Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
gözləyir. Bütün böyük dinlərdə bu xüsusi vurğulanır.Ona görə də yeni dünyaya qəzəbsiz, rahat keçmək daha yaxşı olardı. Bəli materialist nəzəriyyənin heç də hər şeyi dəqiq göstərmədiyinə və inandırıcı izah etmədiyinə əmin olduq. Əslində onlar dediklərindən fərqli olaraq sanballı əsaslar üzərində öz təlimlərini qurmamışdırlar. İzah olunması tələb olunan,möcüzəli görünən fenomenlərdən ustalıqla yan qaçan bu nəzəriyyəçilər yersiz olaraq öz həndəsi və riyazi dəqiqlikləri ilə öyünmüşlər. Ona görə də bəzi məsələlər haqqında fikir söyləmək, hər hansı təhlillər vermək pis olmazdı. Ruhun bədəndən sonra yaşamasına və onun bədənlə birlikdə ölməməsinə əmin olmaq üçün, ilk əvvəl, insan ruhunun həqiqətən də mövcud olmasına tam əmin olmaq lazımdır. Mövcud olmayan hər hansı bir şeyin əbədiliyindən danışmaq, ən azı sadəlövhlükdür. Əgər insanın fikri onun beyninin məhsuludursa,o da beyin toxumalarının ölməsi ilə sönməlidir. Bu cür nəticəyə yalnız pozitiv eksperimental müşahidə əsasında gəlmək olar və biz insan ruhunun təbiətinin determinasiyası üçün və onun bacarığının aşkar edilməsi üçün bundan istifadə etməyə cəhd edəcəyik. Təəssüflə qeyd edək ki, hələ bu günə qədər bu məsələ əsaslı şəkildə öyrənilməmişdir və idrakın sərhəddindən kənarda qalıblar. Bədənin dağılmasından sonra həyatın davam etməsi üçün ruhi mövcudluq zəruridir. Bəs bizim ruhumuz? O ayrıca öz-özünə mövcuddur? Bizim ruhumuz varmı? Bəlkə sualı bir az da peşəkarcasına qoyaqıinsan ruhdur,yoxsa nə isə başqa bir şeydir? Bu inandırıcı cavab tələb edən əsas suallardandır. Beləliklə, ruh nədir? Bu söz hardan yaranmışdır, onun mənası nədir? İnsan ruhuna inam bu günə qədər metafizik traktatlarda izah olunur və mövcudluğu heç kim tərəfindən sübut olunmayan ilahi kəşflərə əsaslanır. Dini,inamı,insanın hissini, onun arzularını, qorxunu-kifayət qədər olan sübut,dəlil kimi qəbul etmişdirlər. Adamlar təsəvvür edirdilər ki, nəfəs almaq bacarığı-insanın ruhu-onun ölümü anında bədəni tərk edir və 156
haradasa başqa bir yerdə yaşamağa gedir və orada öz istədiyi kimi yaşamağa başlayır. Bir çox dillərdə “ruhu buraxmaq“üadəsi işlədilir və bu da “ölmək” deməkdir. Əgər kimlərsə burada həyatın görünməz formada saxlanmasını nəzərdə tutursa,başqaları bu sözlə öz təəssüf hisslərini bildirir, ölənə qarşı öz məhəbbətlərini biruzə verirlər və bu iki nəzəriyyə qədim dövrlərdən üzü bəri bir-biri ilə mübarizə şəraitində yaşayırlar: bir tərəfdə spiritualizm,digər tərəfdə materializm dayanır. Ancaq onların hər ikisi də səthi müşahidələr əsasında öz fikirlərini bildirmişlər. “Ruh” və “Qəlb”sözlərini əsaslı şəkildə təhlil etmək lazımdır, lazım gələrsə,onlarm mənalarını da dəyişmək olar.Axı canlı orqanizmlər və onların psixi elementlərinin xassələri güclü şəkildə ayrılırlar. Əslində insanlar əmindirlər ki,dünyada yalnız bir danılmaz reallıq
var- bu
da predmetlərin, yəni materiyanın-görmək,toxunmaq,hiss edilməsi mümkün olan reallıq vardır. Bu cür yanaşma nümunələrini çoxaltmaq vaxtı əbəs yerə itirməkdir. Adamların əksəriyyəti deyir: bizdə bu və ya başqa hiss yaranır,bizdə bu və ya digər ideya yaranır, bizi müəyyən emosiya bürüyür və dünyanın bilavasitə və inandırıcı şəkildə qavranılması budur-təcrübə vasitəsilə əldə olunan həqiqət budur və tam və mütləq inama layiq olan da budur. Beləliklə, obyekt haqqında təsəvvür duyğunu, qavra- manı,dərketınəni nəzərdə tutur.Bütün bunlar nə deməkdir? Bu müşahidə olunan obyektin xassəsidir? Əlbəttə yox. Bu cür duyğu, b’i cür qavrama sübut edir ki, müşahidə olunan, duyulan, qavranılan obyektlərin qarşısında hiss edən, qavrayan və duyan nə isə var.Həqiqət.həm də təkzibolunmaz həqiqət ondan ibarətdir ki,biz həqiqi reallığı,xarici aləmin şeylərinin mahiyyətini inkar edirik-belə ki, bizim hiss orqanlarımız yalnız gördüklərini qəbul edə bilir. Biz hiss orqanlarımızın köməyi ilə tamın yalnız bir hissəsini qəbul edə bilirik, həm də çox vaxt reallığı təhrif olunmuş halda qavraya bilirik. Tutaq ki, əgər bizim planet həmişə sıx buludla örtülü olsaydı, onda biz Günəş 157
vo Ay haqqında,digor planetlər və ulduzlar haqqında heç nə bilməzdik və bütün dünya sistemi bizim üçün tam naməlum qalardı,insanın biliyi həmişəlik çaşqın və yalançı təsəvvürlərə məhkum olunardı. Bizim bildiklərimiz və bizə məlum olmayanlarla müqayisə edilməz dərəcədə azdır. Eyni zamanda bizim görmə qabiliyyətimiz reallığın qərəzsiz təfsirçisi,şərhçisi deyildir. İllyuziya-bizim bütün ideyalarımızın ən möhkəmidir. Bəşəriyyət bu gün də ən dərin biliksizlik, cəhalət vəziyyətində yaşamaqdadır-onun heç ağlına da gəlmir ki,bizim təbii quruluşumuz ətrafda olan reallığı həqiqi mənada dərk etməyə imkan vennir.Bizim hisslər bizi daimi olaraq aldadır.Yalnız elmi təhlil öz parlaq işığı ilə bizim yolumuzu işıqlandıra bilər.Əgər problemlərə tam ciddiliyi ilə yanaşsaq onda bizim Yer quruluşunda hiss orqanları üçdür.Məhz onlar bizim bədənimiz vasitəsilə xarici aləmdən qavradıqlarımız üçün məsuliyyət daşıyırlar. Yerdə qalan iki hiss üzvü-dadbilmə, toxunma-birbaşa əlaqə yolu ilə fəaliyyət göstərir. Bu olduqca azdır və istənilən anda bizim hiss orqanlarımız real mənzərəni tam şəkildə vermir. Bizim ətrafımızda qavraya bilmədiyimiz müxtəlif titrəmələr, hava hərəkəti və axını,görünməz qüvvələr və predmetlər çoxdur. Bu da səmərəli elm tərəfindən sübut olunmuşdur. Deməli bizim ətrafımızda yalnız görünməz şeylər deyil, həm də görünməz, duyulmayan və sürüşkən varlıqlar da ola bilər; bunları da hiss orqanlarımız qəbul etməyə bilər. Mən onların varlığını təsdiq etmirəm,sadəcə olaraq güman edirəm ki,onlar ola bilərlər. Məsələn,mikrobların elm tərəfindən kəşfinə qədər onların varlığını heç kəs bilmirdi-bununla belə onlar hər tərəfdə milyardlarla fırlanırdı və onların müxtəlif canlı orqanlardakı rolu isə heç kəsdə şübhə yaratmır. Beləliklə istənilən görüntü bizə reallığı tam açmır.Yalnız bir fikir bizdə lazımı qiymətini almışdır.O realdır, ancaq insanda daha çox təkzibolunmaz reallıq ruhdur. Fransız riyaziyyatçısı,fizik və filosofu Puankara bir neçə illər ərzində xəstəlikdən əzab çəkən dostu Puatye haqqında 158
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|