Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
Dünya xalqlarının əksəriyyəti belə düşünürlər ki,adamda bir ruh var, həm də adam yaşa dolduqca ruhun ölçüsü də böyüyür. Ancaq insanın bir neçə ruhu olmsını deyən xalqlar da vardır. Bu baxışların mənbəyi olduqca qədimdir. Köhnə dövrdə yaşayan misirlilər belə hesab edirdilər ki, adamın çoxlu ruhu var: oxşarı, təzahürü,kabus,güc,ad,kölgə və s. Eyni zamanda bir adamda eyni ruhdan bir neçəsi ola bilər.Ruhlar həm insanla eyniyyət şəklində,həm də ondan kənarda ola bilərdilər. Oxşara nə isə etmək adamın özünə nə isə etmək kimi bir şey idi. Sonralar misirlilərdə belə bir təsəvvür yarandı ki,insan öləndən sonra onun varlığının üç tərkib hissəsi-adı, adam başlı quşa oxşar bədəndən çıxan və göylərə qalxan ruh və nəhayət,insanın sirli oxşarı-yaşamaqda davam edir. Göylərə qalxan ruh öz müvəqqəti qabığını tərk etdikdən sonra istənilən an ora qayıda bilərdi,belə ki,o ölməz idi. Ona görə də qabığı,yəni bədəni saxlamaq arzusu yaranmışdır. Meyidin mumyalanması da bu inamdan əmələ gəlmişdi. Əgər ruh geri qayıda bilərsə, bəs Totam Allahı (müdriklik,hesabat və məktub,eyni zamanda ölülərə pərəstişlikdə mühüm yer tutan) qarşısında kim dayanır? Bu məqsədlə hər bir misirlilərin oxşarı,onun ikinci “mən”i mövcud idi-bunu başında tac olan saqqallı adam kimi təsvir edirdilər. Bu qeyri-adi ruh ,adamın görünməz oxşarı idi, onun ölümdən sonrakı taleyi bədənin taleyi ilə sıx bağlı idi. Oxşar ölməz deyildir, o acından və susuzluqdan ölə bilərdi. Mumiya və ya heç olmasa ölənin heykəli saxlananda bu ruh da xeyli müddət yaşaya bilərdi. Oxşar ruhu ağacdan düzəldir, gildən hazırlayır,daşdan kəsir,fayansdan,saxsıdan düzəldirdilər və o Totom Allahı qarşısında cavabdeh olan adı almışdır. Cavabdehi adamın özü kimi yola hazırlayırdılar-bu mumiyadan hazırlanmışdır, əlləri sinəsində çarpaz vəziyyətdə idi, sifəti açıq və ölənə tam oxşar vəziyyətdə idi.Onu xüsusi tabuta qoyurdular- bu tabutun üstündə ölənin portretini çəkirdilər, bəzən bu bütün ailənin portreti olurdu-bunu belə ona görə edirdilər ki,axirətdə onlar biri-birini tanıya bilsinlər.Qara ieroqliflə “Ey cavabdeh 168
ruh axirət dünyasında öləni öz vəzifəsini yerinə yetirmək üçün çağıranda-tarlanı becərməyə,çayın sahilində bənd qurmağa-sən “mən burdayam” de” yazırdılar.Şübhəsiz ki,axın çox olduğundan Allah originalı və ya surəti seçməyə vaxtı olmayacaqdır. Bax beləcə adamlar Allahı növbəti dəfə aldatmış olurlar. Müəyyən vaxt keçdikdən sonra misirlilər gördülər ki, “oxşar” tabutdan yox olmur, deməli Allah qarşısında cavab vermir. Bax onda Misir tarixində ilk dəfə olaraq yeretiklər, yəni başqa cür düşünənlər yaranmağa başladı. Bizə gəlib çatan yazılarda bu yeretiklər adamları bu həyatdan ləzzət almağa,mövcud olmayan gələcək arzularını kənara atmağa çağırmağa başladılar. Bizim günlərdə də adamın bir neçə ruhunun olmasına inananlar vardır. Məsələn,evenklərə görə adam doğulanda onun ruhu kibrit dənəsinə oxşayır,yaşa dolduqdan sonra isə bu ruh onun özünə oxşamağa başlayır. Maraqlıdır ki, gün çıxanda bu ruh sahibinin yanında dayanıb pişik kimi özünü günə verib qızınır və sahibinin yanı ilə hər yana gedir. Antik dövrdə və orta əsrlərdə belə bir fikir var idi ki, adamda düşünən,hiss edən və bitki ruhu var. Platona görə düşünən və ya ağıllı ruh başda,hiss edən ruh sinədə,bitki ruhu isə sinədən aşağıda yerləşirlər. Afrika qəbilə üzvlərinin fikrincə adamın iki ruhu -nəfəs ruhu və kölgə ruhu vardır. Yuxu vaxtı birinci ruh sərbəst yer dəyişə bilər, bu vaxt ikinci ruh yerində qalır. Başqa bir afrikalı qəbilə üzvlərinə görə insanın dörd ruhu olur-parlaq kölgə, qara kölgə, himayədarlıq edən kölgə və görünməz kölgə. Hind-Çin qəbilə üzvlərində ruhların sayının otuz iki olduğu bildirilir. Yüz iyirmi ruhun olmasını deyən tayfalar da olmuşdur.Hətta bu say da son olmamışdır.Daosizmin ardıcılları otuz min ruh olduğunu da bildirmişlər. Əksər dini inamlara görə insanda bir,onun şəxsi ruhu olur. İndoneziyadakı Bali adasının sakinlərinin fikrincə isə adamda öz şəxsi ruhu ilə yanaşı həm də valideynlərinin ruhu olunsağ gözündə Ayın simvolu kimi atanın ruhu,sol gözündə isə Günəş simvolu olan anasının ruhu yaşayır. Ata və ananın ruhlarının 169
simvolunu balililər “atma” adlandırırlar və inanırlar ki,onlar ər və arvad kimi həqiqi həyatda birləşməyə can atııiar-bu birləşmə qaşların arasıdır. İnsanın ruhunun harada olması ilə bağlı vahid fikir yoxdur-hər bir din öz cavabını ortaya qoyur. Ruhun insan bədənindəki yeri bu və ya digər xalqın fantaziyasının zənginliyindən və onun mədəni inkişafının səviyyəsindən asılıdır. Bəzi xalqlar belə hesab edirdilər ki,ruh başda olur, başqaları onun ürəkdə,qarmda,ciyərdə olduğunu deyirdilər. .Başqaları ruhun saçda olduğunu deyir, qulaqda da yaşadığını söyləyən olmuşdur. Qədim yəhudilərə görə ruh qanda olurdu. Yəhudilərin məntiqinin güclü olması burada da özünü göstərir.axı qanla bərabər insanın həyatı da yox ola bilər. Eskimoslara görə ruh onurğa sütununda yerləşirdi. Ruhun bədəni əhatə etməsini bildirən təsəvvürlər də olmuşdur. Tibetlilərə görə isə ruh həm insanın bədənində, həm də ondan kənarda məskunlaşa bilər-ağaclarda, göldə, quşlarda, heyvanlarda və s.İnsanın ruhunun bədəndən kənarda yerləşməsinin təsviri sehirli nağıl kimi verilir. Ruhun bədəndə daimi yerinin olması ilə yanaşı o həm də bütün bədəndə səyahət edə bilər. İnsanın bədənində nıhun yerini dəyişməsi Tibet astroloqları tərəfindən daha ətraflı verilir;ayın müxtəlif günlərində ruh bədənin müxtəlif yerlərində olur: ayın birinci günü o-ayağın baş barmağında, ikinci gün
topuqda,üçüncü gün-əzələlərdə,4-cü gün diz sahəsində, 5-ci gün-dizin büküyündə, 6-cı gün omba ətrafında,7-ci gün-ombada, 8-ci gün-böyrəklərdə,9-cu gün-qabırğada, 10-cu gün-kürəkdə, 11-ci gün-onurğanın çiyinqabağı hissəsində, 12-ci gün-ovucda, 13-cu gün-sinənin üst tərəfi süysünün yanı, 14-cü gün qulaqlarda, 15- ci gün-bütün bədəndə, 16-cı gün daxili qulaqlarda, l7-ci gün- döş hissədə, 18-ci gün-əlin içində, 19-cu gün-çiyinin qabağında, 20-ci gün kürəkdə, 21-ci gün böyrəklərdə, 22-ci gün qabırğada, 23-cü gün döş hissədə, 24-cü gün ombada,25-ci gün diz əyrisində, 26-cı gün dizdə, 27-ci gün əzələlərdə,28-ci gün 170 Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|