– Sizə nə olmuşdur? – deyə soruşdu.
– Ah, əziz qonşum, siz ata olduğunuz kimi, mən də hələ həm oğul, həm də qardaşam. Siz qrafinya
Anastazi üçün qorxmaqda haqlısınız: o, Maksim de Tray adlı bir şəxsin əlində oyuncaqdır; de Tray qızınızı
məhv edəcəkdir.
Qorio ata nə isə mırıldanaraq çıxdı, lakin Ejen bu sözlərin mənasını anlaya bilmədi.
Ertəsi gün Rastinyak öz məktublarını yola salmaq üçün poçta getdi. O, axırıncı dəqiqəyədək tərəddüd
keçirirdi. Lakin axırda məktubları poçt qutusuna salıb dedi: “Mənim bəxtim gətirəcəkdir!” Onun sifətində
oyunçunun, böyük bir sərkərdənin ifadəsi vardı. Lakin bu ifadə qəzavü-qədərlə bağlıdır: o, çox zaman
insanı qurtuluşa deyil, fəlakətə sürükləyir.
Bir neçə gündən sonra Ejen qrafinya de Restonun yanına getdisə də, onu qəbul etmədilər. O, üç dəfə
oraya getdi, lakin hər dəfə, Maksim de Trayın orada olmadığı saatlarda getsə belə, qapını onun üçün
açmadılar. Vikontessa haqlı idi. Tələbə oxumağı atdı. O, mühazirələrə ancaq adını siyahıda qeyd etdirmək
üçün gəlir, sonra isə çıxıb gedirdi. Başqa tələbələr kimi o da özünə yalnız bir şeylə təsəlli verirdi. O da öz
məşğələlərini başqa tələbələr kimi imtahan verəcəyi vaxta qədər təxirə saldı. Ejen ikinci və üçüncü
kursun mühazirələrinə qeyd olunaraq, axırda dərslə ciddi məşğul olmağa və hüquq fakültəsinin bütün
kursunu keçməyə qərar verdi. Bunun sayəsində onun ixtiyarında on beş ay vardı ki, bu müddət
ərzində Paris dənizində sərbəst üzə bilər, qadınları ovlamaqla, yaxud sərvət üçün qarmaq atmaqla
məşğul ola bilərdi.
Ejen son həftə ərzində iki dəfə madam de Boseanı ziyarət etdi; lakin o, həmişə markiz d’A udanın karet
həyətdən çıxdıqdan sonra gələrdi. Bütün Sen-Jermen qəsəbəsində ən şairanə və məşhur qadın sayılan
vikontessa, d’A uda-Pinto ilə madmazel Roşfidin adaxlanmasını təxirə salmağa müvəffəq olmaqla, hələ az
bir müddətə döyüş meydanından çəkilmi di. Lakin səadəti itirmək qorxusunun yaratdığı çox acı hisslərlə
dolu olan bu günlər fəlakəti daha da sürətləndirməli idi. Markiz d’A uda-Pinto və Roşfid ailəsi vikontessa
ilə aralarında yaranan nifaq və sülhə başqa bir məna və əhəmiyyət verirdilər. Onlar madam de Boseanın
bu adaxlanma fikrini öyrənəcəyinə və öz səhər məclislərini insan həyatında fitrən təyin edilmiş bir
hadisəyə qurban verəcəyinə ümid bəsləyirdilər. Bu surətlə d’A uda hər gün ən müqəddəs vədlər verərək
məzhəkə oynayır, vikontessa isə həvəslə bu yalana tabe olurdu. Ən yaxşı rəfiqəsi hersoginya de Lanje
belə demişdi ki: “O, şərəflə pəncərədən özünü atmaq əvəzinə, sadəcə, pilləkəndən yuvarlanmışdır”. Hər
necə olur-olsun, günəşin son şüaları hələ sönməmişdi, vikontessa hələ Parisdə yaşayırdı, kuzeninə
mövhum bir məhəbbət bəsləyərək, ona vacib xidmətlər göstərə bilmişdi. Ejen isə qadının heç kəsin
gözlərində nə mərhəmət, nə də həqiqi təsəlli görmədiyi bir zamanda vikontessaya böyük sədaqət və
hüsntəvəccöh göstərmişdi. Kişi belə bir zamanda mehriban sözlər söylərsə, bunu ancaq müəyyən
məqsədlə edər.
Rastinyak Nusingenin evində yaşamazdan qabaq öz şahmat taxtasındakı vəziyyəti diqqətlə öyrənmək
istəyirdi. O, bu məqsədlə Qorio atanın əvvəlki həyatını aydınlaşdırmağa çalışmış və aşağıdakı dəqiq
məlumatı toplamışdı.
Jan-Joaş Qorio inqilabdan əvvəl vermişel fabrikində fəhlə imiş. Qənaətcil, təşəbbüskar adam
olduğundan 1789-cu ildə birinci üsyanın təsadüfən qurbanı olan sahibkarının müəssisəsini tamamilə öz
əlinə keçirir. Qorio Jüsyen küçəsində, taxıl bazarının yaxınlığında yerləşərək, böyük bir məharətlə seksiya
sədrliyini öz əlinə keçirməklə, bu təhlükəli dövrdə ən nüfuzlu adamların himayəsi altında öz ticarətini
təmin edir. Onun sərvətinin əsasını da bu hiyləgər siyasət qoymuşdu: onun varlanmağı həqiqətən, yaxud
qəsdən yaradılmış aclıq dövründə, Parisdə çörəyin qiyməti çox yuxarı qalxdığı bir zamanda başlamışdı.
İnsanlar çörəkçi dükanlarının qarşısında döyüşdüyü, bir-birini öldürdüyü zamanda, bəzi adamlar səs-küy
salmadan baqqaliyyə dükanlarındakı makaronları satın alırdılar. Vətəndaş Qorio bir ilin ərzində alverçiyə
iri sərmayənin verdiyi imtiyazlardan istifadə edərək, ticarətlə məşğul olmağa imkan yaradan bir kapital
qazanmışdı. Onun taleyi yalnız nisbətən qabiliyyətli adamların taleyinə bənzəyirdi. Onun həyatını xilas
edən də elə adi adam olması idi. Bundan başqa, onun varlanmağı artıq sərvətin heç kəsdə paxıllıq
oyatmadığı və varlı şöhrəti qazanmaq təhlükəli olmadığı bir zamanda aydınlaşmışdı. Anlaşıldığına görə, o,
bütün ağlını, istedadını taxıl alverinə vermişdi. Taxıl, un, yarma söhbəti düşəndə, bunların keyfiyyəti,
haradan gətirilməsi, saxlanılması, qabaqcadan qiymətinin təyin edilməsi, quraqlıq, yaxud məhsullu il
olacağının təyin edilməsi, taxılın ucuz alınması, Siciliyada, Ukraynada tədarük görülməsi məsələsi
gələndə heç kəs onunla rəqabət bilməzdi. Onun öz işlərini necə idarə etməsini, taxıl idxalı və ixracı
qanunlarına necə məna verməsini, bu qanunları öyrənməsini, nöqsanlarını görməsini bilənlər Qorionun
nazir olmağa layiq olduğunu zənn edərdilər. Məqsədinə çatmaqda səbirli, fəal, mətin, möhkəm və cəld
Qorio alıcı quş kimi ayıq idi: hər şeyi qabaqlar, hər şeyi əvvəlcədən bilər, hər şeyi gizlədərdi. O,
niyyətlərində diplomat, səfərlərində bir əsgər idi. Lakin Qorio bu xüsusi sahədən, boş vaxtlarında
astanada əyləşib qapısına söykəndiyi sadə və qaranlıq dükanından xarici aləmə çıxdığı zamanlar yenə
dönüb küt və yonulmamış bir fəhlə olar, sadə şeyləri belə başa duşə bilməz, mənəvi zövqlərə yabançı
qalar, teatrda mürgülər, yalnız öz kütlüyü ilə qüvvətli olan Paris Dolibanlarına* bənzərdi. Bu növ
adamların hamısı bir-birinə oxşar. Lakin onların qəlbində çox zaman ülvi hisslərə təsadüf etmək
mümkündür. Vermişel fabrikantının qəlbində də iki hiss hökm sürürdü. Beynini taxıl ticarəti məşğul etdiyi
kimi, qəlbinin bütün hərarətini də bu iki hiss ələ keçirmişdi. Arvadı Bridə yaşayan varlı bir fermerin
yeganə qızı idi. Qorio bu qadını nəhayətsiz məhəbbətlə, dini bir pərəstişkarlıqla sevərdi. O, öz təbiəti ilə
təzad təşkil edən bu incə və qüvvətli, həssas və sevimli qadına heyran və məftun idi. Kişilərə məxsus bir
hiss varsa, o da hər saat zəif bir xilqətə göstərdiyi himayədən doğan qürur hissidir. Bütün namuslu
insanların feyz aldığı bir qadına bəslədiyi məhəbbəti və səmimi minnətdarlığı da nəzərə alsanız, insan
mənəviyyatında baş verən bir çox qəribə hadisələri anlarsınız. Yeddi il xoşbəxt yaşadıqdan sonra vermişel
fabrikantı bədbəxtlikdən öz arvadını itirdi: o artıq Qorioya yalnız hissiyy t aləmində deyil, başqa
sahələrdə də hökmranlıq etməyə başlayırdı. Bəlkə də, o, Qorionun bu mühafizəkar təbiətini inkişaf etdirə
biləcək, onda varlıq və həyatı anlamaq qabiliyyəti oyada biləcəkdi. Arvadı öləndən sonra Qorionun atalıq
hissi bütün sədləri aşmış oldu. O, ölümün səfil qoyduğu məhəbbətini qızlarına verdi, qızlar da ilk
zamanlar onun bu atalıq məhəbbətini tamamilə təmin edirdilər. Tacirlər də, fermerlər də öz qızlarını ona
ərə vermək üçün can atırdılar, lakin o, əlverişli təklifləri belə rədd edərək, dul qalmağı qərara aldı.
Qorionun etimad bəslədiyi yeganə bir şəxs vardısa, o da qayınatası idi. Qayınatasının dediyinə görə,
Qorio, mər um arvadına öz vəfa və sədaqətini saxlamağa and içmişdi. Taxıl bazarındakı alverçilər
vermişel fabrikantının bu ülvi qızğınlığını başa düşməz, onu yalnız məsxərəyə qoyardılar, hətta ona
gülməli bir ad belə qoymuşdular. Lakin bir dəfə alverçilərdən biri, dükanda bir az içdikdən sonra bu
gülməli adı ucadan ona söylədiyi zaman vermişel fabrikantı ona elə bir yumruq ilişdirmişdi ki, o, Oblen
Dostları ilə paylaş: |