Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
ovucda, 29-cu gün baldırda, 30-cu gün bütün bədəndə. Bax beləcə aylar keçir,ruh səyahətini davam etdirir və özünə layiq olduğu Yeri tapa bilmir. Görünür bu cədvəlin müəllifi ruha layiq olduğu yer tapa bilməmişdir,ona görə də ruh bütün bədəni dolaşır. Bəs gecə səyahətindən qayıdan ruh səhər harada, bədənin hansı hissəsində olduğunu necə bilir?Yəqin onun təqvimi var və harada olmasını əvvəlcədən bilir. Ruhun bədəndə dolaşmaq bacarığından əlavə şüa,nur buraxmaq bacarığı da vardır. Bundan başqa dini inamlara əsasən insanın ruhu onun bədənindən öz istəyi ilə, eyni zamanda Allahın əmrinə əsasən yaşayır. Evenklər,nanaylar və başqa xalqların inamlarına görə ilahi varlıq insanın ruhunu diqqətdən kənarda qoymur və onu idarə edir. O bunu ruha bağlı olan xüsusi iplərlə həyata keçirir. Əgər bu ip qırılsa adam xəstələnər və ölə bilər, [.amaistlərə görə ruh bədəni tərk etməkdən qorxsa da, bununla belə o azaddır və fikir sürəti ilə hara gəldi uça bilər. Bir sözlə lamaizm ruha fiziki bacarıq- uçmaq-vcrməklə yanaşı, onun həm də düşündüyünü - yəni ağlının olduğunu- qeyd edirlər. Rus pravoslov kilsəsi ruhun düşündüyünü deməklə yanaşı,onun həm də yaddaşının və iradəsinin olduğunu bildirirlərnnsan ruhunun ağıldan əlavə, vicdanı, xeyir və şər hissi, şərəf və insan həyatının gedişi ilə bağlı məsuliyyət hissi vardır. Ruha əqlin və vicdanın xas olduğunu bəyan etməklə kifayətlənməyən Avqustinə görə ruhun gücü bədənədə qürətliyin yeddi mərhələsini yaradır. Ruhi gücün birinci mərhələsi ondan ibarətdir ki, o öz varlığı ilə bədənə həyat verir, qidanı bədənin orqanları arasında bərabər bölüşdürür, onların hər birinə lazım olanı verir, onun qamətini, ölçüsünü saxlayır. İkinci mərhələ ruhun duyğularda yayılmasına, isti və soyuğa, kələ-kötürlüyü və hamarlığı,bərk və yumşağı hiss etməyə imkan verir. Ruhi gücün üçüncü mərhələsi insana hər hansı sənətlə və incəsənətlə məşğul olmaq imkanı verir,təsəvvür gücü və danışmaq bacarığı verir. Dördüncü mərhələ ruha hər cür tərifə layiq işləri görməyə güc 171
verir. Beşinci mərhələ ruha imkan verir ki, o özünə görə qorxmasın, öz vəziyyəti ilə bağlı həyəcanlanmasın. Altıncı mərhələ həqiqət olanları başa düşməyə imkan verir. Yeddinci mərhələ ruha kömək edir ki, həqiqəti daimi olaraq seyr edə bilsin. Diqqətlə fikir versəniz Avqustinin bu təliminin yaxşılığını hiss edərsiniz. Hər bir insan bilməlidir ki,insan rəngi, temperaturu, təzyiqi toxunmanı və s.yalnız hiss orqanları,əsəb sistemləri olduğuna görə yox,həm də onun ruhu olduğuna görə qavraya bilir. O eyni zamanda inanmalıdır ki, hiss orqanlarının fiziologiyası ilə yanaşı, həm də ruhun mifik gücü vardır. Buradan da həkimlər üçün labüd olan belə bir nəticə çıxır ki, konkret hiss orqanının xəstəliyini yox, ruhu və onun gücünü müalicə etmək lazımdır-əgər həkimlər bu təlimə əməl etsəydilər, tibb elmi böyük uğurlara imza ata bilərdi. Müxtəlif dinlərdə adamların ruhunu yalnız onların sayı ilə deyil,həm də dərəcələri ilə fərqləndirirlər. Konfutsi təliminin davamçıları belə hesab edirlər ki, insanda aşağı və ali ruhlar var. Daha əvvəl Çində olan baxışlar isə ruhu işıq və zülmət hisslərinə ayırırdılar. Eyni zamanda ruhun nədən təşkil olunması məsələsi də adamlarda maraq doğurmuşdur,yalnız bəzi dinlər bu suala cavab verməyə cəhd edirlər. Demokrit yazırdı ki,ruh da bədənin orqanı olduğundan,onlar da bədən quruluşuna malikdirlər və şaraoxşar, xırda, daha çox hərəkətli atomlardan təşkil olunmuşdur. O dövr üçün bu olduqca mütərəqqi baxış idi,belə ki,bu baxışlara görə canlının xassəsi- bədənin ən aşağı funksiyasından psixikaya,əqlə qədər- materiyanın özünün xassəsidir. Çinlilərə görə isə insan ruhu fərdi “yan” ünsüründən və qeyri-maddi həyat gücü olan “in”- dan təşkil olunmuşdur. Buddistlərin də öz baxışları olmuşdur- onlar belə hesab edirlər ki, insan ruhu xırda qeyri-maddi hissəciklərdən-dxarmdan təşkil olunmuşdur. Hind tayfası olan mutkalara görə ruh olduqca nazik materiyadan təşkil olunmuşdur-ancaq 0 xırda olsa da maddi predmetə girəndə,onu tərpədə bilir. 172
Ruhun necə görünməsi ilə bağlı baxışlar da fərqlənir; müxtəlif xalqlarda ruhun xarici görünüşü haqqında təsəvvürlər üst-üstə düşmür. Məsələn, eskimoslar belə hesab edirlər ki, ruh bədənin formasında olur,ancaq o nazik və hava formasında olur. Malayalılara görə ruh kimin bədənində məskunlaşırsa onun tam oxşarıdır.Bir çox Afrika xalqlarının inamına görə ölmüş cadugarların, eyni zamanda cinayətkarların,avaraların ruhlan pis və zalım, balaca, eybəcər, uzun, sarı, yun örtüyündə olurlar .Xambukuş tayfasından olanların baxışların görə pis cadugarların ruhu balaca qara, üçayaqh, qırmızı gözlü, meymun kimi uzun quyruqlu adamcıqlara oxşayır. Tibetlilər isə ruhu-həyat gücünü meyid fomıasında təsvir edirlər. Adamlar kimi ruhlar da yoğun və arıq,uzun və qısa, ağır və yüngül olurlar. Bütün dinlərdə Allah insanın necə ruh istəməsi ilə maraqlanmadığı halda İndoneziyanın Nias adasının sakinlərinin Allahı hər bir adamdan anadan olana qədər necə ruh istəməsini, hansı uzunluqda,çəkidə olmasını istəməsi ilə maraqlanır. Lazım olan cavabı alan Allah adamın istəyinə qayğı ilə yanaşır,onun ölçüsünü və çəkisini dəqiqləşdirir. Bu adanın sakinlərinin fikrincə, bu vaxta qədər verilən ruhların ağırlığı təqribən on qram olmuşdur. Xristian kilsəsinin ruhun görkəmi ilə bağlı baxışları olduqca qarışıqdır.Onlar ruhu görməyin mümkünlüyünü qeyd etsələr də, bu fikirlərinə onu da əlavə edirlər ki,bacarıq hər adama verilmir,yalnız müqəddəslər bu ruhu görə bilərlər. Avqustinə görə ruhun mələk kimi siması və görkəmi vardır. Bununla belə ruh haqqında “uzunluğu,eni,çəkisi” olan varlıq kimi danışmaq olmaz,onun məkan ölçüsü yoxdur. Çinlilər isə belə hesab edirlər ki, istənilən adam öz ruhunu görə bilər. Doğrudur,bunu ildə yalnız bir dəfə-ay təqviminin beşinci ayında etmək olar. Bunun üçün evin damının üstünə qalxmaq lazımdır. Lakin heç kəs öz ruhunu görməyə can atmamışdır, belə ki,bu qəflətən ölümlə də nəticələnə bilərdi. Eyni zamanda öz ruhuna baxmağın tamamilə təhlükəsiz olduğunu bildirən xalqlar da 173
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|