Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Babil həngaməsi"
- Bakı Fəhlə Deputatları Soveti
63
Babil dünyanın ən böyük şəhəri idi. E.ə. 538-ci ildə Əhəməni şahı Kir tərəfindən tutulmuşdur. Babil bir müddət Makedoniyalı İsgəndərin dövlətinin də paytaxtı olmuşdur. E.ə. 312-ci ildə Makedoniyalı İsgəndərin diadoxu Selevk tərəfindən tutulmuşdur. O, şəhərin əhalisinin böyük hissəsini öz paytaxtına - Selevkiyaya köçürmüşdü. Həmin dövrdən Babil öz əhəmiyyətini itirmişdir. "Babil həngaməsi" - Bibliyada yazılmış əfsanəyə görə, qürrələnmiş insanlar qərara alırlar ki, səmaya çatmaq üçün Babildə möhtəşəm bir qüllə inşa etsinlər. Yəhudi allahı Yahve (Yəhva) bunun qarşısını almaq məqsədi ilə onların dillərini qarışdırır; insanlar bir-birlərini başa düşə bilmirlər və Yahve onları bütün dünyaya səpələyir. babilər hərəkatı - 1844 - 52-ci illərdə İranda (Mazandaran və Neyrizdə) və Cənubi Azərbaycanda Babın dini-siyasi təliminə - babizmə əsaslanan hərəkat. Kişilərin və qadınların bərabərliyi ideyası qadınları da babizmə cəlb etmişdir. Qəzvin şəhəri (Cənubi Azərbaycan) müctəhidinin qızı Zərrintac babilər arasında böyük hörmətə malik idi. Özünün alovlu çıxışları və lirik şerləri ilə o, Qəzvində babilərin sayının artmasına səbəb olmuşdur. Qəzvini məcburiyyət qarşısında tərk edən Zərrintac İranın müxtəlif şəhər və kəndlərində babizmin təbliğini davam etdirirdi. Zərrintac 1852-ci ildə Tehranda öldürülmüşdür. Babilər hərəkatı Zəncanda (Cənubi Azərbaycan) daha fəal idi. 1850-ci ildə təkcə Zəncanda babilərin sayı 15 min nəfərə çatırdı. Babilər 1850-ci ilin mayında Zəncanın şəhər qalasını tutdular. Qadınlar barrikadalar qurur, kişilərlə bərabər vuruşurdular. Babilər arasında çoxlu kəndli, sənətkar, tacir və ruhanilər var idi. Zəncanda üsyana Molla Məhəmməd Əli rəhbərlik edirdi. Babilər hökumət qoşunlarının birinci həmləsini dəf edə bilmişdilər. 1850-ci ilin dekabrında 30 minlik şah qoşunları və feodal dəstələri Zəncanı mühasirəyə aldılar. Mühasirədən çıxmağa cəhd ərən babilərin xeyli hissəsi həlak oldu. Məhəmməd Əli yaralandı və üç gündən sonra öldü. Sağ qalan babilər 5 günlük salan sonra onlara şəhəri tərk etməyə imkan verilməsi şərti ilə müqaviməti dayandırdılar. Şah qoşunlarının sərkərdələri Qurana and içdilər ki, həmin şərti yerinə yetirəcəklər, lakin az sonra silahı yerə qoymuş üsyançılar məhv edildi.
(1483 - 1530) - sərkərdə. Fərqanədə (Mərkəzi Asiya) Teymurilər nəslindən türk-monqol ailəsində anadan olmuşdur. 1504-cü ildə Fərqanə uğrunda mübarizədə məğlub olan Babur Əfqanıstan və Hindistan üzərinə yürüş etdi. 1526-cı ildə Panipat şəhəri yaxınlığında Dehli sultanlığının əfqan hökmdarını darmadağın edib, Hindistan və Əfqanıstanın böyük hissəsini tutaraq Böyük Moğollar imperiyasımn əsasını qoydu. bac - Şərq ölkələrində yolçulardan və daşınan yüklərə görə tacirlərdən alınan yol rüsumu ilk dəfə monqollar tərəfindən tətbiq edilmişdir.
- əmək alətləri hazırlaya bilən ən qədim insan. İki milyon il əvvəl Şərqi Afrikada meydana gəlmişdir. "Bacarıqlı insan", demək olar
64
ki, əmələ gəldiyi insanabənzər meymundan fərqlənmirdi. Lakin o, qabağa çox əyilsə də, artıq iki ayağı üzərində gəzirdi. O, sadə işlər görür, ən sadə əmək alətləri düzəldə bilirdi. "Bacarıqlı insan"ın qalıqları ingilis arxeoloqları ər-arvad Likilər tərəfindən Şərqi Afrikanın Oldvey vadisində aşkar edilmişdir.
1905-ci il noyabrın 25-də mədən-zavod komissiyaları nümayəndələrinin yığıncağında yaradılmışdır. 226 üzvdən ibarət olmuşdur. Menşeviklər Baksovetdə yerlərin çoxunu qazanmışdılar, L.Şendrikov Baksovetin sədri seçilmişdir. 1906-cı il fevralın 23-də Bakı qubernatorunun əmri ilə Baksovetin bütün üzvləri həbs olunmuşdur; 2) 1917-ci il martın 6-da, Rusiyada Fevral burjua- demokratik inqilabından sonra yaradılmışdır. Eser - menşevik - daşnak Baksovetinin rəhbərliyi bütövlükdə erməni və ruslardan ibarət idi. 1917-ci il oktyabrın 22-də Baksovetə yeni seçkilər keçirildi və səslərin əksəriyyətini (40%) "Müsavat" partiyası aldı. Müsavatçıların qələbəsi bolşeviklərlə yanaşı, menşevik, eser və daşnakları da narahat edirdi. "Müsavat"ın Baksovetdə iştirakdan imtina eləməsi bolşeviklər üçün göydəndüşmə oldu, onlar eserlərlə birlikdə Baksovetdə çoxluq təşkil etdilər. Bolşeviklər bir neçə gündən sonra Baksovetin silahlı qüvvələrini - qırmızı qvardiyanı yaratdılar. 1917-ci il noyabrın 2-də Bakı Soveti Bakıda sovet hakimiyyətini elan etdi, Baksovetin icraiyyə komitəsinin sədri vəzifəsinə bolşevik Stepan Şaumyan seçildi. 1917-ci ilin dekabrında bolşeviklər yeni seçki qanunu qəbul etdilər və Baksovetə yeni seçkilər keçirdilər, nəticədə səslərin çoxunu bolşeviklərlə daşnaklar əldə etdilər. Bu zaman çar qoşunlarının Qafqaz cəbhəsindən Bakı vasitəsilə geri qayıdan bir çox əsgərləri Baksovetin qırmızı qvardiyası sıralarına daxil oldular. 1917-ci ilin dekabrında bolşeviklər Qafqaz Ordusunun mənzil-qərargahını başda Korqanov olmaqla Tiflisdən Bakıya köçürə bildilər. 1918-ci il yanvarın sonlarında qırmızı qvardiya və Xəzər Donanması Baksovetə tabe etdirildi. Nəticədə 1918-ci ilin martında Baksovetin əlində 20 min əsgər cəmləşdirilmişdi. Şaumyan başda olmaqla Baksovet əksinqilabla mübarizə bəhanəsi ilə Bakının azərbaycanlı əhalisini məhv etmək və qorxutmaq yolu ilə "Müsavat" partiyasını dayağından məhrum etmək istəyirdi. 1918-ci il martın 30-da Bakıda ilk atəşlər açıldı. Baksovetin tərəfində çıxış edən "Daşnaksütyun " və "Erməni milli şurası" bolşeviklərin müsavatçılarla mübarizəsini azərbaycanlı əhalinin qanlı qırğınına çevirdilər. Azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğınlar aprelin 2- dək davam etdi; müxtəlif tədqiqatçıların fikrincə, üç gün ərzində 12 mindən 30 minədək azərbaycanlı həlak oldu. Bundan sonra bolşeviklər və daşnaklar Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul və Salyanda azərbaycanlı əhalinin qırğınını davam etdirdilər. Hərçənd "mart qırğını"ndan sonra Bakıda hakimiyyət formal olaraq bolşeviklərə keçdi, lakin faktik olaraq o, əslində, şəhərin idarə sistemindəki
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|