Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
hadisə üçün onu izah etməyə söz tapmaq lazımdır, bununla da düşünmə prosesi başa çatır. Çox vaxt bu sözün təkrarlanması ona vərdiş yaradır və daha heç bir sual yaranmır. Bəli insanın problemlərdən uzaqlaşmaq, ona göz yummaq bacarığı var. İnamsızlıq əqlin məhsulu deyildir, duyğu üstəgəl inanmaq istəməməkdir. İngilislər deyillər ki, adamlar inanmaq istədiklərinə inanırlar. İlahiyyatçılar belə hesab edirlər ki, insanın ruhi aləmini qavramaq üçün təbii olan beş hiss orqanı ilə yanaşı həm də “altmci hissə”malik olmalıdır-adamların əksəriyyətində bu hiss yoxdur. Mən bu fikirlə razılaşmaq istəməzdim. Ruhun bu dünyada varlığını qəbul etmək, duymaq hissi hamıda var, sadəcə olaraq istifadə olunmayanda, məşq edilməyəndı o özünü göstərmir. İndiki qarışıq dövrümüzdə çoxları həyatın mənəvi tərəfmə baxmağı az qala unutmuşdur. Axı materiyadan üstün olanları qavramaq üçün bilik və təcrübə zəruridir. İnamsızlıq heç vaxt biliyin nəticəsi ola bilməz - əksinə. Dinə inanmayanlarla söhbət etsəniz əmin olacaqsiniz ki, o heç bir müqəddəs kitabı oxumayıb, heç bir peyğəmbərin həyatını bilmir, ümumiyyətlə bu “əfsanələrə” inanmır. Ancaq “inanmaq” və “inanmamaq” üçün söhbətin nədən getdiyini bilmək lazımdır. Əgər biz bir şeyi bilmədən onu həll ediriksə bizim bu qərarın bizim üçün heç bir dəyəri yoxdur. Ancaq bir bilik, həqiqəti öyrənməklə mənəvi həqiqətləri tam mənimsəmək qeyri-mümkündür. Həqiqətlə, biliklə yanaşı təcrübə də lazımdır. Dua etmək - Allahı dərk etmək təcrübəsidir. Əgər siz ruhun varlığına şübhə edirsinizsə dua etməkdən başlayın. Dua insandan üstün olan qüvvələrlə əlaqədir, onlara müraciətdir, kömək istəyidir və siz mütləq onu alacaqsınız. Təbiətdən ayrılmamaq da Allaha gedən yoldur. Hamıdan uzaqlaşıb tək qalmaqda bir təcrübədir - sakitliyə çəkilin, öz fıkirlərinizlə qalın, onun axarı ilə gedin. Tək qalmaq, özünə qapanmaq xirda qayğılardan, həyəcanlardan xilas olmağın ən yaxşı yoludur. Hər axşam yatmazdan əvvəl parka çıxın, tək hərlənin, sakitcə aydın səmaya baxıb 56
düşünün - onda gün orzində dork edə bilmədiklərinizi qısa müddətdə anlayacaqsınız. İnamsızlığı həm də bizim elmə olam həddindən artıq inamımız yaradır - söhbət həqiqi, obyektiv elmdən yox, ayrı - ayrı nəzəriyyələrdən, hansısa alimin baxışlarından gedir. Çoxları üçün alim sozü elmin sözünə bərabərdir və inam kimi qəbul olunur. Bu düzgün deyildir. Alimlər də bizim kimi səhv edə bilərlər, bəzən onlar bizdən də böyük .səhvlər edirlər, indiki dövrdə universal alim olmaq qeri - mümkündür; bütün müasir alimlər - biliyin hər hansı sahəsinin mütəxəssisləridirlər. Onlar bu sahədə zirvədə dayanırlar, başqa sahədə onların bilikləri primitivdir. Bundan ba.şqa öz ixtisaslarının detallarına alüdə olduqlarından bütövü dərk edərkən çox şeyləri diqqətdən kənarda qourlar. Universal alimlər - demək olar ki. adamların ölmüş cinsidir; müdrüklük və bilik eyni şey deyildir. Əsil alim obyektiv və qərəzsiz hər hansı fenomeni, predmet və hadisəni öyrənir, tədqiq edir, tədqiqatlarının nəticələrindən irəli gələn məntiqi ümumiməş- dirmələr edir. Meç də bütün alimlər bizim onlara olan etibarımıza baxmayaraq bu tələblərə cavab vermir. Heç də hər bir professor, akademiki alim hesab etmək olmaz. Heç də hər bir professor və akademik sözün həqiqi mənasında alim deyildir. Aleksis Kervil “İnsan naməlumluqduf' kitabında alimlər haqqında yazır : “Nəhayət ki, alimlər də - adamlardır, onlar böyük həvəslə məlum nəzəriyyələrlə izah olunmayan faktların mövcud olduğunu qəbul etmirlər. Hal - hazırda llzioloji proseslərin fiziki, kimyavi aspekti ilə məşğul olanlar telepatiyanı və digər metafizik fenomenləri illyuziya kimi qəbul edirlər. Qeyri - ortodoksal görünən ən aydın faktları belə onlar qəbul etmirlər’. Yeni hadisələri daha çox mütəxəssislər qvƏbul etmirlər : onlar ciddi şəkildə inandıqlarının və başqalarına öyrətdiklərinin səhv olduğunu etiraf etmək istəmirlər. Onlar uzun müddət aydın olanları qəbul etmədiklərinə görə elmin inkişafını ləngitmişdirlər. Bir neçe nümunəyə nəzər salaq. 57
XIX əsrə qədər adamlar meteoritlərin mövcudluğuna inanmaq
istəməmişlər, onların yerdə izlərini, bəzən meteoritlərin özlərini görsələr də bunu qəbul edə bilmirdilər. Onlar “göydən yerə daş düşə bilməz, çünki orada daş yoxdur” deyən 0 dövrün alimlərinə kor - koranə inanırdılar. Qədim dövrün müdrükləri daha ağıllı olub meteoriti hər hansı Allahın qəzəbi kimi qəbul edirdilər. Səhv izah versələr də, faktın varlığını qəbul edirdilər. Biz hər biriniz bütün sahələrdə özümüzə yenidən nəzər salmalı, heç nəyi atmamalı və qərəzli yanaşmamalıyıq. Mistik fenomenləri də tədqiq etmək mümkündür. istənilən elmin məğzi nəzəriyyələrdən çox yeni faktların aşkar olunmasında, onların mənimsədiləsində və biliklər toplanmasındadır. Vaxtaşırı kəşf olunan hər bir yenilik vaxtı nəzəriyyələrə yenidən nəzər salmaq, onları dəyişdirmək, hətta lazım gələrsə tamam atmaq lazımdır. Bu indi insan orqanizminin ölümü ilə məşğul olan tibb elminin sahəsində baş verir. Elmin tərəqqisi üçün nəzəriyyələr də lazımdır, ancaq onların yalnız köməkçi əhəmiyyəti var və lazım gələndə dəyişdinnək vacibdir. İlk idrak mənbəyi - elm və din mövcuddur. Öz elmi əsaslarını yaradan materialistlər belə hesab edirlər ki, elm və din bir - birinə ziddir - çoxları bu gün buna inanır. Əslində isə bu belə deyildir. Din bir çox elmi nəzəriyyələrlə barışmır - bu o demek deyil ki, o bütövlükdə elmi və yeni elmi məlumatları rədd etmir. Onlarin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur, əksinə onlar bir - birini tamamlayır. İki möhtəşəm qüvvə - elm və din müasir sivilizasiyanı müəyyan edir və fonnalaşdırır. Elm vasitəsilə adamlar dünyanın sirrinə daxil olmağa, din vasitəsilə yaradanı dərk etməyə cəhd edirlər. Bu qüvvənin hər biri bir -birindən asılıdır. Mən dünyada ali əqlin varlığını etiraf etməyən alimi və ya elmin tərəqqisini qəbul etməyən ilahiyyatçını başa düşmürəm. Elm və din bacıdırlar, onlar yaxşı dünya yaratmağa can atırlar. Elm yeni məlumatları adətən iki yolla əldə edir, indi isə psixoloqlar, psixiatrlar üçüncü yolun olduğunu bildirirlər. Bilik dərin anlama və hətta 58
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|