Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
bilmirsiniz.Nə fikirləşdiyinizi etiraf edin,mənim qayğıma qalmağa çalışın-mənim bunlara böyük ehtiyacım var.”Ölüm ayağında olan adamın qorxusunu yüngülləşdirməyə çalı- şın.Əlbəttə bunu etmək asan deyildir-ancaq siz bunu ürəkdən istəsəniz intusiyanız kömək edəcəkdir.Xəstə ürəkdən söhbət etməyə çətinlik çəkir-o danışmaqdan çox qulaq asmağa üstünlük verir.O özü haqqında danışmaq,qarşıdakı adamın onu başa düşməsini,öz cavanlığını xatırlamaq istəyir.Ondan özü
haqqında,əvvəllər necə
yaşaması,dostları və maraqları haqqında danışmağı xahiş edin.Əgər o sizə yaxın adamdırsa onda birgə həyatınızda olan mühüm hadisələri xatırlayın ,birgə yaşadığınız mühüm günləri və çətinlikləri yada salın.Onun necə yatdığmı,yuxu görüb-görməməsini,hansı yuxular gördüyünü soruşun.Bəzən nə isə yazmaq danışmaqdan asan olur.Əgər sizdə də belədirsə onda xəstə üçün keçirdiyiniz hissləri qələmə alın.O sizin məktubla tək qalacaq və bu ona yüngüllük gətirəcəkdir.Çox vaxt yazılan deyilənlərdən yaxşı təsir bağışlayır.Xəstəliyin başlanğıcında onun müalicə olunmasının mümkün olmadığını bilən xəstə bəzən şok vəziyyətinə düşür.Xəstə onun üçün dəhşətli olan ağır xəbəri qəbul etmək istəmir- bu çətin anlarda onun qayğıya daha çox ehtiyacı olur.Bclə vaxtlarda onunla ölüm haqqında danışmaq olmaz.Əksinə onunla razılaşın “bəli səninlə razıyam ,səndə xərçəng yoxdur” deyin.Xəstədə sağalacığma olan inamı möhkəmləndirin-bəzən sağalmaq arzusu və inamı möcüzələr yarada bilir.Xərçəngin yayıldığı ağır xəstənin tam sağalmasına dair xəbərlər məlumdur-bu məlumatlar haqqında xəstəyə
danışın.Xəstəliyin müəyyən
mərhələsində xəstə
əsəbi,tələbkar, çox vaxt xoşagəlməz vəziyyətdə olur-əgər bunu başa düşə bilsəniz onda da lazım olan sözləri tapa biləcəksiniz.Axıra yaxın, artıq xəstənin ölümün labüd olması ilə barışdığı mərhələdə onunla açıq danışmaq olar-eyni məsələ haqqında daimi düşünmək onda gərginlik yarada biIər.Ölümdən sonrakı həyatla bağlı elmə məlum olanlardan danışın,bu məsələyə aid 131
olan kitabları onun üçün oxuyun,ruhu bədənindən çıxan,klinik ölüm keçirmiş adamla onu görüşdürməyə çalışın.Kübler Ross xəstələrə bildirmişdir ki,ölüm haqqında elmi iş yazır və onlardan xahiş etmişdir ki,keçirdikləri həyəcanları və duyğuları danışsmlar.Ross yazır ki,xəstələr bu sözdən qorxmamış,əksinə həvəslə danışmağa razılaşmış və bu
söhbət onların
vəziyyətini xeyli
yüngülləşdirmişdir.Xəstəliklərinin sağalmaz olduğunu bilənlərlə heç nə gizlətmədən söhbət etmək olar.Onlardan nə hiss etdiklərini,nə arzuladıqlarını soruşun.Nəyi çatdırıb etmək istəyirsiniz?Xəstə başqaları haqqında düşünməyə başlaya bilər,bu da onun halını xeyli yüngülləşdirər.Hətta birbaşa “Sən qorxursan?Sən dua edirsən?” deyə soruşmaq da olar.Xəstələrdən biri demişdir ki,onun xərçənginin müalicəsinin olmadığını biləndə özündə xeyli yüngüllük hiss etmişdir.Əvvəlki qeyri-müəyyənlik ümid və tərəddüd arasında onu vurnuxdururdu-bu lap pis təsir edirdi. Amerikalılar təkcə məsləhət verməklə kifayətlən- mirlər.ABŞ da “Xərçəng-hələ son deyildir” adlı xüsusi təşkilat var.Bu təşkilatın üzvləri-xəstə və onun ailə üzvləri-bir yerə yığışıb söhbət edir,öz fikirlərini və həyəcanlarını bölüşdürürlər.Söhbətlətdə həkimlər də iştirak edirlər,onlar başa düşürlər ki,həkimlərin ölümə ənənəvi münasibətləri (susmaq) pasientlərə kömək etmir.Bu təşkilatın məqsədi-xəstlərin adamlardan uzaqlaşmağa göstərdikləri cəhdi dəf etmək və onların yetkin həyat tərzlərini kifayət qədər uzatmaqdır.Bu cür təşkilat başqa ölkələrdə də vardır.Açıq söhbətlər xəstə və onun qohumlarına kömək edir.Bəzən ər və arvad təklikdə əzab çəkirlər,ancaq oturub hər ikisi danışandan sonra rahatlıq tapır.Xəstələr zəiflədikcə təklik onları lap yorur-ona görə də gecələr xəstəxanada qalmaq onlar üçün əzablıdır.Onlarm yanında olun-çox danışmağa ehtiyac yoxdur.Xəstəyə özünü ələ almağı,dözümlü olmağı, ağrıları mərdliklə dəf etməyi məsləhət görməyin.Ona güclü olmaq lazım deyii,yaxşı olar ki,xəstə ilə bağlı narahatlığınızı və qorxunuzu bildirəsiniz.Bu qarşılıqlı 132
inam yaradacaq,xəstə sizin narahatlığınızı başa düşəcəkdir. Xəstənin ağlaması lap yaxşı olardı.Ona mane olmayın,əksinə kömək edin.Bəzən xəstənin kiməsə əsobləşməsi,hətta sizə belə əsəbləşməsi xeyirlidir-ondan inciməyin.Xəstəni uzun müddət tək qoymayın, onunla bir otaqda olun,yanmda oturun, əllərinə, çiyninə, saçlarına toxunun.O yatanda belə onunla bir otaqda olun,huşunu itirsə belə xəstə sizin otaqda olmağınızı hiss edir,hətta o başa düşməsə belə onunla danışın.Ölümün vaxtını dəqiqi müəyyənləşdirmək çətindir-xəstə qəflətən dünyasını dəyişə bilər,sonra həmişə özünüzü günahlandıracaqsınız ki,ona kömək edə bilmədiniz.Xəstə ölümün yaxınlaşdığını hiss edəndə onun fikirləri dərin və ciddi olur.O əvvəllər düşünmədiyi şeyləri də başa düşmək istəyir-ona kömək edin,dua edin,çalışın ölənin dilindən Allahın adı düşməsin. Ölüm həyatın xidmətindədir.Həyat sonsuzdur.Ancaq şüursuz vəziyyətdə insan elə hərəkətlər edir ki,sonra onu izah edə bilmir.Hamı hərəkət etdiyindən sən də hərəkət edirsən,ancaq hara və nə üçün getdiyini bilmirsən.Ətrafdakılar yaşadığına görəsən də yaşamağını davam etdirirsən,ancaq sənin həyatın şüursuzdur.Bütün bu nəyə lazımdır?Nə üçün səhər tezdən qalxıb öz həyatını davam etdirirsən?Sənin bütün keçmişin göstərir ki,sən sadəcə olaraq faydasız tapşırıqlar yerinə yetirisən,sən yaxçı bilirsən ki,həyatmda heç nə dəyişməyəcək-ümid yalnız təsadüf nəticəsində yctkin,aydın düşüncəli adamla rastlaşmağına qalır.Zaman keçdikcə bu cür adamların sayı da sürətlə azalır- ona görə də öz yolunda bu cür adama rast gəlmək ehtimalın azdır.Yalnız belə insanlar səni silkələyə,yatmış vəziyyətindən ayılda və gözlərini açıb əməllərinə baxmağa məcbur edə bilər:bu həyat yox,tədricən sönməir və yctmiş,səksən yaşında o tam sönüb qurtaracaq- dır.Sən hər gün,hər an ölürsən.Dünyanın əhalisinin böyük əksəriyyəti yavaş ölümə məhkum olmuşlar.Yalnız çox az adam həyatın böyk dalğasında,avarın arxasında ayıq vəziyyətdə dayanmışlar.İnsanlarm həyatı belədir-onlar öz hərəkətlərində 133
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|