Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
hərəkətsiz atom yoxdur. Bu qüvvəyə malik olmayan canlı varlıq yaşaya bilməz, o dağılacaq, xırda hissələrə bölünəcəkdir. Ətrafda olan hər şey-qalibiyyətli dinamizmdir. Kosmik dinamizin dünyanı idarə edir-Nyuton onu “cazibə qüvvəsi”adlandırmışdır. Ancaq bu dəqiq verilən tərif deyildir. Əgər Kainatda yalnız cazibə təzahür etsəydi, onda bütün ulduzlar bir tam halda birləşərdilər. Ancaq bu olmadı, belə ki, daha bir güclü amil-hərəkət mövcuddur. Görünməz, düşünən güc olan Kainat dünyaların və atomların üzərində hökmranlıq edir-materiya isə itaətkarcasma ona tabe olur. Bütün şeyləri təhlil edərkən onların hamısında görünməz ruhun təzahür etməsi qənaətinə gəlmək olur. Bu universal ruh hər bir atomda, molekulda, hiss olunmayan, görünməyən olducda kiçik olan hər şeydə hiss olunur, bu ruh - məhvedilmez və əbədidir. Materializm tam olmayan, yetkin olmayan təlim olduğundan ruhla bağlı məsələnin aydmiaşdırılmasmda çətinlik çəkir. O təsdiq edir ki, müəyyən xassələrə malik olan materiya elmi təhlil olunması mümkün olmayan fərziyyədir. Pozitivistlər də səhvə yol verirlər, belə ki, bu cür fərziyyənin həqiqətə yaxın olduğunu sübut edən dəlillər var. Özünü elmi nəzəriyyə kimi təsdiq edən materializm çox şeyləri təhlil etmək istəmir, bununla da özünün acizliyini göstərir. Materializm psixi fiziologiyanı qəbul etmək istəmir, onu reallığa zidd kimi qələmə verir. Axı insanda molekullardan başqa kimyəvi proseslərdə iştirak edən daha nə isə var, qeyri-maddi, mənəvi ünsürlər göz qabağındadır. Bütün məlum faktların qərəzsis təhlili buna bizi əmin edir və biz insanın fiziki duyğularından asılı olmayaraq fəaliyyət göstərən mənəvi prinsplərin olmasını sübut edə bilərik. Bəşəriyyətin müdrik insanları dünyanın mənəvi tərəfini görmüş, Allahın varlığım və ruhun ölməzliyinə inanmışlar. Qədim dövrün bütün filosofları, o cümlədən Platon və Sokrat ölməzliyə inanmışlar. Platon yazırdı ki, “insanın ruhu ölməzdir. Onun bütün ümidləri və cəhdləri o biri dünyaya keçirilmişdir. 147
Həqiqi müdrik ölümü yeni həyatın başlanğıcı kimi arzulayır”. Nyuton, Qaliley, Paskal, Paster, Eynşteyn, bir çox görkəmli Azərbaycan mütəfəkkirləri inamlı insanlar olmuşlar.Tolstoy yazırdı ki, “ölüm haqqında ciddi düşünməyən insanlar ruhun ölməzliyinə inanmırlar”. Sadə zəhmətkeş həyatı yaşayanlar, təbiətə daha yaxın olanlar Allahın varlığını instinktiv hiss etmişlər. Müdrik insanlar bu hissi öz bilikləri ilə təsdiq etmişlər. Adətən ortada olanlar-birindən çıxan,ancaq hələ o birinə çatmayanlar-hiss etmir və inanmırlar. İngilislər deyirlər ki, “səthi bilik çox təhlükəkli olur”. Bu düzgün deyimdir-adətən ciddi fikirləşməyi bacarmayanlar hiss etmir və inanmırlar. Əgər insan gündəlik həyatın mənasız qayğıları arxasınca qaçmasa Allahın həyatımızdakı varlığını hiss edə bilər. Adamlar sadəcə olaraq düşünmədiklərinə görə, buna vaxtları olmadığına görə inanmırlar. Çoxlarına yalnız gözə dəyən, real hiss olunanları duymaq xasdır. Görünməyənlər, ancaq real olaraq mövcud olanlar inkar olunur və ya sadəcə olaraq hiss olunmur. İnsan görür ki, can verən adam artıq hərəkət etmir, nəfəs almır, bəbəkləri dayanıb-deməli hər şey qurtardı. Bundan dayanmadan yan keçir,düşünmür,özü üçün nəticə çıxarmır. Axı siz adamın yanında dayananda aydın şəkildə hiss edirsiniz ki, nə isə görünməz, dərin və əhəmiyyətli, bizim üçün izah olmayan bir şey baş verir. Bizə məlum olan çoxlu hadisələr olmuşdu: qadın və ya kişi gecə yarısı oyanır və onlara elə gəlir ki, həmin vaxt onlardan xeyli uzaqlıqda yaşayan anası, arvadı, atası yanında dayanıb-sonra aydın otur ki, həmin insan oyanan adamın onu yanında hiss etdiyi an dünyasını dəyişmişdir. Artıq çoxdan etiraf olunur ki, ölüm vaxtı rəhmətə gedənin ruhu istənilən məsafəni qət edərək özünə doğma olanların yanına gəlmişdir-həmin adamlar öləni yanlarında görmüş, hiss etmişlər. Heyvanlar çox vaxt görünməz ruhu insanlardan daha yaxşı hiss edirlər. Pişik belini içəri əyir, onun tükləri dik dayanır, it ulamağa başlayır. Ruhun həyatını sübut edən çoxsaylı müşahidələr məlumdur: ruha inam heç vaxt 148
insanları tərk etməmişdir. Son 20-30 ildə ölümdən sonrakı həyata inam obyektiv təsdiqini tapmışdır-çoxlu kəşflər edilmişdir. Reanimasiyanın müasir metodları-yenieə ölmüş adamın həyata qaytarılması-pərdəni qaldırmış və” o biri tərəfə” nəzər salmağa imkan vennişdir. Məlum olmuşdur ki, bədənin ölümündən sonra ruhun yaşaması davam edir. Skeptik olan, ruhun mövcudluğuna inanmayan həkimlər və psixoloqlar öz müşahidələrini aparmaqla bu məsələ ilə bağlı fikirlərini dəyişməli olmuşlar. Son vaxtlara qədər ruhun varlığı haqqında danışanlar az olmuşdur-ancaq elm yerində dayanmır və bu gün ölüm problemini araşdıran alimlər bədənin ölümündən sonra ruhun yaşamasına şübhə etmirlər. Əsas elmi nəzəriyyələrə yenidən baxılır, materiyanın birinciliyi inkar olunur. Materializm artıq keçmişdə qalmışdır. Onun yerinə tamam yeni dünya anlamı gəlir: Kainat-yalnız materiya deyil, ondan bir az çox olan... Elə adamlar var ki,beşikdən qəbrə qədər olan bir həyat yaşasalar da ölüm haqqında heç vaxt ciddi düşünməmişlər. Onların fikrincə ölüm-bizim bildiyimiz Yer həyatının sonudur, eyni zamanda şəxsiyyətin mövcudluğunun yekunudur. Bu heç də belə deyildir. Bədən ölür, ancaq insanın hansısa hissəsi yaşamaqda davam edir, o görmək, eşitmək, hiss etmək bacarığını saxlayır. Əvvəllər ölüm haqqında müxtəlif cür düşünürdülər, 0 biri dünyada həyatın varlığına şübhə ilə yanaşırdılar, “inanmaq” və ya “inanmamaq” prinspi mövcud idi: “inanmamaq” daha xoş və əlverişli idi-adamlar da bu cür edirdilər-onlar fikirləşmir və inanmırdılar. Lakin indi ölüm haqqında elmin nailiyyətlərindən qorxmayan və onunla tanış olanların artıq heç bir tərəddüdləri yoxdur, çünki bu gün nəzəriyyəni yox, faktı görmək və qəbul etmək lazım gəlir. Son illər elmdə böyük kəşOər olmuşdur. Ölümün mahiyyət etibarı ilə nə olması, can vermənin necə keçməsi, ölənin nə hiss etməsi aydın olmuşdur və elm ən əsas məsələ-ölümdən sonra bizi nə gözləməsi məsələsi üzərindəki pərdəni açmağa başlamışdır. 149
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|