ianə etmişdir. Vikipediya GNU Free Documentation License (GNU azad sənədlərin lisenziyası), və ya GNU FDL (GFDL) lisensiyası əsasında işləyir. Vikipediya yalnız müxtəlif mövzuda (elmi, mədəni, tarixi, siyasi və s.) informasiyaların yaradılması ilə deyil, eyni zamanda bu informasiyaların azad yayılmasına imkan yaradır. GFDL lisenziyası Vikipediya materiallarının istənilən şəxs tərəfindən və istənilən kimi istifadə etməyə icazə verir, bir şərtlə ki, ilkin müəllif göstərilir və materiallar bu lisenziyanın şərtləri üzrə yayılır. GFDL kopileft- lisenziya olub, azad proqram təminatı fondu tərəfindən GNU GPL-ə əlavə kimi işlənmişdir. GNU GPL-in məqsədi istifadəçiyə proqramları köçürmək, şəklini dəyişdirmək və yaymaq hüququnun verilməsi (müəlliflik hüququ qanunlarına görə bunlar qadağan olunublar), eləcə də bütün törəmə proqramların istifadəçilərinin göstərilən hüquqlara malik olmasını təmin etməkdir. Qeyd: Hüquqların ―irsən keçməsi‖ prinsipi ―kopileft‖ (copyleft) adlanır və Riçard Stollmen tərəfindən düşünülmüşdür. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 155 GFDL istifadəçi dərsliklər, dərs kitabları və kompüter proramlarının müşaət etdiyi digər sənədlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. GNU Layihəsinin əsas təşkilatçı sponsoru Free Software Foundation (FSF) – azad proqram təminatı (PT) fondudur. FSF 1985-ci ildə yaradılmış qeyri-kommersiya təşkilatıdır. Riçard Stollmen tərəfindən yaradılan FSF azad proqram təminatı hərəkatını və GNU layihəsini dəstəkləmək məqsədi daşıyır. FSF, korporasiyalardan və qrant verən qurumlardan çox kiçik miqdarda ödənişlər alır. FSF kompüter programlarını azad şəkildə istifadə etmək, nüsxəsini çıxarmaq, dəyişdirmək, öyrənmək və paylaşdırmaq və azad PT istifadəçilərinin hüquqlarını qorumaq vəzifəsini yerinə yetirir. 2006-cı il FSF fond aktivlərinin 67%-i müxtəlif sponsorlar tərəfindən verilmişdir. Bu dəstək, FSF fəaliyyətini davam etdirməyə kömək edən əsas vasitələrdən biridir. FSF, İnternetdə danışıq, mətbuat və himayədarlıq azadlığını, şəxsi əlaqələr üçün şifrlənmiş proqramın istifadə hüququnu, və özəl inhisarçılar tərəfindən maneə qoyulmayan proqramların yazılma hüququnu dəstəkləyir. Vikimediya fondunun layihələrini dəstəkləmək məqsədi ilə Metaviki (http://meta.wikimedia.org/wiki/Meta) saytı yaradılmışdır. Vikimediya fondu Vikipediya azad ensiklopediyası və Mediaviki platforması əsasında işləyir. http://www.mail.wikipedia.org və ya http://www.meta.wikimedia.org/wiki/IRC_channels saytına müraciət etməklə Fondla və onun layihələri ilə bağlı sualları müzakirə etmək mümkündür. Vikimediya fondu virtual ensiklopediyanın ingilis dilindəki bölməsinin ən müvəffəqiyyətli məqalələri daxil edilmiş kompakt-disk buraxmaq fikrindədir. Vikilayihələr İnformasiya yalnız ensiklopedik məqalə şəklində daxil edilmir. Odur ki, digər Vikilayihələr də mövcuddur: Yüklə 4,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|