O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

Nazorat savollari: 
1. Hayot sug‗urta turlari bo‗yicha tarif stavkalari qanday aniqlanadi? 
2. Sug‗urta mahsulotini tarifikatsiya qilish deganda nima tushuniladi? 
3. Tarifikatsiyaning asosiy bosqichlari nimalardan iborat? 
4. Shaxsiy sug‗urtada tarifni klasslarga ajratishda muhim me‘zonlarni 
ayting? 
5. Sug‗urta tashkilotlarining tarif siyosatini tartibga solishda qanday usullar 
qo‗llaniladi? 
6. Sug‗urta kompaniyasining tarif siyosatiga investitsion faoliyat qanday 
ta‘sir etadi? 
7. Netto tarif stavkasining tarkibiy qismlari nimalardan iborat? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

111 
9-BOB. HAYOT SUG„URTASIDA AKTUAR HISOBLARNI AMALGA 
OSHIRISH 
 
9.1. Aktuariylar faoliyatiga umumiy tavsif 
Aktuariy
 
- lotin tilidan tarjima qilganda hisobchi degan ma‘noni bildiradi. 
Aktuar hisob-kitoblar nazariyasini o‗zlashtirib olgan sug‗urta matematikasi 
sohasidagi mutaxassis. U sug‗urta tariflarini hisoblash va metodologiyasini ishlab 
chiqish, uzoq muddatli sug‗urta turlari bo‗yicha sug‗urta zahiralarini shakllantirish 
bilan bog‗liq hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan shug‗ullanadi. Hozirgi raytda 
Angliyada aktuariylar instituti faoliyat ko‗rsatmoqda. Aktuariylarning xalqaro 
uyushmasi mavjud. 
Aktuariy maxsus vakolatli davlat organi tomonidan belgilangan tartibda 
aktuariy malaka sertifikatini olgan va aktuar tashkilot shtatida turgan yoki aktuar 
tashkilot bilan fuqarolik-huquqiy shartnoma tuzgan jismoniy shaxsdir.
Aktuariy sifatsiz aktuar xizmatlarini ko‗rsatganlik, tijorat sirini yoki qonun 
bilan qo‗riqlanadigan boshqa sirni oshkor qilganlik va aktuar tashkilotning zarar 
ko‗rishiga olib kelgan o‗zga xatti-harakatlari natijasida etkazilgan zarar uchun 
aktuar tashkilot oldida javobgar bo‗ladi.
Aktuar tashkilot o‗z shtatida kamida bitta aktuariyga ega bo‗lishi kerak. 
- sug‗urtalovchi sifatida sug‗urta va qayta sug‗urta qilish operatsiyalari 
o‗tkazishga;
-s ug‗urta bo‗yicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;
- sug‗urtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga haqli emas.
Bugungi kunda O‗zbekiston sug‗urta bozorida quyidagi akturat tashkilotlar 
ham mavjud bo‗lib ular riskni qay darajada ekanligini aniqlab kerakli tariff 
stavkani hisoblab chiqishdi. Sug‗urta bozorida aktuar hissobchilarni o‗ni juda katta 
desak xato bo‗lmaydi. Hozirda quidagi aktuar tashkilotlar mijozlarga o‗z 
faoliyatini ko‗rsatib kelmoqdalar. 
Aktuar hisob-kitoblar - sug‗urta tarifi stavkalarini hisoblashning iqtisodiy-
matematik usullari yig‗indisi. Ushbu hisob-kitoblar katta sonlar qonuniga 

---

112 
asoslanadi. Aktuar hisob-kitoblarning metodologiyasi, ehtimollar nazariyasi, 
demografiya qonuniyatlariga asoslanadi, tarif stavkasini miqdori sug‗urta 
hodisalari ro‗y berishining ehtimoliyligiga bog‗liq.