Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
ki,metod müəllifləri sağdır o əla işləyəcəkdir.Ehtiyatlı olun,diqqətli olun, vaxtınızı boş yerə itirməyin! Adətən adamlar fikirləşirlər ki,təqaüdə çıxandan sonra yaxşıca istirahət edib həyatdan ləzzət alacaqlar.Lakin təqaüdə çıxandan sonra aydın olur ki,onlar sakitləşə və istirahət edə bilmirlər,çünki həmişə
gərginliklə, narahatlıqla, həyacanla, əzabla
yaşamışlar.İndi,təqaüdə çıxandan sonra onlar köhnə vərdişlərini tərgidə bilmirlər.Uzunömürlülük getdikcə artmaq- dadır:əvvəllər yalnız Şərqə xas olan uzunömürlülüyə artıq Qərbdə də rast gəlinir:burada doxsan,yüz,yüz iyirmi yaşlı adamlar haqqında məlumatlar mətbuatda yer alır.Müstəqil Dövlətlər Birliyində, xüsusən də Qafqazda yüz əlli yaşı adlayan adamların sayı xeyli artmışdır. Onlardan bəziləri hətta yüz səksən il yaşaya bilmişdirlər.Onlar bu gün də tarlada,bağda işləyirlər-onlara iş laznndır.Yüz səksən il yaşayacaq adamı altmış yaşında təqaüdə göndərmək düzgün deyildir.O həyatının yalnız üçdə birini yaşayıb, üçdə ikisi hələ qabaqdadır-bu hissə heç nə ilə dolmayıb-onlara mütləq
iş vennək
lazımdır.Ancaq işlər
daha çox
mexanikləşdirilir;mexanizmlərlə bu işləri görmək daha asan olur.Bir maşın min adamı əzəz edə bilər-bir kompüter on min adamı əvəz elməyə qadirdir.Bəs yerdə qalan min və ya on minlələ adamlar nə etməlidirlər? Bu adamlar özlərini cəmiyyədə artıq hesab etdiklərindən ölmək istəyir- lər.Son vaxtlar bu fikirdə olanların sayı durmadan artır.Yalnız təqaüdə çıxandan sonra yaşamaq ümidlərini itirənlər deyil,həm də bu gün aldığı maaşla dolanmağın çətinliyini öz üzərilərində hiss edənlər həyatlarından beziblər,artıq yaşamaq istəmirlər.Dünyada. xüsusən də qabaqcıl ölkələrdə yeni bir hərəkat yaranmışdır,burada qocalar tələb edirlər ki,ölkə konstitusiyasında onların ölmək hüquqları qanuniləş- dirilsin,intihar hallarına qanuni don geyindirmək istəyirlər- onları qınamağa tələsməyin,qərar verməyin ki,onlar düz demirlər.Onlar deyirlər; “Biz artıq kifayət qədər yaşamışıq və bundan sonrakı həyatımız bizim üçün lazım olmayan bir 125
əzabdır.Biz qəbirdə rahatlıq tapmaq istəyirik.Biz hər şeyi görmüşük, hiss etmişik.Biz artıq heç nəyə ümid etmirik,heç nə arzulamırıq,heç nə istəmirik.Biz sabahımızı qorxu ilə gözləyirik,yaxşı olar ki,elə bu gün ölək”.Bu gün dünyada evtanaziya uğrunda hərəkat genişlənməkdədir.Hərəkat tərafdar- larmm fikirlərini diqqətlə dinlədikdə onların dediklərində olan həqiqətlə barışmağa məcburuq-çox vaxt mən də bu hərəkatın tərəfdarları ilə həmrəy olduğumu hiss edirəm.Hər bir hökümət, hər bir xəstəxana həyatla vidalaşmaq istəyənlərin fikrinə hörmətlə yanaşmalıdır-bütün lazım olan şərait yaradılmalı- dır.Bəlkə də hər hansı yaş həddi qoymaq olar.Əgər kimsə səksən yaşından sonra həyatla vidalaşmaq istəyirsə onda xəstəxanalarda elə şərait yaratmaq lazımdır ki, həmin adam istirahət edə bilsin, dostlarırını, yaxınlarını, köhnə iş yoldaşlarını yanına dəvət edə bilsin; gözəl musiqiyə qulaq asa,şeirləri dinləyə,yaxşı kitabları oxuya,yaxşı filmlərə baxa bilsin- axı bu onun həyatının son aylarıdır?Nə üçün lazımsız yerə adamları incidirik? Bəlkə onlara iynə vurmaqla dərin yuxuya verək və sonra ölməsinə şərait yaradaq? Məni qınamayın,fikrimcə hökümət yaşlı adamların bu tələbinə tabe olmalıdır,tibb elmi öz acizliyini etiraf edib bu tələbə hörmətlə yanaşmalıdır,axı artıq müalicə olunmasına ümid qalmayan,tamam taqətdən düşmüş,yataqdan qalxa bilməyən adamlara ölmək imkan vermək olduqca humanist addım olardı- bu həyatda kifayət qədər yaşayan,aıtıq övladları təqaüdə çıxan adamların süni şəkildə həyatlarını uzatmağa ehtiyac yoxdur. İnsanın doğulub doğulmaması ilə bağlı sərbəst seçim etmək imkanı olmur-bəlkə heç olmasa bu həyatdan könüllü getmək hüququnu ona verək-qoy o özü günü və saatı müəyyənləşdirsin.Ölmək hüququ onun qanuni hüquqi olmalıdır. Ümidsiz xəstələrin əzablarını azalmaq və labüd olan ölümlə barışmaqda xəstəyə mümkün qədər kömək etmək üçün qohumlarının və dostlarının nə etməsi məsələsi də olduqca vacib məsələdir.Xəstəlik bəzən uzun müddət davam edir.Bu 126
yalnız gücdən düşmə və can vermə prosesi deyildir-sonuncu xəstəlik şəxsiyyətin böyüməsi və ruhun inkişaf etməsi dövrü də ola bilər.Bununla belə o qəlbin və bədənin əzab çəkməsinə səbəb ola bilir.Iiəm xəstə üçün,həm də doğmaları üçün bu dövr çətin oİLir.Xəsləyə hansı
yollasa kömək
etməyə çalışmaq lazımdır.Keçmişdə ölümü təbii hadisə kimi qəbul edirdilər,onun üçün zəruri olan hər şeyi edirdilər, onun gəlişi ilə barışdılar.İndi hər şey dəyişmişdir.Ölümü etiraf etmək və onu qəbul etmək istəmirlər o lap yaxınlaşanda,artıq qapını döyməyə başlayanda isə yalnız xəstə üçün yox,həm də doğmaları üçün bunu etiraf etmək çətin olur.Çox vaxt biz belə hesab edirik ki.ölən adam üçün qayğı və rahatlıq lazımdır-bu belə deyildir.Elə olur ki,xəstələnmiş cavan adamın atası, anası,əri,arvadı,doğmaları sağalmaz xəstəliyi aşkar edən kimi xəstəxanaları.klinikaları dolaşııiar.Əvvəllər bu cür xəstələr üçün’\sağalmaz xəstələr üçün ev”var idi-bu gün belə müəssisələrin adların dəyişsə
də pasientlərə göstərilən qayğı
pis vəziyyətdədir.Xəstənin doğmaları elə hesab edirlər ki,xəstə üçün burada olmaq yaxşıdır,nə etmək lazım olduğunu burada daha yaxşı bilirlər. Vaxtaşırı xəstəyə baş çəkənlər düşünürlər ki,onun üçün lazım olan hər şeyi edirlər.Ancaq xəstəni görməyə imkan vermirlər,xəstəlik uzandıqca onunla ünsiyyət də çətinləşir.Xəstə ilə görüş vaxtı getdikcə qısaldılır.Uşaqlar da öz işləri ilə məşğulduıiarıəlbəttə xəstə ataları və ya anaları haqqında düşünürlər.ancaq bütün bunları şəxsi həyatlarında olan çətinlik kimi qəbul cdirlər.Bu vəziyyətlə bağlı danışmağın mənası yoxdur,onsuz da heç nəyi dəyişmək mümkün olmayacaqdır.Xoşbəxlikdən bu hallara az-az rast gəlinir.Hətta indiki zamanda,ailə əlaqələrinin getdikcə zəiflədiyi bir vaxtda xəstə çox vaxt tək qalmır-onun dərdini bölüşdürənlər tapılır. Ancaq
harada-cvdə,yoxsa xəstəxanada-ölməyə qərar vermək lazımdır.Olmək həmişə ağırdır,ancaq evdə doğmalarının yanında ölmək xeyli asan olur.Hər biriniz özünüz haqqında düşünümsizin növbəniz gələndə haranı seçəcəksiniz? 127
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|