Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xəstəxana yoxlama və müalicə üçün labüd olan yer ola bilər.Ancaq bu mərhələ arxada qalandan sonra xəstənin tanış şəraitdə,evdə,onu sevənlərin əhatəsində olması daha məqsədəuyğundur. Xəstəxana qayda, qanunu, effektli müalicəni, təmizliyi, peşəkar xidməti təmin edir.ancaq burada bürokratizm və ondan irəli gələn biganəlik vardır.İnsan həyatının axırına qədər öz ləyaqətini saxlamağa çalışır-ancaq xəstəxana şəraitində buna nail olmaq çətindir.Ümidsiz xəstəliyə düçar olan xəstəni xəstəxanaya gətirirlər.Xəstəyə sakitlik,rahatlıq lazımdır-yol boyu ‘‘təcili yardımın’' çıxardığı səs, siqnal, yaratdığı gərginlik, artıq qəbul şöbəsində daha da güclənir: təlaş, boş-boşuna vurnuxma, hay-küy, parlaq işıq-xəstənin gətirilməsi çox vaxt ölümün yaxınlaşması hissini yaradır. Xəstənin simasızlaşdırılması onun
xə.stəxanaya çatdırılması ilə başlanır.Qəbulu gözləmək, müxtəlif formal sənədlərin doldurulması,soyundurulma,hətta ehtiyac olmasa belə paltarın dəyişdirilməsi və s.Xəstə xəstəxanın qaydalarına tabe olmalıdır. Onu fərdilikdən, qərar qəbul etməkdən,azadlıqdan,istədiyi kimi hərəkət etməkdən məhrum edirlər;ona uşaq kimi əmr edirlər,ona qarşı qayğı və nəvaziş olmur, həkimlərin hökmlü tələbləri bir-birini əvəz edir.Qadın,ana,arvad olmaqdan o altıncı palatanın dördüncü çarpayısının pasisentinə çevrilir. Bütün vaxt nə isə baş verir; həkimlər,tibb bacıları,laborantlar,təcrübədə olanlar,analiz, rentgen və s. Qadın sakitlik və rahatlıq istəyir,özünə qarşı hörmət gözləyir, əvəzində isə qan köşürülməsi,iynə vurulması,müxtəlif tibb cihazları,dərmanlar alır. Əzginlik,əziyyət çəkmə artır.”Mən özümü nümunəvi aparmalıyam,yoxsa mənə yaxşı baxmazlar” - deyə xəstə fikirləşir. Xəstənin yaninda həmişə adamlar olsa da o özünü tənha hiss edir. Xəstəyə baş çəkmə adətən belə olur:qabaqda professor və ya şöbə müdiri, onun arxasınca həkimlər,tibb bacıları,bir dəstə
tələbələr gəlir.Sağalmaz xəstəliyə düçar olan xəstənin çarpayısına yaxınlaşan professor. ‘‘Özünü neçə hiss edirsən? İştahan var? Bağırsaqlarında 128
problem yoxdur ki?” deyə soruşur,xəstənin nəbzini yoxlayır,xəstəlik kağızına göz gəzdirir və tibb bacısının vurduğu iynələrə, verdiyi dərmanlara baxır.Professor dərhal tələbələrə izah edir ki,ağrılar hansı halda kəskinləşə bilər.Müalicəsi mümkün deyil,ancaq hər anını uzatmaq olar. Beləcə hamı gedir,xəstənin halı həkimlərin gəlişindən əvvəl olduğundan da pis olur, onda təklik hissi güclənir.Xəstəlik yaxınlaşdıqca xəstəxananı bir o qədər soyuyur.Ətrafdakı yad sifətlər və narahat divarlar xəstəni sıxır.Ölənin həyatının son saatları məhəbbətsiz ötür,o isə doğmalarının əhatəsində olmaq onların məhəbbətini hiss etmək, onlara olan səmimi hissini bildirmək istəyir.Evdə olan xəstə adı həyat tərzini daha uzun müddətə saxlaya bilər.Nəyi isə dəyişmək lazımdır,o heç bir məhdudluq olmadan qəyyumluğu qəbul edə bilir,doğmaları ona elə qayğı göstərir ki,o baş verən dəyişikliyi hiss etmir,özünün köməksiz olduğunu və kimdənsə asılılığını duymur. Xəstəyə imkan vermək lazımdır ki, o istədiyi qədər işləsin, ailəsinin, doğmalarının qayğısına qalsın, özünə və ailəsinə aid olan məsələləri həll etsin.Bu cür xəstələrə ən yüksək səviyyədə komfortlu şərait yaratmaq lazımdır. Heç bir ağrı olmamalıdır.Ağrıları yox etmək üçün minlərlə üsul mövcud- dur.Bu həkimlərin işidir,ancaq doğmalar da bu məsələdə fəal olmalıdırlar. Həkimlər öz pasienlərini hər saat görmürlər,çox vaxt hər gün onlara baş çəkə bilmirlər. O xəstə üçün ağrıkəsici vasitələri təmin edir,ancaq ondan bacarıqlı istifadə etmək ailənin işidir.Bu dərmanları zorla xəstəyə qəbul etdirmək də yersizdir. Əgər ağrı yüngüldürsə və xəstə dərmansız keçinə bilirsə- həkim dənnanı gündə dörd dəfə qəbul etməyi tələb etsə də-onda dənnanı zorla vermək lazım gəlmir. Adətən xəstələr qorxur ki, ağrı şiddətlənəndə o çox əziyyət çəkəcəkdir. O əmin olmalıdır ki,ilk xahişə qədər onun ağrıları oradan qalxacaqdır. Dərmana öyrəşməkdən qorxmaq lazım deyildir.Dərmandan düzgün istifadə etməklə və onu vaxtında dəyişdirməklə ondan ciddi asılılıqdan azad olmaq olar. Əgər xəstə dərmana öyrəşsə 129
də bu 0 qədər faciə deyildir.Ölüm ayağında olan adamın dərmana vərdiş edəcəyindən qorxaraq onu ağrıdan əzab çəkməyə məcbur etmək qəddarlıqdır və lazım deyildir.Həkim xəstəyə və ailə üzvlərinə dayaq olmalı, “mən sizi tək qoymaram,sizə kömək edəcəm”deməlidir.Əvvəllər xəstəxanalarda və evdə bu cür xəstələrə monaxlar qulluq edirdilər.Bclə bir fikir söylənilirdi ki, əgər ağrını Allah göndərirsə onu yox etmək olmaz. İndi heç kəs belə düşünmür- dərmanı Allah xəstə üçün göndərmişdir, yuxu dərmanlarından,narkotik tərkibli dərmanlardan son anda, kəskin təlabat yarananda istifadə etmək məsləhətdir-xəstənin beyni aydın olmalıdır.Çox vaxt xəstədə “mən doğmalarıma yük oldum, onlara əziyyət verirəm” fikri yaranır,çalışın bu hiss yox olsun.Əgər ölüm ayağında ailə başçısı olursa,onu çox şey narahat edir. Ailənin sabahı necə olacaq? Arvad uşaqları təkcə tərbiyə edə biləcəkmi? Uşaqlar özlərini necə aparacaqlar? Ailədə rahatlıq, dinclik qorunacaqmı? Ölənin ruhuna və əqlinə sakitlik lazımdır.Bu həyatın həyacanı və narahatlığı olmayanda bu dünyadan getmək asan olur. Ümidsiz xəstə ilə nə danışmaq olar?Onunla xəstəlik haqqında danışmaq olar?Bəs ölüm haqqında necə?Əlbəttə olar,ancaq həmişə yox.Bu cür söhbətə başlamaq onun üçün asan dcyildir,ancaq o bunu ’ ıtəyir.Dostlarınm və yanına gələnlərin mənasız söhbətləri onu yorur.Hamılıqla susma tilsimini qırmaq mümkün olanda bu xəstə və doğmaları üçün yaxşı olur.Bunu necə etmək olar?Burada ehtiyatlıq,xəstənin əhval-ruhiyyəsini duymaq
olduqca vacibdir.Ümidsiz xəstələr emosiya sahəsində uşaq kimi olurlar-onların qayğıya,məhəbbətə ehtiyacları olur-əgər bacarırsınızsa ona bunları verin.Bir ağır xəstənin tibb bacısına yazdığı məktubdan: “Mən ölürəm,həm də bərk qorxuram.Siz hər gün mənim təzyiqimi yoxlayırsınız və mən hiss edirəm ki,siz mənim tezliklə öləcəyimi bilirsiniz,siz mənə görə qorxursunuz,bu da mənim qorxumu lap artırır.Siz qorxursunuz, nə edəcəyinizi 130
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|