Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
238 
paylanması  (bölüşdürülməsi). Qədim  ənənələrə  bağlı  olan 
c
əmiyyətlərdə  N.  -  siyasi  elitanın  formalaşdırılmasının 
mühüm üsullarından biridir.  
NİZAMNAMƏ (ərəb-qayda, sistem və fars-namə-məktub) – 
dövl
ət və ya ictimai (o cümlədən, beynəlxalq) təşkilat tərəfin-
d
ən qəbul edilən, müəyyən qaydalar məcmusu. Müəyyən 
mü
əssisənin, idarənin və  ya təşkilatın  məqsəd və  təyinatını, 
quruluşunu  və  idarə  orqanlarını,  onların  səlahiyyətlərini və 
formalaşma  qaydasını,  üzvlərinin hüquqi statusunu, fəaliy-
y
ətinin ümumi prinsiplərini, onların digər orqanlarla, təşkilat-
larla v
ə vətəndaşlarla münasibətlərinin qurulma istiqamətini, 
t
əsərrüfat fəaliyyəti sahəsindəki hüquq və, vəzifələrini və ola 
bilsin, yerli t
əşkilatlarının hüquqi statusunu dəqiqləşdirən və 
qeyd ed
ən akt. 
NOMENKLATURA 
(latın  nomenclatura-siyahı,  adların 
yazılışı) – 1. yalnız dövlətin Ali idarəçilik orqanının qərarı və 
ya  razılığı  ilə  təyin olunan və  ya  əvəz edilən vəzifələrin 
siyahısı.  N.  bir  qayda  olaraq  əlavə  imtiyazların  verilməsinə, 
idar
əçilik  orqanının  bürokratikləşməsinə,  xalqdan  ayrı  düş-
m
əsinə, xalq üzərində, əlahəddə hökmranlıq aparatının yara-
dılmasına  və  sui-istifadəçiliyə  gətirib  çıxardır.  İnzibati-əmr 
sistemi  şəraitində  N.  partiya  kadrları  siyasətinin vasitəsinə 
çevrilir. N.-
nın  yaranmasının  qarşısının  alınmasından  ötrü 
idar
əçilikdə demokratikləşmə, o cümlədən, kadrların seçkilər, 
müsabiq
ələr, attestasiyalar vasitələri ilə  yığılması  sisteminin 
t
ətbiqi və  bəzi dövlət səlahiyyətlərinin yerli orqanlara və 
B
ələdiyyələrə  ötürülməsi zəruridir. 2. elm, texnika və  s. 
sah
ələrdə  işlədilən terminlərin ad göstəricisi (məcmusu) 
sistemi; 3. müc
ərrəd və  şərti simvollar sistemi; 4. hər  hansı 
bir ixtisas sah
əsində  işlədilən ad və  terminlərin ümumi 
siyahısı. 
NÜMAYƏNDƏ  (ərəb;  latın  analoqu  delegatus)  –  dövlət, 
xalq seçicil
ər, ictimai-siyasi qurum (partiya), müəssisə, 

---

 
239 
kollektiv t
ərəfindən seçlən və  ya təyin  olunan  maraqlarını 
qurultaylarda, m
əclislərdə, iclaslarda, konfranslarda, konqres-
sl
ərdə və s. təmsil edən müvafiq səlahiyyətli şəxs. 
 
O 
OBSTRUKSİONİZM  (latın  obstructio-sədd,  mane olma) – 
mürt
əce siyasi mübarizə  üsulu;  etiraz  forması:  1.  əsasən 
Parlamentd
ə və ya digər iclaslarda, yığıncaqlarda özünə xoş 
g
əlməyən  qanunları,  qərarları  və  digər  aktları  qəbul etməyə 
imkan verm
əmək məqsədi ilə  və  ya qəbulunun tarixə 
salınması,  uzadılması  məqsədi ilə, müxtəlif üsul və 
vasit
ələrlə, o cümlədən: qışqırmaq, səs-küy salmaq, şuluqluq 
etm
ək və hətta, dava etmək və eyni zamanda, daha mülayim 
üsullarla, misal: uzun-
uzadı  nitq  söyləmək,  fikiri  yayındır-
maq, m
əclisi tərk etmək və s. şəkildə sessiyanı, iclasın normal 
gedişini pozmaq cəhdi; 2. ümumiyyətlə, normal axarlı siyasi 
r
əqabətə  xələl gətirmək, müəyyən ictimai-siyasi tədbiri 
pozmaq, siyasi r
əqiblərə  müxtəlif formalarda maneçilik 
göst
ək və s. məqsədli açıq və ya gizli siyasi fəaliyyət. 
OXLOKRATİYA  (yunan  ochos-yığın,  izdiham,  güruh, 
kratos-hakimiyy
ət)  –  nadir hallarda (böhran keçid dövrü) - 
siyasi prosesl
ərin kor-təbii  axını  (dalğası)  üzərində  təsadüfi 
qara-güruhçu kütl
ələrin hakimiyyətə  gəlməsi, (müvəqqəti) 
hakimiyy
əti.  “O.”  terminini  demokratiyanın  ifrat  vəziyyətə 
düşməsini, hakimiyyətin üsyan etmiş xalqın tərəfinə keçmə-
sini v
ə qeyri-mütəşəkkillik nəticəsində onu (hakimiyyəti) əldə 
saxlaya bilm
əsini anladan dövlət  quruluşu  formasını  izah 
etm
ək  üçün  Ərəstun (Aristotel),  Plibiy,  Əflatun  (Platon) 
t
ərəfindən müəyyənləşdirilmişdir.  Demokratiyanın  müxtəlif 
növl
ərini araşdıran Ərəstun (Aristotel) O.-nı qanun üzərində, 
qanunla 
əsaslnan deyil, məhz qara-güruhçu kütlənin şıltaqlığı 
il
ə,  hansı  ki,  demoqoqların  təsiri  altına  düşür və  tiraniya 
f
əaliyyətli despotik vəziyyətə çevrilən idarəçiliyi kimi təsvir 

---

 
240 
etmişdir. O. üçün hüquqi strukturun dağılması, hakimiyyətin 
iflici, ictimai-siyasi prosesl
ərin nəzarətdən çıxması, kor-təbii 
xarakter alması, nizamsızlıq və s. səciyyəvidir və O. öz daya-
nıqlığı,  dava-miyyəti ilə  fərqlənmir. Digər anlamda, O. 
termini siyasi f
əaliyyətdə qanunlara münasibətdə etinasızlıq, 
demokratik  qaydalara  açıq-aşkar  sayqısızlıq,  seçkilərin, 
mitinql
ərin və  digər  siyasi  aksiyaların  öz  məcrasından 
çıxarılması, hakimiyyət orqanlarına və ictimai xadimlərə səs-
küy, h
ədə-qorxu vasitələri ilə  təsir göstərmək cəhdi və  s. 
mahiyy
əti kəsb edir. O.-nın apogeyası ədəbsizlikdə, azğınlıq-
da, m
ənasız  dağıdıcılıqda,  özbaşınalıq  və, hətta  özbaşına 
mühakim
ədə təşəkkül tapır. 
OPTASİYA (latın optatio-istək, seçim) – müəyyən ərazilərin 
dövl
ət mənsubiyyətliyi müəyyənləşdirildikdə  (misal: dövlət-
l
ər  arasında  ərazi mübadiləsi  baş  verdikdə; bir dövlətin 
əraziləri  başqa  bir  dövltin  ərazilərinə  qatıldıqda),  həmin 
ərazilərdə  yaşayan  sakinlərə  vətəndaşlıq  seçmək hüququnun 
verilm
əsi. Dövlətlər  arasında  ərazi mübadiləsi edildikdə, 
h
əmin  ərazilərin sakinlərinə  dövlətlərarası  müqavilədə 
göst
ərilmiş  qaydada  və  müddətdə  (bəzi hallarda, əsasən 
əraziləri qəbul edən dövlət tərəfindən birtərəfli surətdə) 
v
ətəndaşlığını müəyyənləşdirmək hüququ verilir. O.-ya fərdi 
qaydada v
ə ya referendum vasitəsi ilə bütün sakinlərin iştirakı 
il
ə müəyyənləşdirilir. 
ORDONANS  (fransiz  ordonnance-
əmr etmək)  –  qanun-
vericilik sah
əsinə  aid olan, lakin istisna səbəbiyyat olduqda 
v
ə  ya müstəsna  halların  nəticəsində  Parlamentin fəaliyyəti 
pozulduqda (misal: Fransada, Seneqalda, Əlcəzairdə və s.) – 
dövl
ət başçısı tərəfindən qəbul edilən rəsmi akt. 
 
 
 
 

---